Microsoft Word Dissertasiya Gunay Rustamova docx
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2011
cmalbüdcəsiningəlirləri 23226 22338
23223 Dövlətbüdcəsiningəlirləri 15701 17282
19496 ARDNF-dantransferlər 9000 9905
11350 Vergidaxilolmaları 5472 6026
6664 Neftsektoru 2592 2735
2906 Qeyri-neftsektoru 2880 3291
3764 GömrükKomitəsindəndaxiolmalar 1142 1208
1383 NMR-nınbüdcəgəlirləri* 49 60
65 ARDNŞ-dandaxiolmalar** 6628 4023
2537 DSMF-dandaxiolmalar*** 765 975
1125 47
Respublikasının dövlətə məxsus aktivləri, onun beynəlxalq ehtiyatları və gələcəkdə yarana biləcək aktivləri dövlət borcu və ya dövlət tərəfindən zəmanət verilmiş borc üzrə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsinin təminatı məqsədi ilə girov qoyula bilməz. Dövlət zəmanəti verilmiş hallar istisna olmaqla, Azərbaycan Respublikası dövlət müəssisələrinin borcalmalar üzrə öhdəlikləri üçün məsuliyyət daşımır. Dövlət borcalmaları ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına yönəldilmiş proqramların həyata keçirilməsini təmin etmək, dövlət büdcəsinin kəsirini örtmək, dövlət investisiyalarını maliyyələşdirmək məqsədi ilə həyata keçirilir.Dövlət borcalmaları və ya dövlət zəmanəti yolu ilə cəlb olunan vəsaitdən istifadə edən şə xs kreditorla bağladığı müqavilə və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə bağladığı təkrar müqavilə üzrə aldığı vəsaitlərin bölüşdürülməsini, istifadəsini və qaytarılmasını təmin etməlidir. Bu zaman əsas və təkrar borcalan cəlb olunmuş vəsaitin istifadəsi və qaytarılması (istifadəçiyə şamil olunmur), öz bank hesablarının vəziyyəti haqqında məlumatları və digər zəruri məlumatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanına təqdim edir. Dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclərə ümumi xərclərin 3,7 faizi həcmində, mütləq ifadədə isə 776,2 mln. manat vəsait yönəldiləcəkdir ki, bu da 2014-cü illə müqayisədə 4,3 mln. manat və yaxud 0,6 faiz azdır.
48
Cəlb olunmuş vəsaitlərin vaxtında qaytarılmasını təmin etmək məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı bu Qanunun 8.1-ci maddəsində göstərilən şəxslər barəsində Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və onlarla bağlanmış müqavilələrə uyğun olaraq müvafiq tədbirlər görür. Göstərilən şəxslərin təşkilati-hüquqi forması dəyişdikdə, onlar yenidən təşkil edildikdə və ya ləğv olunduqda, onların borc öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi Azərbaycan Respublikasının müvafiq qanunvericiliyi ilə tənzimlənir. Dövlət borcalmaları və ya dövlət zəmanəti ilə alınmış vəsaitlərdən istifadəyə nəzarəti müvafiq icra hakimiyyəti orqanı həyata keçirir. Büdcə kəsiri və maliyyələşmə də daxil olmaqla büdcə və xüsusi vəsaitlərin icrası haqqında aylıq hesabat Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyi tərəfindən tərtib olunur. Xəzinədarlıq tərəfindən hesabatda Gəlirlər və rəsmi qaydada alınan vəsaitlər, Vergilərdən daxilolmalar, Ümumi dövlət xidmətləri xərcləri, Ümumi xərclər və xalis maliyyələşmə, Maliyyələşmənin digər mənbələri kimi məlumatlar göstərilir. Büdcə kəsri və onun maliyyələşməsi haqqında illik hesabat dövlət büdcəsi üzrə hazırlanır. Bununla yanaşı Naxçıvan MR üçün belə hesabat forması hazırlanır və illik hesabata daxil edilir. Büdcə kəsiri yalnız bütün 3,70%
44,40% 51,90%
2015-ci il üzrə dövlət büdcəsinin xərclərinin strukturu ( faizlə) cari xərcrlər əsaslıxərclər dövlət borcuna xidmətlə bağlı xərclər
49
hesabatların icmallaşdırılmasından sonra məlum olur. Maliyyələşmə üzrə informasiya təsnifata uyğun olaraq aşağıdakı mənbələrdən alınmalıdır: Respublika büdcəsinin kəsiri—Dövlət Xəzinədarlıq Agentliyi (birbaşa əməliyyatlar) tərəfindən, çünki bu məlumatı Yerli Xəzinədarlıq Orqanlarından almaq qeyri- mümkündür Yerli büdcənin kəsiri—bütün Yerli Xəzinədarlıq Orqanlarından Dövlət Xəzinədarlıq Agentliyi tərəfindən Respublika büdcəsi, yerli büdcə və xüsusi vəsaitlərin icrasına dair aylıq hesabat hazırlanır. Bu hesabat özündə dövlət büdcəsindən maliyyələşməni və onun kəsirini əks etdirir. Büdcə kəsrinin idarə olunmasında səmərəliliyin artırılması məqsədi ilə Dövlət Xəzinədarlıq Agentliyi tərəfindən tərtib olunan və büdcənin icrası zamanı reallaşdırılan gəlirlər və xərclər üzrə illik hesabatlar nəzarət funsiyasını gücləndirir. Respublika büdcəsi (Respublika və Yerli) və büdcədənkənar resursların icrası üzrə cmal
Hesabat, Hesabat ilində Respublika/Yerli büdcənin icrası haqqında müfəssəl hesabat, Hesabat ilində xüsusi vəsaitlərin icrası haqqında müfəssəl hesabat, Hesabat ilinin 31 dekabr vəziyyətinə Dövlət borcları üzrə hesabat Dövlət Xəzinədarlıq Agentliyi tərəfindən illik tərtib olunur və büdcə kəsrinin və onun maliyyələşdirilməsinin yekunlaşdırılmış məlumatlarını özündə əks etdiri. Büdcəni tarazlaşdırmaq üçün müvafiq hakimiyyət orqanları büdcə kəsirinin son həddini müəyyən edir. Əgər büdcənin icrası prosesində kəsir müəyyən edilmiş son həddən çox olarsa və ya büdcə gəlirlərinin daxilolmalarının xeyli azalması baş verərsə, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada xərclərin ixtisar edilməsi üsulu tətbiq edilir. Büdcələrin kəsirinin örtülməsi dövlət istiqrazlarının buraxılması və ya kredit resurslarından, büdcə ssudalarından istifadə edilməsi, dövlət və bələdiyyə əmlakının satışından daxilolmalar hesabına həyata keçirilir. cmal büdcədə, dövlət büdcəsinin xərcləri isə 20 milyard 63 milyon manat, Naxçıvan MR-nin büdcəsinin xərcləri 350,5 milyon manat, Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin xərcləri 11 milyard 291 milyon 800 min manat, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin xərcləri 2 milyard 928 milyon 500 min manat, xarici kreditlər 50
hesabına maliyyələşdirilən layihələr üzrə xərclər 1 milyard 114 milyon 200 min manat nəzərdə tutulub. Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin xərcləri 2013-cü illə müqayisədə 2 milyard 307 milyon 500 min manat və ya 17,0 faiz az, 2012-ci ilin faktiki icra göstəricisinə nisbətən isə 1 milyard 742 milyon 300 min manat və ya 18,2 faiz çoxdur. Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinin xərcləri 2013-cü illə müqayisədə 295,8 milyon manat və ya 11,2 faiz çoxdur. Xarici kreditlər hesabına maliyyələşən layihələr üzrə xərclər 2013-cü ilə nisbətən 185,8 milyon manat və ya 14,3 faiz az, 2012-ci ilin icrasına nisbətən 383,5 milyon manat və ya 52,5 faiz çoxdur. Bu göstəriciləri nəzərə almaqla 2012-2014-cü illər əzrindəki büdcə kəsrinin dinamikasını aşağıdakı diaqramdan görə bilərik.
Büdcə kəsrinin idarə olunmasında səmərəliliyin artırılması və düzgün maliyyələşmənin təmin edilməsinə nəzarəti həyata küçirmək üçün maliyyə ə məliyyatlarının bütün respublika ərazisində həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədilə Dövlət Xəzinədarlıq AgentliyiMaliyyə Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilmiş 0 200 400 600
800 1000
1200 1400
1600 1800
2012 2013
2014 Büdcə kəsrinin dinamikası 2012-2014 (fakt) Büdcə kəsrinin dinamikası 2012- 2014 (fakt) 51
müvəkkil banklardan hər hansı birini seçərək Agent Bank kimi təyin edir. Hər bir Yerli Xəzinədarlıq Orqanları təyin olunmuş Agent Bank ilə həmin bankda açılmış və Xəzinədarlığın Tranzit hesabı adlanan bank hesabı ilə işləyir. Təyin olunmuş Agent Banklar Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Dövlət Xəzinədarlığı Agentliyi üçün müəyyən edilmiş səlahiyyət dairəsində fəaliyyət göstərirlər. Agent Banklar bütün dövlət əməliyyatlarını (respublika və yerli gəlirləri, büdcə və büdcədənkənar ödənişləri və s.) qeydə alırlar. Xəzinədarlığın Tranzit hesablarının fərqli cəhəti ondan ibarətdir ki, bu hesablar Xəzinədarlığın Cari Hesabının subhesablarıdırlar. Artıq daxilolmalar və ya ödənişlər hər gün Xəzinədarlığın Tranzit Hesablarından Xəzinədarlığın Cari Hesabına köçürülərək sıfıra endirilir. Bu o deməkdir ki, əvvəllər qüvvədə olan dövlət maliyyə resurslarının qabaqcadan Agent Banklara verilməsi praktikası gündəlik hesablaşmalar sistemi ilə əvəz olunur.
|