MəruzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu MÖvzu giRİŞ. Qİda kimyasi fəNNİ, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

 
heksoza, 2,5% qlükozamin və 1%-ə yaxın kükürd vardır. 
Tireotrop hormon (tireotropin)
 
molekul kütləsi 28 300 Da-dur. Onun 
molekulu iki α və β poliprptid zəncirindən ibarətdir. α-zəncirində 96, β-zəncirində 
118 aminturşu qalığı olur. Tərkibin-də 11 ədəd disulfid rabitəsi olur. 
Hipofizin orta payının hormonu.
Hipofizin orta (ara) payında melanositsti-
muləedici hormon (melanotropin, intermedin) sintez edilir. Məməli heyvanlarda bu 
hormonun iki formasına təsadüf olunur. Onlardan biri α-, digəri isə β-melanositsti-
muləedici hormon adlanır. α-Melanositstimuləedici hormon – tərkibinə 13 
aminturşu qalığı daxil olan polipeptiddir. Onun molekulunun birinci quruluşu 
adrenokortikotrop hormonunun molekul zəncirinin ilk 13 aminturşu qalığından 
ibarət olan hissəsi ilə eynidir. Lakin α-melanotropin molekulunun N-terminal 
hissəsində yerləşən serin aminturşusu sirkə turşusu qalığı ilə birləşmiş şəkildə olur, 
onun C-terminal hissəsində olan 13-cü aminturşu isə valin turşusunun amididir. 
Hipofizin arxa payının hormonları. 
Yuxarıda göstərilmişdir ki, hipofizin 
arxa payının hormonları – vazopressin və oksitosin hipotalamus nüvələrindəki 
neyrosekretor hüceyrələrdə əmələ gəlir və hipotalamo-hipofizar sistemi sinir lifləri 
vasitəsilə hipofizin arxa payına gətirilir. Burada vazopressin və oksitosin 
neyrosekretor hüceyrələrin aksonlarının uclarında (Xerrinq cisimciklərində) 
toplanır. Beləliklə, hipofizin arxa payı bu hormonlar üçün rezervuar vəzifəsi 
daşıyır. Q. Olivekronun (1957) məlumatına görə, vazopressin hipotalamusun 
supraotik, oksitosin isə paraventrikulyar nüvələrində əmələ gəlir.
Vazopressin və oksitosin, kimyəvi tərkiblərinə görə, nonapeptiddirlər. Onlar 
bir-birindən iki aminturşu qalığı ilə fərqlənirlər. Belə ki, oksitosinin molekulunda 
leysin və izoleysin qalığı olduğu halda, vazopressinin molekul zəncirinin həmin 
aminturşulara müvafiq gələn hissəsində arginin və fenilalanin qalıqları yerləşir. 
Hamiləliyin erkən dövrlərində oksitosin uşaqlığa təsir göstərmir. Sonralar 
uşaqlığın oksitosinə qarşı həssaslığı yüksəlir və doğuş dövründə maksimal 
səviyyəyə çatır. Estrogenlər uşaqlığın oksitosinə qarşı həssaslığını yüksəldir, sarı 
cismin hormonu (prohesteron) isə azaldır. Oksitosin süd yollarının miopitelial 
hüceyrələrinin təqəllüsünü gücləndirərək süd vəzisinin daxili təzyiqini yüksəldir və 
südvermə prosesini stimulə edir. Təmiz oksitosin vazopressinin, təmiz vazopres-
sinin isə oksitosinin bəzi təsir xüsusiyyətlərini cüzi dərəcədə özündə əks etdirir. 
Oksitosin qanda olan spesifik oksitosinaza (pitosinaza) fermentinin təsiri ilə 
parçalanır.
Vazopressinin orqanizmə yeridilməsi arteriya və kapilyarların daralmasına 

---

96 
HO
─
─
CH
2
─
CH
2
─
NH
2 
NH 
─
CH
2
─
CH
2 
│
+ CO
2 
NH
2 
NH 
N 
─
CH
2
─ ─
CH COOH 
│
NH
2 
Histiamin 
Histidin 
N 
NH 
səbəb olur ki, bu da qan təzyiqinin yüksəlməsi ilə nəticələnir. Vazopressin tac 
damarları daraldaraq, ürək çatışmazlığı əlamətləri göstərə bilər. Lakin qeyd etmək 
lazımdır ki, qan təzyiqinin artırılması üçün bu hormonun çox yüksək dozaları 
(antidiuretik təsir göstərən dozada bir neçə min dəfə artıq) tətbiq olunmalıdır. 
Vazopressin qısamüddətli təsir göstərir. Bədənə yeridilmiş vazopressinin aktivliyi 
1 – 3 dəqiqə müddətində 2 dəfə azalır. Onun çox hissəsi qaraciyər və böyrəklərdə 
parçalanır, 8 – 10%-i isə sidiyin tərkibində dəyişikliyə uğramamış şəkildə orqani-
zmdən xaric olur.