Microsoft Word автонинг умумий тузилиши lotin охири doc

porshenli va rotorlilarga bo‘linadi. Avtomobillarda asosan porshenli 
ichki yonuv dvigatellari qo‘llaniladi. Porshenli dvigatellarda yonilg‘ining 
yonishi natijasida gazning kengayishida hosil bo‘lgan bosimni porshen 
o‘ziga qabul qiladi va to‘g‘ri chiziqli ilgarilama-qaytma yo‘nalishi bilan 
tirsakli valni aylanma harakatga keltiradi. Ichki yonuv dvigatelining 
ishlashi uchun unga havo va yonilg‘idan iborat yonuvchi aralashma bilan 
ta’minlash lozim. 
Ichki yonuv dvigateli issiqlik energiyasini mexanik energiyaga 
aylantirib beradi va transmissiya orqali harakatga keltirish uchun xizmat 
qiladi. 
Ichki yonuv dvigatel (IYOD) mexanizm va tizimlar majmuasidan 
tashkil topgan. Bular quyidagilar: 
Yengil avtomobillarga o‘rnatilgan porshenli ichki yonuv dvigatellar 
quyidagi belgilari bo‘yicha turlarga bo‘linadi: 
a) Ishlatiladigan yonilg‘ining turiga qarab: 
¾ benzin yonilg‘isida ishlaydidigan (injektorli va karburatorli); 
¾ dizel yonilg‘isida ishlaydigan; 
¾ gaz yonilg‘isida ishlaydigan (suyultirilgan-propan, siqilgan-
metan). 
O’T OLDIRISH 
TIZIMI 
TA’MINLASH 
TIZIMI 
MOYLASH 
TIZIMI 
SOVUTISH 
TIZIMI 
GAZ 
TAQSIMLASH 
MEXANIZMI
KRIVOSHIP-
SHATUNLI 
MEXANIZM 
DVIGATEL 

---

 21
b) Ish siklining amalga oshishi bo‘yicha: 
¾ ikki taktli; 
¾ to‘rt taktli; 
¾ olti taktli. 
v) Ish aralashmasining alangalanishi bo‘yicha: 
¾ elektr uchquni bilan alangalanadigan-karburatorli va injektorli 
dvigatellar; 
¾ siqish natijasida o‘z-o‘zidan alangalanuvchi-dizel dvigatellari. 
g) Silindrlar soniga qarab: 
¾ uch silindrli; 
¾ to‘rt silindrli; 
¾ olti silindrli; 
¾ sakkiz silindrli. 
Avtomobillarda asosan to‘rt taktli dvigatelining ish siklidan 
foydalaniladi. Bular: 
¾ kiritish; 
¾ siqish; 
¾ kengayish (ish yo‘li); 
¾ chiqarish. 
Ish sikli tirsakli valning ikki marta aylanganida sodir bo‘ladi.
Kiritish takti, porshen yuqorigi chetki nuqta (YUCHN)dan pastki 
chetki nuqta (PCHN)ga tomon harakatlanganida amalga oshib, tirsakli 
valning 0 dan 180° gacha burilishiga to‘g‘ri keladi. Bu taktning 
boshlanishi oldidan kiritish klapani ochiladi. Silindrga yonuvchi 
aralashma (benzinli dvigatellarda) yoki havo (dizellarda) kiritiladi. 
Silindrga kiritilgan yonuvchi aralashma qizigan detallarning ta’sirida 
qiziydi va kiritish takti oxirida uning harorati 40°...80°S ga yetadi (14a 
rasm).
Siqish takti, porshenning PCHNdan YUCHN tomon siljiganida 
amalga oshadi va tirsakli valning 180° dan 360° gacha burilishiga to‘g‘ri 
keladi. Bunda kiritish hamda chiqarish klapanlari yopiq bo‘ladi. Harorat 
270...650°S ga yetadi (14b rasm).