Microsoft Word Dissertasiya M?h?mm?dli Nicat docx
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Magistrant Məhəmmədli Nicat Güləhməd oğlu (A.S.A.) Elmi rəhbər İ.e.d.prof. M.X.Həsənli_____________ (A.S.A., elmi dərəcə və elmi ad) 3
GİRİŞ Mövzunun aktuallığı. Cəmiyyətin iqtisadi transformasiyası şəraitində yeni istehsal münasibətlərinin yaranması, material, əmək və maliyyə resurslarının səfərbər edilməsi ilə yanaşı onlardan səmərəli istifadə olunması da vacib məsələlər kimi ön plana keçir. Bu problemin həllində uçot, nəzarət və təsərrüfat fəaliyyətinin təhlilinin müstəsna əhəmiyyət kəsb etməsi şübhəsizdir. Eyni zamanda formalaşmaqda olan yeni iqtisadi münasibətləri ifadə edən kateqoriyalar yaranır. Bu cür kateqoriyalardan biri də auditdir. Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatı inkişaf etdikcə və onun dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyası gücləndikcə iqtisadi-maliyyə münasibətlərində səffaflığın təmin olunmasında, iqtisadi cinayətkarlığa və əsassız israfçılığa qarşı mübarizədə auditin imkanlarından daha geniş istifadə etmək zərurəti yaranır. Müasir audit səmərəli maliyyə nəzarəti olmaqla yanası, həm də sahibkarlıq subyektlərinin maliyyə sisteminin sabitliyinin möhkəmlənməsində, onların biznes inkişaf planlarının hazırlanmasında, yerli, regional və dünya bazarlarının tədqiqində də xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Sahibkarlıq subyektlərinin səmərəli idarə olunmasının təşkilinə, onun fəalliyyətinin tənzimlənməsinə müsbət baxımdan təsir edən audit sistemi həmçinin bu subyektlərin maliyyə fəaliyyətinin mövcud vəziyyətini və inkişaf perspektivlərini qiymətləndirərək, bu istiqamətdə öz rəyini bildirir. Təsərrüfat subyektlərində gündəlik nəzarətin lazımı səviyyədə təşkil olunması üçün yüksək peşəkarlığa malik olan, müəssisənin təşkilati-iqtisadi quruluşunu dərindən bilən, yoxlama texnikası ilə ətraflı tanış olan mövcud qanunvericilik barədə müfəssəl məlumatı olan xüsusi nəzarət xidmətinin - daxili auditin olması vacibdir. Beynəlxalq təcrübədən məlumdur ki, yüksək səviyyədə inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatı ölkələrində şəxsi mülkiyyətin əsas mülkiyyət forması olduğu yerdə daxili audit sistemi geniş tətbiq olunur. Bazar münasibətləri şəraitində müəssisələrin idarə olunmasında daxili audit nəzarətin ayrılmaz və mühüm elementidir. Daxili auditə tələbat onunla əlaqədar yaranır ki, sahibkarlar müəssisənin və aşağı idarəetmə strukturlarının fəaliyyətinə
4
gündəlik nəzarətlə məşğul ola bilmirlər. Daxili audit bu fəaliyyət barədə informasiya verir və menecerlərin hesabatlarının düzgünlüyünü təsdiqləyir. Daxili audit başlıca olaraq risklərin idarə olunması və müəssisənin maliyyə vəziyyəti barədə çevik informasiya əldə etmək baxımından əlverişlidir. Maliyyə nəzarətinin xüsusi növü kimi audit - dövlətin maliyyə-iqtisadi siyasətinin uğurla həyata keçirilməsi və maliyyə sabitliyinin bərqərar edilməsi üçün zəmin yaratmaqla, qanunçuluğa riayət edilməsinin təmin olunmasına, mülkiyyətin qorunub saxlanılmasına, maliyyə vəsaitlərindən düzgün, səmərəli və qənaətlə istifadə olunmasına xidmət edir, büdcə və maliyyə intizamının ən müxtəlif pozuntularını askara çıxarmağa yardım göstərir, qanunsuz xərclənmiş vəsaitləri aşkar etməyə və onların bərpasına imkan yaradır. Müəssisənin sahibkarı, səhmdarları bunda maraqlıdırlar ki, sərf etdikləri kapitalın artımı müqabilində yüksək mənfəətin əldə edilməsi və nəticə etibarilə dividendlərin daim artması təmin olunsun. Müasir şəraitdə material-pul vəsaitlərin təyinatına uyğun sərf olunması, dövlət qarşısında vergi və digər ödənişlərin təminatı, satıcı təşkilatlara olan borclarının ödənilməsi, mühasibat uçotunun aparılmasının düzgün təşkili üzərində gündəlik nəzarətin olması böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ümumiyyətlə, daxili audit müəssisənin maliyyə ehtiyyatlanın istifadəyə yönəldilməsinin məqsədli təyinatını, rasionallığını, tamlığını və vaxta müvafiqliyini müəyyənləşdirərək, maliyyə resurslarının formalaşdırılmasında və xərclənməsində ehtiyat mənbələrini üzə çıxararaq, maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarında və onların hesabatda əks olunmasında qanunçuluqdan və səmərəlilikdən kənarlaşmaları aşkarlayaraq, dövlət büdcəsi ilə və büdcədənkənar fondlarla hesablaşmaların düzgünlüyünü müəyyənləşdirərək, idarəetmənin səmərəliyinin yüksəldilməsinin təsirli vasitəsi kimi çıxış edir. Artıq daxili auditin zəruriliyi nəzərə alınaraq, ölkəmizin müxtəlif fəaliyyət növlü müəssisə və təskilatlarında daxili audit bölmələrinin yaradılmasına başlanmışdır. Lakin bu yeni, perspektivli işin qurulmasında bir sıra nöqsan və çatışmazlıqlara yol verilir, daxili auditorların lazımi biliklərə və pesə vərdişlərinə
5
yiyələnməsinə, daxili auditin aparılmasına dair standartların və etik normaların işlənib hazırlanmasına yardım edən metodik normativ aktlar, tədris-praktik səciyyəli kitablar və metodik vəsaitlər çatışmır. Daxili auditor pesəsinin mahiyyəti haqqında dəqiq anlayışın olmaması, daxili auditin səhvən istehsalat-maliyyə fəaliyyətinin təftişi kimi təsəvvür edilməsi ölkədə daxili auditi beynəlxalq standartlar səviyyəsində qurmağa imkan vermir. Bütün bunlarla əlaqədar müasir dövrdə təsərrüfat subyektlərində daxili auditin nəzəri əsaslarının tədqiqi, onun təşkili və aparılması üzrə metodiki təkliflərin və tövsiyyələrin hazırlanması çox aktualdır.
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|