Metodikasining

0 ‘rta guruhda dekorativ rasm chizishga o‘rgatishning mazmu­ ni va vazifalari. Dekorativ rasm solish bolalarga 4 yoshdan bosh­ lab o‘rgatiladi. 0 ‘rta guruhda dekorativ rasm solishga o‘rgatishning vazifalari quyidagilar:

• 
  chiziqda, kvadratda, doirada shakllami ritmik joylashtirish- ning kompozitsion malakasini rivojlantirish;
  
• 
  ranglar hissini rivojlantirish, ya’ni kontrast, yorqin ranglarni chiroyli moslashtirish;
  
• 
  turli yirik va mayda shakllami —naqshning sodda elementlarini chiza olish malakasini rivojlantirish;
  
• 
  m o‘yqalamdan foydalanishning texnik ko‘nikmalarini rivoj­ lantirish, qog‘ozga yengil tekkizib, nuqtalar hosil qilish;
  
• 
  m o‘yqalam ning boshchasidan to‘g‘ri chiziqlar o‘tkazishda hamda dog‘chalar hosil qilish usulida m o‘yqalamdan to ‘liq foyda­ lanish;
  

0 ‘rta guruhda dekorativ rasm solishning kompozitsion vazifa­ si tayyor shakllami yelimlashga o‘xshashdir. Boshlang‘ich mash- g‘ulotlarda, bolalar m o‘yqalam bilan tekis chiziqlar chizib, ulaming
110
orasida m o‘yqalam yordamida dog‘chalar hosil qilishni, nuqta- lar hosil qilishni o‘rganadilar. Bunda dog‘chalaming ranglarini va naqsh murakkablashgan sari, o‘mini o‘zgartiradilar. M o‘yqalam yordamida dog‘chalar hosil qilish usuli (mazok) bajarish uchun yengil bo‘lgan dekorativ elementdir. Bu aniq bir harakatni talab qilmaydi va m o‘yqalamni qog‘ozga botirib olishdan hosil boiadi. Shuning uchun naqsh chizishda awal botirib olish usuli kiritiladi, so‘ng nuqta hosil qilish usuli kiritiladi. N uqta hosil qilish m o‘yqalam bilan ishlashda yangi usulni talab qiladi: m o‘yqalamni vertikal ho­ latda ushlash lozim, shu bilan birga, bolada koordinatsion harakat yetarlicha rivojlangan boiishi kerak, chunki m o‘yqalam qog‘ozga faqatgina uchi bilangina tekkiziladi. Boshlangich rasmlaming kompozitsiyasi ham soddadir: birgina elementni ritmik qaytarib, naqsh chizish. Faqatgina insonlar uchun xos boigan qoining rit­ mik harakati, ana shu mashqlarni qaytarishni yengillashtiradi va tasviriy shakldagi ritmni yetkazib berishga yordam beradi.
Almashinuv — kompozitsiyaning murakkablashgan usulidir. Chunki u bir nechta shakllarning o‘zaro moslashuviga asoslana- di. 0 ‘rta guruhdagi bolalar uchun ikkitagina elementning shakli va rangi bilan navbatma-navbat almashtirish yetarli boiadi.
Dasturdagi materialning mukammallashib borishi murakkab- roq kompozitsiya bilan naqshda yangi tasviriy elementlarni kiritish hisobidan hosil boiadi. N uqtalar chizish va m o‘yqalamni botirib olish usulidan tashqari, bolalar naqshda doirachalar, halqalardan foydalanib chizishni o‘rganadilar. Bu elementlarni bolalar kichik guruhlarda tasviriashni o ‘rganganIar.
Dekorativ rasmda bu shakllami chizish ancha o‘zgaradi: ular ancha kichik hajmda, chizayotganda shakllar bir-biriga hajmi ji- hatdan mos boiishi kerak; undan tashqari, bu shakllar predmet obrazi bilan bogiiq emas, bu albatta, bola uchun tasviriy jara- yonni murakkablashtiradi. Bolalar yana naqshni faqat bir chiziq- da emas, balki to'rtburchak shaklida, doirada ham joylashtirish- ni o‘rganadilar. Bu shakllar naqshda boshqa kompozitsiyani talab qiladi. Kvadratda, to ‘g‘ri chiziqda joylashtirilgan naqshni chizish yaramaydi, chunki kvadratning to‘rtta tom oni, burchagi, markazi mavjud; doirada esa markaz bilan chekka aylana chegarasi bor.
Bu quyidagi vazifalarni o‘z ichiga oladi:

• 
  aylana, kvadrat, to ‘g‘ri to ‘rtburchak ichiga naqsh chizishda
  

111
shakllarning ritmik joylashtirishda qo‘llanadigan kompozitsion qo- biliyatni rivojlantirish;

• 
  rang qobiliyatini rivojlantirish, kontrast ranglami mos holda ishlatishni o‘rgatish;
  
• 
  naqshning oddiy elementlarini chizishga o‘rgatish;
  

* m o‘yqalamdan foydalanishning texnik ko‘nikmalarini rivojlan­ tirish (qog‘ozda yengil yurg‘izish, tochkalar qo‘yish, chiziqlar chi- zayotganda m o‘yqalamning butun usti bilan chizish).
A wal bolalar m o‘yqalam bilan to ‘g‘ri chiziqlarni chizishni va ularning orasiga nuqtalar qo‘yishi, ranglami ketma-ket almashtirib chizishni o‘rgatadilar. Undan tashqari, bolalar, dumaloq va aylana shakllami chizishga o‘rganadilar.