Microsoft Word Düzeltilmis tez

1.10 SİGORTA ŞİRKETLERİNİN KAZANÇ YAPISI 
 
Basit bir ifade ile gerçekleşme olasılığı düşük konularda sözleşmeler yaparak 
prim karşılığı elde ettikleri parasal değerlerin çeşitli yatırımlarda değerlendirilmesi 
sonucunda sigorta şirketleri kazanç elde ederler. Sigorta şirketleri sadece esas 
faaliyet konularından değil aynı zamanda faaliyet dışı yatırımlarından da kar elde 
ederler. Faaliyet dışı gerçekleşen karlar sigorta şirketlerinin devamlılığı açısından 
esas faaliyetlerin tamamlayıcı parçasıdır. Çünkü sigorta konusu risk faktörlerinin 
gerçekleşmesi halinde primler aracılığıyla oluşturulan fonların parasal büyüklükleri 
yeterli düzeyde olmayabilir. Sigorta şirketleri oluşturdukları fonların da gelişimini 
sağlamak zorundadırlar. Bu nedenle ülke ekonomisi için aynı zamanda önemli birer 
yatırımcıdırlar. 
 
Sigorta sektöründe hasar tazminatının ödenmesi sonrası hasara uğramış 
sigortalı malların satışından elde edilen gelire sovtaj denilmektedir
49
. Sigortacının 
veya sigorta şirketinin sigortalıya hasar sonrası tazminatı poliçe şartlarına göre 
ödemesinden sonra elde ettiği sovtaj hakkı Türk Ticaret Kanunu’nun 1301. 
maddesinden kaynaklanmaktadır. Kanun’ da “Halefiyet” başlığı altında düzenlenen 
bu maddeye göre ;”sigortacı sigorta bedelini ödedikten sonra hukuken sigorta ettiren 
kimse yerine geçer... Sigorta ettiren her kimse, 1. fıkra gereğince sigortacıya intikal 
eden haklarını ihlal edecek bir hal ve harekette bulunursa sigortacıya karşı mesul 
olur.”
50
. 
Sigorta şirketleri hasar tazminatını ödedikten sonra “ Halefiyet hakkı, 
sigortacının, yasal olarak ödediği tazminat tutarınca sigortalının yerine geçmesi 
demektir. Halefiyet hakkı, zarar verenle sigortacıyı karşı karşıya bırakır. Sigortalı 
zarar verenden, sigortacı tarafından tazmin edilen hasar için ikinci bir tazminat 
isteme yoluna gidemez. İkinci bir tazminat alırsa sigorta şirketine ödemesi gerekir. 
49
Turgut ÖZKAN, Sigortacılık Sektöründe Elemanter Branşlarda Her Yönüyle Hasar, 1. Basım 
Haliç Üniversitesi Yayınları, 2002, ss. 263–265. 
50
T.ÖZKAN, ss. 263–265. 

---

26
Buna karşılık sigorta şirketi, hasar tazminatını ödedikten sonra doğan “Rücu” hakkını 
kullanarak hasara sebep olana ödetme yoluna gider
51
. 
Sigorta konusu rizikonun gerçekleşmesi sonucu bütünüyle tahrip olursa, 
sigorta hasarın tamamı tutarında tazminat ödemek zorundadır. Böylece 3. kişilere 
karşı sigortalı yerine geçecektir. Ancak rizikonun gerçekleşmesine rağmen sigorta 
konusu bütünüyle zarar görmemiş olabilir. Sigorta konusu malın sağlam kalan 
kısmına “sovtaj” denir. Bu durumda sigortacı, sigortalı ile anlaşarak hasarın 
tamamını tazmin edip sovtajı mülkiyetine alabileceği gibi, sovtajı sigortalıya bırakıp 
sadece hasar gören kısmı tazmin edebilir
52
. 
Mülkiyet hakkı (Halefiyet) , bir eşyayı kullanma ondan faydalanma ve onunla 
ilgili her türlü tasarruflarda bulunma yetkilerini veren sınırsız bir ayni haktır
53
. Söz 
konusu kanuni halefiyet tam hasarlarda olduğu gibi kısmi hasarlarda da geçerlidir. 
Bu sebeple kısmi zarar veren bir yangın veya taşıt hasarlarında da aynı halefiyet 
kuralı uygulanır
54
. 
Sovtaj 
işlemi birçok hasar olayında söz konusu olabilmektedir. Sigortacılık 
sektöründe sovtajın iki durumda ortaya çıktığını görülmektedir
55
; 
• Hasar sonrası pert olmuş ya da başka bir deyişle ekonomik ömrü sona ermiş 
ve kullanılamaz veya hurda haline gelmiş mallarda, 
• Bunun yanı sıra kısmi hasar meydana gelmiş olmakla birlikte, kısmen 
kullanılamaz veya kısmen hurda haline gelmiş mallarda. 
Birinci durum sonucunda tazminat bedeli sigortalıya ödenerek poliçesi iptal 
edilir. İkinci durumda ise sigortaya konu mal hasar gördüğünden ve ekonomik ömrü 
51
E. A. GÜVEL, A. Ö. GÜVEL
,
ss. 71–73. 
52
E. A. GÜVEL, A. Ö. GÜVEL
, ,
ss. 71-73. 
53
Turgut AKINTÜRK, Medeni Hukuk, Genişletilmiş 9. Baskı, Beta Basın Yayın, Nisan 2003, 
İstanbul, s.33. 
54
T. ÖZKAN, ss. 263-265. 
55
T. ÖZKAN, ss. 263-265. 

---

27
devam ettiğinden dolayı sigorta poliçesi devam edecek ve poliçe iptal 
edilmeyecektir. Örneğin
56
teminat bedeli= 100.000 YTL olan bir malın zarara 
uğraması sonucunda sigorta şirketince tazminat bedeli=100.000 YTL olarak 
belirlenmiş olsun. Söz konusu malın hurda bedeli ise 12.000 YTL’dir. Ödenen 
tazminat bedelinin sigorta şirketine maliyeti; malın hurda değerinin ödenen tazminat 
değerinden düşülmesi ile 100.000 - 12.000 = 88.000 olarak hesaplanacaktır.
Bilindiği gibi sigorta şirketleri KDV ye değil BSMV ye tabidirler. Bu 
durumda gider vergisi kanununa göre sigorta şirketlerinin hesaplarına alacak 
kaydettikleri sovtaj bedelleri bu vergi kapsamında değerlendirilmektedir
57
. 
6802 
sayılı Gider Vergisi Kanunu’nun 28. maddesine göre;
Banka ve sigorta 
şirketlerinin 10/6/1985 tarihli ve 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanununa göre 
yaptıkları işlemler hariç olmak üzere, her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları 
bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden 
veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisine tabidir. Buna 
göre 100.000 YTL tutarında bir sovtaj bedelinin söz konusu olması ve o tarihteki 
gider vergisi oranının da %5 olarak uygulanması halinde, sigorta şirketi bu tutarın 
5.000 YTL’lik kısmını gider vergisi olarak kesecek ve geriye kalan 95.000 YTL ise 
sovtaj geliri olarak kayıtlara alınacaktır
58
. 
Ancak sovtaj konusunda önemli olan yapılan işlemlerin kayıt altına alınması 
safhasıdır. Vergilendirme açısından önem arz eden durum sovtaj işlemleri sonucunda 
karşılanan hasarın derecesi ve sovtaja konu olan malın satışından elde edilecek 
getirinin net bir şekilde kayıt altına alınmasıdır. Ancak ülkemizde vergiye uyumu 
etkileyen kültürel etmenler sebebiyle işletme ölçütleri küçüldükçe vergi kaybı 
artmaktadır. Buna bağlı olarak vergisel işlemlerde usule dayalı eksiklikler ortaya 
çıkmaktadır. Sigorta şirketlerinin sovtaj gelirlerinin doğru tespiti, takip sistemlerinin 
iyi bir biçimde oluşturulmasına bağlıdır. 
56
T. ÖZKAN, ss. 263-265. 
57
T. ÖZKAN, ss. 279–280. 
58
T. ÖZKAN, ss. 279–280. 

---

28