Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

3.7-rasm. 
Egatdan 
tuproqqa 
suvning singish tasviri 
Egatdagi 
suvning 
chuqurligini 
taxminan 
quyidagi 
formula 
yordamida aniqlash mumkin: 
3
1
3
1
i
q
K
h
з


(3.20) 
bu yerda:
q-egatdagi suv sarfi, m
3
/seq 
.
45
,
0
35
,
0


з
K
(1.18), (1.19) va (1.20) formulalar bilan egatning oxirigacha suvning yetib 
borish vaqtini aniqlash mumkin. 

---

78 
3.3.1 Suvni sug‘orish tarmoqlariga tarqatib berish vositalari 
 
Ko‘chma sug‘orish quvurlarini i=0,003-0,006 o‘rtacha nishablikda 
tekislangan maydonlarda va tuprog‘i kam suv suv o‘tkazuvchanlik kobiliyatiga ega 
bo‘lgan, ya’ni bunda uzun egatlar olinadigan maydonlarda qo‘llashni tavsiya etadi. 
Egiluvchan quvurlarni har xil o‘raydigan uskuna va mashinalar hamda qo‘l 
bilan ham ko‘chirish mumkin. 
Polietilen va kapron shlanglarni suvni transport qilish uchun va sug‘orish 
egatlariga, taxtalarga taqsimlash uchun ham qo‘llash mumkin. 
Polietilen sug‘orish quvurlari rostlanmaydigan, meliorativ matodan 
tayerlangan quvurlarda rostlanadigan teshiklar o‘rnatiladi. 
Tik nishablik va joylar relefi murakkabligida maxsus suv taqsimlovchi 
moslamalardan egatlarga suv taqsimlash maqsadga muvofiqdir. Maydon tekislangan 
joylarda rostlovchi moslamalarsiz egatlarga suv taqsimlash mumkin. 
Suvning bir maromda taqsimlanishi uchun quvurlar uzunligi, nishablik va 
boshidagi bosimni qulay tanlash kerak. 
Sug‘orish quvurlarini hisoblaganda suvning uzunligi bo‘yicha sarfining 
o‘zgarishini hisobga olish mumkin. Qattiq sug‘orish quvuri quyidagicha 
hisoblanadi: 


P
P
L
L
P
h
i
H
H
d
Q









0277
,
0
0
5
(3.21) 
bu yerda
: Q
h – 
sug‘orish quvuridagi suv sarfi, bu sug‘orish egatlaridagi suv sarfi 
yig‘indisiga teng, m
3
/sek; 
d
r
-quvur diametri, m; 
H
o
, H
L
-mos ravishda quvur boshi va oxiridagi iezomertik bosim (bosim), 
m; 
i
L
-quvur trassasi bo‘yicha geodeozik nishablik; 
L
p
-quvur uzunligi yoki bir vaqtda tarqatadigan suv fronti, m; 

-quvur uzunligi bo‘yicha qarshilik koeffitsiyenti. 
92
,
0
015
,
0
P
d


(3.22) 

---

79 
Egiluvchan polietilen quvur quyidagicha hisoblandi: 
P
P
P
L
L
P
nt
d
i
H
n
n
d
Q


















 

091
,
0
0277
,
0
1
2
2
5



(3.23) 
bu yerda
: n-sarf koffitsiyentining tezlikdan bog‘liqligini hisobga oluvchi 
koeffitsiyent, tezligi 1 m/s bo‘lganda n=0,93 dan tezligi 2m/s da n=0,85 
gacha o‘zgaradi. 
Sug‘orish quvurlarida do‘ngliklar hosil bo‘lmasligi uchun ulardagi tezlik 
kritik tezlikdan kam bo‘lmasligi kerak. 
Suv tarkibidagi loyqa zarralari 0,1 mm gacha va suv loyqaligi 5 g/l dan 
oshmasdan kritik tezlik quyidagicha aniqlanadi: 




p
fq
CЧ
g
d
V






8
045
,
0
25
,
0
(3.24) 
bu yerda
: d
fw

-qum-loyqalarning o‘rtacha tortilagan gidaravlik yirikligi mm/s; 

-sug‘orma suv loyqaligi, t/m
3
; 
g-erkin tushish tezlanishi, m/s
2
; 

-gidravlik qarshilik koeffitsiyenti.