Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

181

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

The liquids surface of subordinate system II includes the region of primary crystallyzation of 

compounds TmSb

4

Te

7

, TmSb

2

Te

4

 and TmTe. 

In this part of the join, the peritectic reaction L + TmTe ↔ TmSb

2

Te

4

+ Sb proceeds at 680K, and 

the ternary eutectic Sb + TmSb

2

Te

4

 + TmSb

4

Te

7

 crystallizes at 600K. 

The liquidus surface of subordinate system III includes the field of primary of crystallization of 

TmTe. 

The following nonvariant processes occur in the solidus:  

   L 

+ 

TmSb 

↔ TmTe + TmSb  at 1100 K, 

 

 

 

L  ↔ Sb + TmTe + TmSb  at 650 K. 

The part of the join that passes through subordinate system IV has a complex character. The 

liquids of this part consists of the primary crystallization  curves of thulium monotelluride and metal 

thulium. Thermal events at 1400 and 1200 K are associated with the formation of binary compounds  

Tm

4

Sb

3

 and Tm

5

Sb

3

 by peritectic reactions indicted in Table 2. Alloys in this part of the join solidify 

at a ternary eutectic point by the reaction L  ↔ TmTe + Tm5Sb3 + Tm  at 1000 K. The solubility of 

thulium in Sb2Te3 is ≈ 3 mol % at 300 K and ≈ 4 mol % at 800 K. 

 

 

ПОЛИМЕРИЗАЦИЯ ЭФИРОВ МЕТАКРИЛОВОЙ КИСЛОТЫ И 

СОПОЛИМЕРИЗАЦИЯ  ИХ СО СТИРОЛОМ  В ИОННО-

ЖИДКОСТНОЙ СРЕДЕ 

 

З.Н.ПАШАЕВА, М. Д. ИБРАГИМОВА, Е.У.ИСАКОВ, П.Ш.МАМЕДОВА, Ф. М. 

АБДУЛЛАЕВА, Ф. Ю. ЮСИФЗАДЕ, В.А. НАГИЕВ, С. Д. ДАДАШЕВА 

Институт нефтехимических процессов им. Ю. Г. Мамедалиева НАН Азербайджана, 

Институт Химии присадок им. академика А.Г.Мусаева НАН Азербайджана 

[e-mail]

 

AЗЕРБАЙДЖАН 

 

Ионные жидкости (ИЖ),  которые соответствуют принципам зеленой химии и относятся к 

так  называемым  «зеленым  растворителям»,  благодаря  присущим  им  комплексу  физико-

химических свойств привлекли огромное внимание исследователей как в качестве катализатора, 

так и  реакционной среды.   

В  представленном  материале  приведены  результаты  исследований  радикальной 

полимеризации эфиров метакриловой кислоты (метиловый, бутиловый, октиловый, дециловый) 

в  среде  ионных  жидкостей  на  основе  муравьиной  и  уксусной  кислоты.  В  качестве  аминного 

компонента  в  реакциях  синтеза  ионных  жидкостей  были  использованы  морфолин, N-метил-

пирролидон, анилин, ди-, триэтиламины. Перечисленные эфиры метакриловой кислоты в свою 

очередь  были  синтезированы  по  известной  методике  взаимодействием  соответствующих 

кислот и спиртов  в присутствии  ионно-жидкостных катализаторов, в частности ионной жид-

кости синтезированной на основе морфолина и серной кислоты. 

 Изучено  влияние  соотношения  ионной  жидкости  к  эфирам  метакриловой  кислоты, 

концентрации  и  природы  радикального  инициатора  (бензоил  пероксид  или  гидропероксид 

кумола),  а  также  продолжительности  полимеризации  на  конверсию  метакрилового  мономера. 

Установлено,  что  при  прочих  одинаковых  условиях  полимеризации,  степень  превращения 

указанных  мономеров  метакриловой  кислоты  в  среде  всех  исследуемых  ионных  жидкостей  

значительно выше, чем в среде органического растворителя - бензола. Применение в качестве 

реакционной  среды  указанных  ионных  жидкостей  наряду  с  повышением  скорости  полимери-

зации и увеличением выхода полимера (до 98%), способствует также и увеличению молекуляр-

ной массы полученного полимерного продукта (~ 2000000).  

Структура синтезированных полимеров исследована методом ИК- и ЯМР- спектроскопии 

и  установлено,  что  образцы,  полученные  в  среде  указанных  ионных  жидкостей,  а  также 

органического  растворителя - бензола,  характеризуются  наличием  идентичных  полос 

поглощения, которые  полностью характеризуют структуру полиметакрилата. 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

182

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

В среде ионной жидкости - на основе N-метилпирролидона и уксусной кислоты исследо-

вана  также  сополимеризация  бутилового  эфира  метакриловой  кислоты  со  стиролом.  Процесс 

был осуществлен при массовом соотношении стирола и бутилметакрилата, равном 10-15 : 90-

85%  масс  соответственно,  концентрации  смеси  мономеров  в  ионной  жидкости - 50% масс, 

температуре 80°С, концентрации радикального инициатора - пероксида бензоила - 0,2% масс и 

продолжительности  реакции 15 часов.  В  указанных  условиях  выход  сополимеров  составлял 

80,87% при концентрации стирола  в исходной смеси 10%  и  73,85% мас. при концентрации 

стирола - 15%. 

Циклом    проведенных  исследований  определена  возможность  применения  указанных 

сополимеров в качестве антимикробных присадок к синтетическому маслу - бутиловому эфиру 

алкенилянтарной  кислоты,  а  также  вязкостных  присадок  к  синтетическому  сложноэфирному 

маслу – пентаэритриту.  Показано,  что  синтезированные  образцы  сополимеров  стирола  с 

бутилметакрилатом, отличающиеся по содержанию стирола в макроцепи, уже при концентра-

ции 0,25% масс  проявили  антимикробные  свойства.  С  увеличением  концентрации  указанных 

добавок наблюдаются относительно высокие бактерицидные свойства. Так, при концентрации 

1%  масс  исследуемые  образцы  проявляют  более  высокую  антимикробную  эффективность  и 

зона  уничтожения  микроорганизмов  составляют  3,0-3,2 см  против 2,8 см  для  эталона - 8-

оксихинолина.  Исследуемые  образцы  характеризовались  и  фунгицидными    свойствами.  При 

концентрации  указанных  сополимеров,  равных 0,25% масс,  зона  уничтожение  микроорганиз-

мов составляла 1,5 см и 1,6 см соответсвенно. При указанной концентрации образец с эталоном 

не проявляет фунгицидные свойства.  

Проведенными  исследованиями  установлено,  что  и  в  случае  применения  сополимеров 

бутилового  эфира  метакриловой  кислоты  со  стиролом  в  качестве  вязкостных  присадок,  с 

увеличением содержания стирольных звеньев  в составе макроцепи от 10%-до 15% -мас. также 

наблюдается  улучшение  вязкостно  –температурных  свойств  загущенных  ими  масел.  Так,  при 

введение  в  состав  пентаэритритового  масла 3% мас.  сополимера  стирола  с  бутилметилметак-

рилатом  (в  соответствующих  соотношениях)  индекс  вязкости  загущенных  образцов  масел 

составляет 138 и 142 против 126 для  исходного.  При  увеличении  концентрации  вводимых 

добавок  до  5%  наблюдается  увеличение  вязкостных  показателей  исследуемого  масла    в 4-5 

раз. 

 

 

1-XLOR-3-(2,4,6-TRİMETİLFENİL)-PROPAN-2-ON ƏSASINDA 

YENİDƏN QRUPLAŞMA REAKSİYALARININ TƏDQİQİ 

 

Validə İSMAYILOVA, Əli XƏLİLOV, Fərid NAĞIYEV, Aytən ƏSGƏROVA, Afət 

HÜSEYNOVA, Ataş QURBANOV, Mirzə ALLAHVERDİYEV, Abel 

MƏHƏRRƏMOV  

Bakı Dövlət Universiteti

 

[e-mail]

 

AZƏRBAYCAN 

 

α-Halogenkarbonilli birləşmələr və törəmələri geniş spektrdə fizioloji aktivliyə malik olduğu, 

həmçinin, molekulda olan hər iki aktiv mərkəzdə çoxsaylı çevrilmələr aparmaq mümkün olduğu üçün 

onlar tibbi kimyada və üzvi sintezdə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu sinif birləşmələrdən olan 

tərkibində aromatik halqa saxlayan α-xlorketonun (II) bəzi nukleofillərlə reaksiyaları  tərəfimizdən 

tədqiq edilmişdir. Bunun üçün əvvəlcə müvafiq xlorhidrin molekulu (I) CrO

3

 iştirakında oksidləşdiril-

mişdir. Alınmış α-xlorketon molekulunda (II) xlor atomu çox aktivdir. Onun müxtəlif birli aminlərlə 

reaksiyaları  tədqiq edilmişdir. Reaksiyalar su mühitində  və kalium hidroksid iştirakında otaq 

temperaturunda 20-45 dəqiqə  ərzində aparılmışdır. Məlum olmuşdur ki, reaksiyalar xlor atomunun 

nukleofil əvəzlənməsilə aminketonların alınması istiqamətində deyil, 2,4,6-trimetilfenilpropion turşu-

sunun amidlərinin (III) əmələ gəlməsi istiqamətində gedir (Sxem 1): 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

183

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Ar

OH

Cl

Ar

O

Cl

Ar

N

H

O

R

Ar

O

OH

Ar

O

O

CH

3

CrO

3

H

2

NR

Ar = 2,4,6-Trimetilfenil;   

R = H (a), CH3 (b), (CH3)3C (c), (HOCH2)3C (d), HOCH2CH2 (e), H2NCH2CH2 (f),

 C6H5 (g), C6H5CH2 (h), 2-CH3C6H4 (i), 2-H2NC6H4 (j), 4-BrC6H4 (k), furfuril (m)

KOH,

H

2

O,

C

2

H

5

OH

(I)

(II)

(III a - m)

(V)

CH

3

ONa,

 CH

3

OH

(IV)

 

Sxem 1. 1-Xlor-3-(2,4,6-trimetilfenil)-propan-2-onun çevrilmələri 

 

Sintez edilmiş ariləvəzli propionamidlər (III) ağ rəngli kristal birləşmələrdir. Onlar etil spirtində 

yenidən kristallaşdırıldıqdan sonra çıxımları 50-97% təşkil etmişdir. Reaksiya natrium metilat 

iştirakında dörd saat müddətində otaq temperaturunda aparıldıqda isə müvafiq   propion turşusunun 

metil efiri (IV) əmələ gəlir. Bütün bunlar (III) və (IV) birləşmələrinin Favorski tipli qruplaşma reaksi-

yaları əsasında əmələ gəldiyi barədə mülahizə yürütməyə imkan verir. Həmçinin, qeyd edilən reaksi-

yaların mexanizmi ilə Ramberq-Baklund reaksiyası arasında müəyyən mənada analogiya aparmaq 

mümkündür. Maraqlıdır ki, reaksiya KOH iştirakında etanol–su qarışığında bir saat müddətində 80

0

C-

də aparıldıqda isə propion turşusunun törəməsi deyil, 83% çıxımla müvafiq α-hidroksi keton törəməsi 

(V) əmələ gəlir. 

Sintez edilmiş birləşmələrin quruluşu 

1

H, 

13

C NMR və İQ spektrlərinin köməyilə tədqiq edilmiş-

dir. Amidlərin 

1

H NMR spektrlərində  ən qüvvətli sahədə üçlübutil radikalının metil qruplarının 

siqnalları (IIIc) aşkarlanmışdır. Bundan fərqli olaraq metilamid fraqmentindəki metil qrupunun üç 

protonuna aid olan siqnalı (IIIb) nisbətən zəif - 2.6 m.h. sahədə sinqlet şəklində özünü göstərir. 

Amidlərin bütün spektrlərində karbonil qrupu ilə birləşmiş metilen qrupunun iki protonu triplet 

şəklində 2.10-2.20 m.h. sahədə aşkarlanır.  

Sintez olunmuş bütün amidlərin spektrlərində benzol halqasının iki protonu sinqlet şəklində 6.75-

6.85 m.h. sahəsində müşahidə edilir. NHCO fraqmentindəki yeganə protona gəldikdə isə, o müxtəlif 

amidlərdə 7.40-10.5 m.h. arasında dəyişmişdir. Belə ki, amid qrupunda aromatik tipli əvəzedicilər olan 

törəmələrin (IIIg-k) NHCO siqnalları 9.9-10.5 m.h. sahədə, furfuril əvəzli amidin (IIIm) isə NHCO 

fraqmentinin protonunun siqnalı nisbətən qüvvətli (8.3 m.h.) sahədə aşkarlanır. Qalan amidlərdə (IIIa-

f) NH qrupunun protonu sinqlet şəklində 7.40-7.80 m.h. sahəsində müşahidə olunur. 

Sintez edilən amid törəmələrinin quruluşu həmçinin RQA metodu ilə araşdırılmışdır. Tədqiqatlar 

Bruker APEXII CCD difraktometrində aparılmışdır. N-tret-Butil-3-(2,4,6-trimetilfenil)-propionamidin 

(IIIc) monokristalında molekul əsasən planar formadadır (Şəkil 1). Yalnız üçlü-butil fraqmentinin iki 

karbon atomu molekulun yerləşdiyi müstəvidən kənara çıxaraq aromatik halqanın müstəvisi ilə 84.09 

(10)

0

-lik dihedral bucaq əmələ gətirir. 

 

 

Şəkil 1. N-tret-Butil-3-(2,4,6-trimetilfenil)-propionamidin (IIIc) molekulyar strukturu 

 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

184

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Müəyyən edilmişdir ki, kristalın qablaşması molekullar arası N—H···O hidrogen rabitələrinin 

hesabına stabilləşir (Cədvəl 1): 

 

Cədvəl 1. N-tret-Butil-3-(2,4,6-trimetilfenil)-propionamid birləşməsinin kristalında hidrogen  

rabitələrinin həndəsi parametrləri (uzunluq - Å,  bucaq - °). 

 

Yuxarıda qeyd olunan hidrogen rabitələrinin hesabına kristalda molekullar c oxuna paralel zəncir 

formalaşdırır (Şəkil 2). 

 

Şəkil 2. N-tret-Butil-3-(2,4,6-trimetilfenil)-propionamid molekullarının (IIIc) kristalda c              

oxuna paralel əmələ gətirdiyi zəncirin bir fraqmenti 

 

Alınan birləşmələrin bioloji xassələrinin dəyərləndirilməsi də  həyata keçirilmişdir.  Müəyyən 

edilmişdir ki, sintez edilmiş birləşmələr bəzi qram mənfi və qram müsbət mikroorqanizmlərə qarşı 

bakterisid təsir nümayiş etdirir. 

 

 

СИНТЕЗ  СОПОЛИМЕРОВ СТИРОЛА С 

МЕТИЛНОРБОРНИЛАКРИЛАТОМ, СОПОЛИМЕРИЗАЦИЕЙ ПО 

МЕХАНИЗМУ «ЖИВОЙ»  РАДИКАЛЬНОЙ ПОЛИМЕРИЗАЦИИ 

 

ИБРАГИМОВА Т.А., ИБРАГИМОВА М.Д., МАМЕДОВ М.К., ЮСИФЗАДЕ Ф.Ю., 

ДАДАШОВА С.Д. 

Институт нефтехимических процессов им. академика Ю.Г. Мамедалиева Национальной Академии Наук 

Азербайджана 

[e-mail]

 

AЗЕРБАЙДЖАН 

 

Развитие  современной  синтетической  химии  полимеров,  связано  с  необходимостью 

разработки  новых  высокоэффективных  способов  получения  материалов  с  заданными 

молекулярно-массовыми  характеристиками  и,  следовательно,  с  улучшенным  комплексом 

физико-механических  свойств.  Наиболее  активные  исследования  в  данном  направлении  в 

настоящее  время    ведутся  в  плане  изучения  процессов  так  называемой  контролируемой 

радикальной полимеризации.  Такой подход дает возможность синтезировать полимеры с узкой 

полидисперсностью и получать градиентные сополимеры,  диблоксополимеры. 

В  данной  статье  приведены  результаты  исследований  по  синтезу  сополимеров  стирола  с 

метилнорборнилакрилатом  различной  молекулярной  массы  и  молекулярно-массового  распре-

деления  контролируемой  радикальной  сополимеризацией  соответствующих  мономеров  с 

участием  свободного стабильного радикала- 4-карбоксиамид, 2,2,5,5-тетраметилпирролин - 1-

оксила. 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

185

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Проведенными  исследованиями  показано,  что  осуществление  радикальной  сополимери-

зации стирола с метилнорборнилакрилатом в присутствии указанного свободного стабильного 

радикала  в  качестве  регулятора  роста  цепи  дает  возможность  синтезировать  сополимеры  с 

относительно  низким  молекулярно-массовым  распределением  при  широком  диапазоне  

соотношений мономеров, варьируя содержание метилнорборнилакрилата в исходной реакцион-

ной смеси от 1,0 до 40%  масс. при концентрации стабильного свободного  радикала 0,1-0,3% 

масс и радикального инициатора- гидропероксида кумола 0,1-0,2 % масс. 

Методом гель-проникающей хроматографии на хроматографе марки НР-500, с  использо-

ванием  колонок  типа «Polysorb»  определены    молекулярные  массы  и  характер  молекулярно-

массового распределения синтезированных образцов сополимеров.  

Установлено,  что  с  ростом  концентрации  сомономера-метилнорборнилакрилата  в 

исходном реакционной смеси и суммарной конверсии мономеров показатель полидисперсности 

полученных  сополимеров  увеличивается.  В  частности,  при  количестве  метилнорборнилакри-

лата 20% масс, низкой суммарной конверсии мономеров (30,9% мас.)  полученный сополимер 

характеризуется  относительно  низким  значением  полидисперсности  (М

w

/M

n

=1,6).  При 

глубоких  конверсиях  мономеров  (выход  сополимера 84,3% мас.)  наблюдается  заметное 

увеличение  параметра  полидисперсности    (М

w

/M

n

=3,4),  что  по-видимому  связано  тем,  что  по 

мере  увеличения  продолжительности  реакции  наряду  с  контролируемой  сополимеризацией 

имеет место и обычная свободно-радикальная сополимеризация. Этому свидетельствует кривая 

молекулярно-массового распределения полученного образца, которая при высоких конверсиях 

приобретает бимодальный характер. 

Необходимо  отметить,  что  показатель  полидисперсности  образцов  сополимера, 

синтезированных  с  участием  стабильного  свободного  радикала  даже  при  высоких  концен-

трациях  метилнорборнилакрилата  в  исходной реакционной смеси  ниже, чем  для  сополимеров 

аналогичного  состава,  полученных  в  условиях  обычной  радикальной  сополимеризации.  Так, 

сополимер  стирола  с  метилнорборнилметакрилатом,  синтезированный  при  соотношении 

мономеров равных 99,0:1,0% масс, температуре сополимеризации 130°С с участием указанного 

свободного стабильного радикала при количестве 0,3% и радикального  инициатора 0,1%, при 

времени  полимеризации 20 часов  и  при  выходе  сополимера 81,2% масс  характеризовался 

показателем  полидисперсности  М

w

/M

n

=1,72  тогда  как  сополимер  синтезированный  в 

идентичных  условиях  без  участия  стабильного  свободного  радикала  с  выходом 86.8% масс 

имел  широкий  показател  молекулярно-массового  распределения  и  характеризовался 

коэффициентом полидисперсности М

w

/M

n

= 4,2. 

Определением  характеристической  вязкости  сополимеров,  синтезированных  с  участием 

стабильного  свободного    радикала  установлено,  что  с  ростом  времени  сополимеризации 

показатель  вязкость  также  увеличивается.  При  концентрации  метилнорборнилакрилата  в 

реакционном смеси-0,1% масс и времени полимеризации 5-20 час. характеристическая вязкость 

полученного  сополимера  меняется  в  пределах 0,14-0,31, что  связано  с  ростом  молекулярной 

массы  сополимера  с  конверсией  мономеров  и  свидетельствует  о  контролируемом  механизме 

процесса в исследуемых условиях.  

Результаты  ДСК  анализа  сополимера,  синтезированного    при  соотношении  стирол: 

метилнорборнилакрилат  равном 60:40% масс,  гомополимера  стирола,  а  также  гомополимера 

метилнорборнилакрилата  указывают  на  различие  в  теплофизических  параметрах  указанных 

полимерных  продуктов.  Температура  стеклования  сополимера (107,58°С)  находится  в  проме-

жутке  между  температурами  стеклования  гомополимера  стирола (104,64°С)  и  гомополимера 

метилнорборнилакрилата (114,5°С),  что  говорит  о  статистическом  характере  распределения 

звеньев сомономеров в полученном сополимера.  

Таким образом, проведенными исследованиями по радикальной сополимеризации стирола 

с  метилнорборнилакрилатом  в  присутствии  стабильного  радикала-4-карбоксиамид, 2,2,5,5-

тетраметилпирролин- 1-оксила,  показана  возможность  синтеза  сополимеров  с  регулируемой 

молекулярной массой и полидисперсностью. 

 

 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

186

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

DƏMİRİN (III) ASETİLASETONUN AZOTÖRƏMƏLƏRİ İLƏ 

KOMPLEKSƏMƏLƏGƏTİRMƏ REAKSİYALARININ ANALİTİK 

XARAKTERİSTİKALARI 

 

F.E.ESPANDI, F.N.BƏHMƏNOVA, R.Ə.ƏLIYEVA, F.M.ÇIRAQOV 

Müstəqil İslam Universiteti, Bakı Dövlət Universiteti

 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN  

 

Analiz olunan obyektin tərkibinin mürəkkəbliyi, yəni təyin olunan elementin digər elementlərlə 

birgə olması  təyinat üçün tətbiq olunan metodikanın yüksək seçiciliyə malik olmasını  tələb edir. 

Təcrübi yolla göstərilmişdir ki, tətbiq edilən asetilasetonun azotörəmələri və onların qarışıqliqandlı 

birləşmələri dəmirin (III) fotometrik təyini üçün effektiv reagentlərdir. 

Dəmirin (III) 3-(2-hidroksi-3-sulfo-5-nitrofenilazo) pentan-2,4-dion (R) ilə əmələ gətirdiyi binar 

və müxtəlifliqandlı kompleks birləşmələr fotometrik metod vasitəsilə  tədqiq edilmişdir: kompleks 

əmələgəlmənin optimal şəraitində Ber qanununa tabeçilik intervalı, optimal pH, kompleksin maksi-

mum işıqudması, tərkibi, komplekslərin davamlılıq sabiti tapılmışdır və qeyd edilən kəmiyyətlər 

statistik metodla işlənmişdir (Cədvəl). 

Cədvəl. Dəmirin (III) asetilasetonun azotörəmələri ilə əmələ gətirdiyi komplekslərin bir sıra xarakteristikaları. 

Kompleks pH

opt 

ℷ

max 

ε×10

-3

Ber qanununa tabeçilik 

intervalı 

FeR

 

1,0-4,0 443 1,45±0,01 

0,11-2,24 

FeR-DAM 0 

458 

1,78±0,02 

0,05-2,24 

FeR-DAPM 0,1N 

HCl 

459 

1,64±0,02  0,11-3,14 

FeR-DAFM 0,1N 

HCl 

449 

1,60±0,01  0,11-3,14 

FeR-SPCl 0,1N 

HCl 

450 

1,84±0,02 0,11-2,74 

FeR-SPBr 0,1N 

HCl 

458 

1,96±0,02 0,11-2,74 

FeR-STMABr 0,2N 

HCl 

459 2,22±0,02 

0,11-3,36 

 

Cədvəldən göründüyü kimi eyniliqandlı  və müxtəlifliqandlı komplekslərin  əmələgəlmə  şəraiti 

güclü turş mühitdə müşahidə olunur. Üçüncü komponentlərin təsirindən kompleks əmələ  gəlmənin 

optimal şəraiti daha turş mühitə doğru sürüşür. Ona görə də əvvəlcədən proqnozlaşdırmaq olar ki, bu 

reaksiyalar yüksək seçiciliklə xarakterizə olunacaqdır. Üçlü komponentlərin iştirakı ilə gedən 

reaksiyaların maksimum udma spektri binara nisbətən turş mühitə doğru sürüşür. Komplekslərin 

maksimum işıq udması 395-494 nm intervalında dəyişir. Qarışıqliqandlı komplekslərin molyar udma 

əmsalı binar komplekslərə nisbətən yüksəkdir. Tədqiq olunan komplekslər içərisində  ən yüksək 

molyar udma əmsalı 2,22·10

4

( Fe-R-STMABr ); 1,96·10

4

( Fe-R-SPBr) kompleksləridir. 

Komplekslərin davamlılıq sabitlərini hesablamaq üçün əyrilərin kəsişməsi metodundan istifadə 

edilmişdir: 

K

nk

= C

Me

(

△

△

) 

K

n

=

)(

)

; C

k

= C

FeR

 (

△

△

)

 

Burada C

ME, 

C

R, 

C

K

-uyğun olaraq metal ionunun, reagentin və kompleksin qatılığı, n=1, 2, 3 və s. 

tam  ədədlərdir.  

△

△

-nisbəti C

Me

-const  şərtinə  əsasən reagentin qatılığından asılılığın nəticələrinə 

görə  təyin edilir. C

FeR

-2×10

-5

 M kompleksin sabit qatılığı, C

K

- müxtəlifliqandlı kompleksin qatılıgı, 

△

△

- nisbəti binar kompleksin sabit qatılığında( C

Cu(HR)2

=2×10

-5

 M) N, O saxlayan üzvi reagentlərin 

qatılığından asılılığa əsasən təyin edilir, C

R

- N, O saxlayan üzvi reagentin qatılığıdır. Hesablamalara 

əsasən müəyyən edilmişdir ki, kompleks birləşmələrin davamlılıqları  aşağıdakı kimidir: FeR-

11,87

±

0,02; FeR–SPCl -17,47+0,03; FeR–SPBr -17,74±0,02; FeR-STMABr – 19,31±0,04; FeR-Fen-

10,4±0,06.