Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

jo‘yak
.
 
Nishabi juda katta yerlar aylanma jo‘yak 
olinib, ekin ekiladi. Aylanma jo‘yak olib 
sug‘orishda suv yuli uzayib, yerning 
nishabi sun’iy ravishda kamayadi va suv sekinrok oqadi. Bunda suv unumdor 
tuproqni yuvib ketmaydi. Jo‘yaklarning uzunligi 10-30 m, chuqurligi 0,30-0,45 m 
va oqayotgan suvning ko‘ndalang kesimi 0,06-0,12 m
2
, pushtalarning eni 0,90-1,40 
m (3.5-rasm). 
Jo‘yak olib sug‘orishning kamchiliklari
: 
Dehqonchilik 
ishlarini 
mexanizatsiyalashtirib bo‘lmaydi, jo‘yak olish uchun ko‘p mehnat sarflanadi, 
yerdan foydalanish koeffitsiyenti (Ye.F.K) kichik. 
Jo‘yak olib sug‘orishning afzalliklari
:
Qiya yerlarda jo‘yak olinsa, suv yerni 
yuvib ketmaydi; suv tuproqqa yon tomondan shimilishi sababli xaydalma Qatlam 
bosilib zichlanadi. Poliz ekinlarining hosili jo‘yak pushtalarida yetishtiriladi. 
Egat olib sug‘orish. 
Egat olib sug‘orish oqar suv bilan sug‘orishning eni 
progressiv usulidir. Egat olib sug‘orsh usuli mexanizatsiyadan to‘la foydalanishga 
imkon beradi. 

---

73 
Egat olib sug‘orishda: tuproq strukturasi buzilmaydi, bir tekis namiqtiriladi, 
xaydalma qatlam sug‘orishdan keyin zichlanadi va qatqaloq paydo bo‘lmaydi, 
natijada usmliklarning havo, issiqlik va oziqlanish rejimi yaxshilanadi; har qanday 
relefli yerlarni egat olib sug‘orish mumkin; bunda suv tejab sarflanadi, natijada 
sug‘oriladigan yerning zaxlanishi va sho‘rlanishi xavfi bartaraf qilinadi. Shuning 
uchun g‘o‘za, lavlagi, kanop va boshqa texnika ekinlari faqat egat olib sug‘oriladi. 
Egatlar ikki xil: 
1) ochiq; 
2) berk bo‘ladi. 
Ochiq egatlar
nishabi 0,001-0,01 va undan ham kichik bo‘lgan yerlarda 
olinadi. Nishabi 0,002-0,003 yerlarda ochiq egatlar olib sug‘orish yanada yaxshi 
natija beradi. 
Berk egatlar
nishabi 0,001-0,0005 va undan ham kichik bo‘lgan yerlar 
olinadi. Berk egartlarga quyiladigan suv sarfi 1-2 l/sek bo‘ladi. Shunda egatlarning 
bo‘yi 40-100 m bo‘ladi. 
Egatlarda suvning oqish tezligi shu yerning relefiga va qanday 
tekislanganligiga bog‘liq: tuproqning mexanikaviy tarkibi yengil va mikrorelefi 
murakkab bo‘lgan sari egatlar qisqaroq olinadi. Yaxshi tekislangan yerlarda egat 
400-600 m uzulikda va undan ham uzun olinadi. Nishab juda kichik yerlarda berk 
egatlardan foydalanish mumkin. 
Egat o‘lchamlari 1.2-jadvalda berilgan. 
1.2-jadval