Microsoft Word Dissertasiya M?h?mm?dli Nicat docx
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tədqiqat işinin praktik əhəmiyyəti. əsas müddəalar və tövsiyələr daxili
audit xidmətinin düzgün və səmərəli təşkil edilməsinə, daxili audit kadrlarının elmi 7
və praktik biliklərini zənginləşdirməyə, daxili audit standartlarına tam riayət etməyə istiqamətlənmişdir. İş
üç fəsil, nəticə, ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. istifadə edilmiş ədəbiyyat göstərilmişdir.
Müəssisə və təşkilatın uğurla fəaliyyət gösətrməsi, rentabellik səviyyəsinin yüksəldilməsi, aktivlərin qorunub saxlanılması və artırılması üçün qurulmuş idarəetmə mexanizmi lazımdır ki, onun da acib ünsürü qismində daxili audit çıxış edir. Geniş mənada daxili audit-qəbul edilmiş idarəetmə qərarlarının əsaslılığını və səmərəliliyini qiymətləndirmək, kənarlaşmaları və əlverişli olmayan vəziyyətləri aşkara çıxarmaq, müəssisə və təşkilatın fəaliyyətində risklərin aradan qaldırılması, azaldılması və idarə olunması üzrə qərarların qəbul edilməsi üçün rəhbərliyi vaxtında məlumatlandırmaq məqsədilə müəssisə və təşkilatın işinin müntəzəm müşahidəsi və yoxlanılması sistemidir. Başqa sözlə desək, daxili audit elə bir əks- əlaqə formasıdır mi, müəssisə və təşkilatın idarəetmə oraqanı idarə edilən obyektin həqiqi vəziyyəti və idarəetmə qərarlarının həyata keçirilməsi barədə lazımi
8
məlumatları onun vasitəsilə əldə edir. Bu mənada daxili auditi əmlakın mühafizəsinin, mühasibat yazılışlarının düzgünlüyünün və etibarlılığının, əməliyyatların razılaşdırılmış qaydada və səmərəli həyata keçirilməsinin, qəbul edilmiş qərarların rəhbərliyin siyasətinəuyğunluğunun təmin edilməsi məqsədilə rəhbərlik tərəfindən müəyyən edilmi təhlükəsizlik tədbirlərinin kompleksi kimi qiymətləndirmək olar. Eyni zamanda, daxili audit tədricən yalnız nəzarət funksiyalarını yerinə yetirməkdən əl çəkib getdikcə daha çox dərəcədə müəssisə və təşkilatın işinin səmərəliliyini qiymətləndirmək üzrə qərarların qəbul edilməsi üçün informasiyanın əldə edilməsinə istiqamətlənir. Başqa sözlə, daxili audit müasir anlamda nəzarət xarakterli vəzifələrdən əlavə, iqtisadi təhlil, maliyyə strategiyasının müəyyənləşdirilməsi, idarəetmə üzrə məsləhətlərin verilməsi məsələlərini də əhatə edir. Yəni daxili audit maliyyə-mühasibat hesabatlarının təhlili və müəssisənin idarə olunması üçün qərarlar qəbul etmək məqsədilə rəhbərliyə informasiyanın təqdim olunması, təsərrüfat əməliyyatlarına dair uçotun düzgün aparılmasının və hesabatların düzgün tərtib olunmasının yoxlanılması, kənar auditorlarla səmərəli qarşılıqlı fəaliyyət, vergi və maliyyə məsələləri üzrə tövsiyyələrin verilməsi və digər məsələləri əhatə edir. Heç də təsadüfi deyildir ki, “daxili audit haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 4-cü maddəsində daxili auditin vəzifələrinə aşağıdakılar aid edilmişdir: - Təsərrüfat subyektində müntəzəm və səmərəli fəaliyyətin təmin edilməsi, məqsədlərə nail olmaq üçün risklərin idarə edilməsi, istənilən dəyişikliyə qısa müddət ərzində münasibət bildirilməsi məqsədilə yaradılan daxili nəzarət sisteminin səmərəliliyini və adekvatlığını müəyyən etmək - Mühasibat uçotu və maliyyə hesabatlarının düzgünlüyünü və etibarlığını yoxlamaq - Təsərrüfat subyektinin xərclərinin səmərəliliyini qiymətləndirmək - Təsərrüfat subyektinin, ona tabe olan müəssisə və təşkilaların struktur bölmələrinin fəaliyyətinin normativ hüquqi aktlara və təsdiq edilmiş fəaliyyət planına uyğunluğunu yoxlamaq 9
- Ehtiyatlardan istifadənin normativ hüquqi aktlara və təsdiq edilmiş fəaliyyət planına uyğunluğunu yoxlamaq - Ehtiyatlardan istifadənin səmərəliliyi, düzgünlüyü, onlardan istifadəyə nəzarəti və zərərdən mühafizə olunmanın yetərliliyini qiymətləndirmək Göründüyü kimi, daxili audit müəssisə və təşkilatda şəffaf informasiya mühiti yaratmaqla, onun fəaliyyətinin daha dərindən və əsaslı təhlilinə, beləliklə də daha səmərəli fəaliyyət göstərməsinə zəmin yaradır. Daxili auditə belə bir tərif vermək olar: daxili audit- bu, iqtisadi subyektdə, daxili nəzarət sisteminin ayrı-ayrı tərkib hissələrinin fəaliyyətinin etibarlılığını və səmərliliyini müəyyən etmək məqsədilə bu subyektin işinin yoxlanılması və qiymətləndirilməsi üzrə onun idarəetmə orqanlarının mənafeyi naminə təşkil edilən və daxili sənədlərlə tənzimlənən fəaliyyətidir. Daxili nəzarət sisteminin tərkib hissələri dedikdə.adətən, təsərrüfat fəaliyyətinin nizamlı və səmərəli aparılması üçün iqtisadi subyektin rəhbərliyi tərəfindən tətbiq edilən təşkilati tədbirlər, metodika və proseduralar başa düşülür. Daxili auditə artmaqda olan maraq bir sıra amillərlə şərtlənir. əvvəla, bu elə əvəzsiz resurslardandır ki, ondan düzgün istifadə olunması təsərrüfat subyektinin fəaliyyətinn səmərəliliyini yüksəldə bilər. Ikincisi, təsərrüfat subyektində vəsilələrindən biri daxili auditin olduğu mükəmməl korporativ idarəetmənin mövcudluğu müəssisə və təşkilatın investisiya cəlbediciliyini artırır. Üçüncüsü, daxili audit təsərrüfat subyektinin mülkiyyətçilərinə imkan verir ki, müəssisə və təşkilatda işlərin vəziyyəti barədə obyektiv informasiya əldə etmək imkanına malik olsunlar. Digər tərəfdən, müəssisə və təşkilatda daxili auditin yaradılması zərurəti həm də ondan irəli gəlir ki, ərazicə və ya təşkilati baxımından bir-birindən ayrı fəaliyyət göstərən icraçılara nəzarət etmək üçün, istisnasız olaraq, nəzarət funksiyalarının həvalə edildiyi xüsusi vəsilə tələb olunur. Daxili auditin mahiyyətini başa düşmək üçün onun məqsəd və vəzifələrinin müəyyən edilməsi mühüm əhəmiyyətə malikdir. Daxili auditin məqsədi öz funskiyalarını daha səmərəli yerinə yetirməkdə müəssisə və təşkilatın üzvlərinə kömək etmək, onun işində zəif olan həlqələri üzə
10
çıxarmaqdır. Daxili auditorlar təmsil etdikləri müəssisə və təşkilatda apardıqları yoxlamaların nəticəsi olan təhlil məlumatları, qiymətləndirmələr, tövsiyələr və digər zəruri məlumatlarla bu məqsədə xidmət edirlər. Iqtisadi subyektin rəhbərliyi və mülkiyyətçiləri üçün daxili audit informasiya və tövsiyə-məsləhət əhəmiyyəti kəsb edir, çünki o, iqtisadi subyektin fəaliyyətinin optimallaşdırılmasına, onun menecmenti və rəhbərliyinin öz vəzifələrini yerinə yetirməsinə kömək etməlidir. Daxili audit bu fəaliyyət barədə məlumat verir və menecerlərin hesabatının düzgünlüyünü və etibarlılığını təsdiq edir. Daxili auditin məlumatlarından istifadə edərək, rəhbərli operativ surətdə və vaxtlı vaxtında müəssisə və təşkilatın daxilində zəruri dəyişikliklər həyata keçirə bilər. Aşağıdakı sadalananlar daxili audit sisteminin məqsədlərinin tam siyahısı hesab oluna bilər: (V.T.Novruzov Daxili audit 12-ci səh) 1.
Müəssisə və təşkilatın fəaliyyətinin qəbul edilmiş fəaliyyət xəttinə və strategiyasına uyğunluğu 2.
təşkilatın dayanıqlılığı 3.
Cari maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin nizamlılığı və səmərəliliyi 4.
Müəssisə və təşkilatın əmlakının (dövriyyədənkənar aktivlərin və dövriyyə vəsaitlərinin), o cümlədən idarəetmədə istifadə edilməsi üçün sistemləşdirilmiş və ümumiləşdirilmiş məlumatların qorunub saxlanması 5.
Uğurlu rəhbərlik və səmərəli idarəetmə qərarlarının qəbul edilməsi üçün ilkin sənədlərin tamlığının və dəqiqliyinin, ilkin informasiyanın keyfiyyətinin lazımi səviyyəsinin təmin edilməsi 6.
Mühasibat uçotu sisteminin mövcudluq, tamlıq, riyazi dəqiqlik, hesablar üzrə yazılışlar, formal həll, məlumatların hesabatda təqdim edilməsi və açıqlanması kimi səmərəlilik göstəricilərinə nail olunması 7.
əmək məhsuldarlığının artırılması, istehsal və dövriyyə xərclərinin aşağı salınması, fəaliyyətin maliyyə-iqtisadi nəticələrinin yaxşılaşdırılması 8.
olunması 11
9.
müdriyyət tərəfindən müəyyən edilmiş tələblərə, qayda və prosedurlara-struktur bölmələri barədə əsasnamələrə, vəzifə təlimatlarına, davranış qaydalarına, sənədləşdirmə və sənəd dövriyyəsi planlarına, əməyin təşkili planlarına, uçot siyasəti barədə əmrə, digər əmr və sərəncamlara müəssisə və təşkilatın vəzifəli şəxsləri və digər işçiləri tərəfindən riayət edilməsi. 10.
Qanunların və digər hüquqi-normativ aktların tələblərinə riayət edilməsi Daxili audit müəssisə və təşkilatda ən rəngarəng uzlaşdırmada daxili nəzarət sisteminin ayrı-ayrı tərkib hissələrinə tətbiq oluna bilər. Onun həll etməli olduğu vəzifələrin dairəsi hər bir müəssisə və təşkilatın ölçüsündən və fəaliyyətinin xüsusiyyətlərindən aslıdır. Ona görə də konkret təsərrüfat subyekti sərbəst olaraq daxili audit xidəmətlərinin vəzifələrini formalaşdırır bu xidmətin əməkdaşlarının səlahiyyət və məhsuliyyət sahələrini tənzimləyir. Daxili audtin başlıca vəzifəsi idarəetmənin bütün səviyyələrində müəssisə və təşkilatın təsərrüfat fəaliyyətinin bütün növlərinin işinin səmərəliliyini təmin etmək habelə müəssisə və təşkilatın onun mülkiyyətçilərinin qanuni əmlak maraqlarını müdafiə etməkdir. Daxili audit aşağıdakı vəzifələri həll edir: - Aktivlərin vəziyyətinə nəzarət və zərərlərə yol verilməsi - Sistemdaxili nəzarət prosedurlarının yerinə yetirilməsinin təsdiqlənməsi - Daxili nəzarət sisteminin fəaliyyətinin səmərəliliyinin təhlili və informasiyanın işlənməsi - Idarə olunan informasiya sistemindən alınmış informasiyanın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi Daxili auditin vəzifələrini həm də təsərrüfat subyektinin fəaliyyətinin fasiləsizliyi prinsipinə riayət olunmasının qiymətləndirilməsi baxımından təsnifləşdirmək olar. Bu vəzifənin yerinə yetirilməsi prosesində daxili auditorlar - Müəssisə və təşkilatın maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin maliyyə-iqtisadi təhlilini aparırlar 12
- Meydana çıxan mənfi əlamətləri təhlil edir və müəssisə və təşkilatın gələcək fəaliyyətinə onların mümkün təsirini qiymətləndirirlər - Həmin əlamətləri doğuran səbəblər haqqında informasiya toplayırlar - Mənfi əlamətlərin və onların nəticələrinin aradan qaldırılması üzrə tövsiyələr hazırlayırlar - Informasiyanın müəssisə və tşkilatın rəhbərliyinə və mülkiyyətçilərinə çatdırırlar - Tövsiyələrin yerinə yetirilməsinə nəzarət edirlər Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|