Savol: Ma’lumki, Qur’oni karim oyatlari serma’nodir. Ba’zi oyatlarni Alloh taolo boshqa maqsadda nozil qilgan bo‘lsa-yu, ammo bandalar uni boshqa ma’noda tafsir qilib qo‘yishsa, nima bo‘ladi? Javob: Alloh taolo rasuli Muhammadga (s.a.v.) nozil qilgan kitobini tushunish,
ma’nolarini bayon etish, ahkom va hikmatlar chiqarishni o‘rgatuvchi ilm tafsir ilmidir. Bu
ilmga lug‘at, sarf, nahv, balog‘at, usuli fiqh va qiroat ilmlarini chuqur o‘rganish bilan
erishiladi. Oyatlarning nozil bo‘lish sabablari, nosix va mansuxlarini (hukmni bekor
qilgan va hukmi bekor bo‘lgan oyatlarni) bilish ham tafsir ilmining shartlaridandir.
Barcha ilmlar kabi tafsir ilmining ham oyatlarga ma’no berishda tayanadigan umum
qonunlari borki, ular «Ulumi Qur’on» (Qur’on ilmlari) nomidagi bir fanda jamlangan.
Qayd qilingan ilmlarni egallamay, Qur’oni karimni tafsir qilishga urinish turli firqa va
oqimlar chiqishiga boisdir. Xususan, barcha harakatlar o‘z qarashlarini oyati karima bilan
quvvatlashga qaratishgan bo‘lsa, yanada xatarlidir. Rasuli Akram (s.a.v.) bu haqda
shunday deganlar: «Kim Qur’oni karim borasida o‘z qarashi bilan so‘z yuritsa, joyini
do‘zaxdan hozirlayversin».
Binobarin, har bir oyati karima ma’nolarini eng ishonchli va mo‘‘tabar tafsir kitoblarida
bayon qilingani kabi talqin etish lozimdir.
Savol: Sajda oyatlarining o‘zbekcha tarjimalarini o‘qigan yo eshitgan mo‘min sajda qilishi kerakmi? Javob: Ha, sajda oyatlarining tarjimalarini ham o‘qigan yo eshitganlarga sajda qilish
vojib bo‘ladi («Fatovoi Olamgiriya»)
Savol: Hayzli holatida Qur’on o‘rgatsa bo‘ladimi? Javob: Qur’oni karimni o‘rgatuvchi ayol hayz ko‘rsa, Qur’oni karimni ushlamasdan,
harf-harf, kalima-kalima, hijo-hijo o‘qib o‘rganuvchilarga saboq berishi mumkin. Bir
oyatni boshdan-oxirigacha o‘qish haromdir. («Halabi Kabir»).
