Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

Qattiq jismlar xususiy hajmga va shaklga ega.
1. Qattiq jismlarni ham gazsimon holatga o‘tkazish mumkinmi?
2. Qattiq holatga o‘tkazilgan havoni ko‘rganmisiz? Ko‘rmagan bo‘lsangiz, 
eshitgandirsiz?
3. Saqich (jevachka) qattiq jismga kirsa-da, osongina shaklini o‘zgartiradi. 
Buning sababi nimada deb o‘ylaysiz?
4. Qattiq jismlar, suyuqlik va gazlarning xossalaridan turmush va texnikada 
foydalanishga misollar keltiring.
10-MAVZU
SUYUQLIKLARDA DIFFUZIYA HODISASINI O‘RGANISH 
(UYDA BAJARILADI)
Kerakli asboblar: ikkita stakan, margansovka kristallari.
Ishni bajarish tartibi.
1. Birinchi stakanga sovuq suv solib sovutgichga qo‘ying. Ikkinchisiga 
ham suv solib, issiqroq joydagi shkafga qo‘ying.
2. Stakanlardagi suvni chayqatib yubormasdan ichiga margansovka 
kristallarini soling.
3. Bir kunda ikki mahal stakanlardagi suvning qizarishini kuzating 
(yuqori tomon necha millimetr ko‘tarilganini).
4. Kuzatishlar natijasiga ko‘ra diffuziyaning borish tezligini hisoblang. 
. h – diffuziya natijasida qizil rangga bo‘yalib qolgan suyuqlik 
balandligi. t – vaqt.
5. Kuzatishlar to‘g‘risida xulosalar yozing.

---

I bob. Modda tuzilishi haqida dastlabki ma’lumotlar
26
26
I BOBNI YAKUNLASH BO‘YICHA NAZORAT SAVOLLARI
1. «Atom ichida bo‘shliq va bo‘lak chalar bo‘lib, bu bo‘lak chalarning hammasi 
harakatda bo‘ladi». Bu jum lalar qaysi allo maga tegishli?
A) Ibn Sino; 
B) Abu Rayhon Beruniy;
C) Abu Bakr Ar-Roziy; 
D) Demokrit.
2. CO
2
– karbonat angidrid mole kulasi nechta atomdan tashkil top gan?
A) 2; B) 3; C) 4; D) 5.
3. Moddaning qanday eng kichik bo‘ la gida uning xossasi saqlanib qoladi?
A) 1 mm
3
hajmida; 
B) molekulasida;
C) atomida; 
D) istalgan kichik bo‘lagida.
4. Nima sababdan molekular harakat tufayli suyuqlik molekulalari o‘z-o‘zi dan 
har tomonga tarqalib ket maydi?
A) atmosfera bosimi tufayli;
B) o‘zaro tortishish kuchlari mavjud ligi sababli;
C) diffuziya tufayli;
D) A, B, C va D bandlarda kel tirilgan barcha sabablar tufayli.
5. Qattiq jism molekula (atom) lari qanday harakatda bo‘ ladi?
A) tartibsiz ilgarilanma harakat qiladi;
B) aylanma harakat qiladi;
C) tebranma harakat qiladi;
D) ular harakatda bo‘lmaydi.
6. Qanday suyuqlik qattiq holatga o‘tganda boshqacha nom oladi?
A) sut; B) suv; C) yog‘; D) spirt.
7. Temperaturalari teng bo‘lgan su yuqlik va gaz molekulalari ora sidagi masofa 
bir xilmi?
A) bir xil emas. Suyuqliklarda maso fa gazlardagiga nisbatan katta;
B) bir xil. Chunki temperatu ralari bir xil;
C) bir xil emas. Suyuqliklarda masofa gazlardagiga nisbatan kichik;
D) bir xil emas. Agar suyuqlik va gaz molekulalari bir moddaniki bo‘l masa.

---

27