Microsoft Word emetin muhafizesi ve ekologiya hazir doc

Mövzular üzərində saatların paylanması 

 

O cümlədən 

№ Mövzular 

Cəmi 

Mühazirə Lab. 

Məşğələ 

Praktik 

məşğələ

seminar 

1 Bölmə I: Əmək 

mühafizəsinin 

ümumi məsələləri: 6 

saat. Əmək Əmək 

mühafizəsi üzrə 

qanunvericilik 

2 

2    

2 Zədələnmə, bədbəxt 

hadisə və peşə 

xəstəlikləri haqında 

məlumat 

2s 

2s    

3  İstehsalat 

zədələnmələri və 

peşə xəstəliklərinin 

səbəblərinin təhlili 

üsulları 

2s 

2s    

 Bölmə II: Əməyin 

gigiyenası və 

istehsalat 

sanitariyasının 

əsasları 30saat 

 

 

 

 

 

4  İnsan əməyinin 

erqonomik 

təhlükəsizliyi 

2s 

2s    

5  İstehsalat zərəri ilə 

peşə xəstəlikləri 

2s 

2s    

6  İstehsalatda  2 

2    

---

 

 

6

meteoroloji şərait və 

onun 

normallaşdırılması 

7 Lab. 

Işi. Havanın 

nisbi rütubətinin 

təyini 

2 

2    

8 Tozlar 

və onlarla 

mühafizə yolları 

2 

2    

9 

Ventilyasiya  2 

2    

10 Səmərəli işıqlanma 

 

2 

2    

11  İstehsalaty səs küyü 

və titrəyiş 

2 

2    

12 Elektriktəhlükəsizliyi 

2 

2    

13 Lab. İşi təh. Tex. Ilə 

tanışlıq 

2 

2    

14 Yüksək tezlikli 

elektromaqnit sahəsi 

təsirində və 

şüalanmadan 

mühafizə tədbirləri  

2 

2    

15 Müəssisələrin 

atmosfer 

elektrikləşməsindən 

qorunması  

2 

2    

16 Statik elektrikləşmə 

2 

2    

17 Zədələnmiş adama 

ilk tibbi 

yardım(həkimdən 

qabaq) 

 

 

 

 

 

 Bölmə IV:Ətraf 

mühitin mühafizəsi 

 

 

 

 

 

---

 

 

7

12 saat 

18 Energetika və ətraf 

mühitin mühafizəsi 

4 

4    

19 Elektromaqnit sahəsi 

və insan. Yerin 

maqnit sahəsi. Süni 

elm sahəsi 

4 

4    

20 Atom energetikası 

4 

4    

 

 

---

 

 

8

Mövzular və onların məzmunu  

 

Bölmə I: Əmək mühafizəsinin ümumi məsələləri: 6 saat  

 

Mövzu 1. Əmək mühafizəsi üzrə qanunvericilik 

 

Əmək mühafizəsi qaydaları  və normaları: neytrallaşdırma, 

kompensasiya 

Xəbərdarlıq nəzarəti: Fəhlə  və qulluqçuların  əsas  əmək hüquqları 

və vəzifələri.  

Müdriyyətin vəzifələri. Kollektiv müqavilə.  Əmək müqaviləsi.  İş 

vaxtı  və istirahət müddəti.  Əmək intizam. Təhlükəsizlik texnikası 

xidmətinin vəzifələri.  

Mövzu 2. Zədələnmə, bədbəxt hadisə və peşə xəstəlikləri haqqında 

məlumat.  

İstehsalat zədəsi: əzilmə, yaralanma, sümüklərin sınması, kimyəvi 

və ya texniki yanma, donma, isti vurma, kəskin zəhərlənmə, 

elektrik cərəyanı ilə zədələnmə.  

Bədbəxt hadisələr istehsalatla əlaqəli və ya əlaqəsiz olur. Ağır və 

zərərli iş şəraitində baş verən xəstəliklər peşə xəstəlikləri adlanır.: 

kesson xəstəliyi, istehsalat tozlarının təsirindən, zəhərli maddələrin 

təsirindən.  

---

 

 

9

Bədbəxt hadisələrin qeydə alınma qaydaları haqqında: zəhərlənmə, 

istivurma, donma halları.  

Mövzu 3. İstehsalat zədələnmələri və peşə  xəstəliklərinin 

səbəblərinin təhlil üsulları. 

İstehsalat təhlükələri müxtəlif vasitələrlə öyrənilir və əsas səbəblər, 

təşilati səbəblər, sanitariya- gihiyena səbəbləri.  

İstehsalat zədələnmələrinin təhlilində monoqrafik və statistik 

üsullardan istifadə edilir. Monoqrafik üsul: istehsalat proseslərini, 

təhlükəli  əməliyyatları,  əməlin sanitariya-gigiyena şəraitinin 

öyrənilməsini, statiatik üsul artıq baş vermiş  bədbəxt hadisəni və 

peşə xəstəliklərinin faktları əsasına.  

 

BölməII : Əməyin gigiyenası və istehsalat 

sanitariyasınnəsasları: 22 saat 

 

Mövzu 4. İnsan əməyinin erqonomik təhlükəsizliyi.  

 

Erqonomika müasir cəmiyyətin  ən sadə  tərkibli istehsalat 

güclərini-insan-maşın sistemləri növləri öyrədir.  İnsan erqonomik 

xassəsinə onun görmə qabiliyyəti, toxunma , iybilmə, səs duyğusu, 

qavrayışı, hissi hərəkəti, yaddaşı, təfəkkürü, diqqəti təsir göstərir.  

  İnsan-operator idarəetmə, nəzarət məsələlərin həlli 

proqramlaşdırma kimi mürəkkəb və  məsul vəzifələr tapşırılır. 

---

 

 

10

Erqonomik sistem(E,S)-idarəetmə, nəzarət, proqramlaşdırma, 

xidmətetməni əhatə edir.  

 

Mövzu 5. İstehsalat zərəri və peşə xəstəlikləri. 

 

İnsan orqanizminə  təsir edən meteroloji şərait, atmosfer 

təzyiqi, səs-küy, titrəyiş, tozlar, qıcıqlandırıcı kimyəvi maddələr, 

radioaktiv maddələr, elektromaqnit və elektrik sahəsi. Səmərəsiz 

işıqlanma, bədənin qeyri adi vəziyyəti is-t zərərli sayılır. Zəhərli 

maddələr insan orqanizminə  aşağıdakı yollarla daxil olur.: 

udulan hava ilə, çirkli əllər, çirklənmiş yemək məhsulları ilə və 

papirus vasitəsilə.  

Tənəffüs üzvləri və gözün selikli qişası; dərinin məsamələri 

vasitəsilə orqanizmə  təsirinə görə  zərərli maddələr dörd sinfə 

bölünür:  

-

 

Son dərəcə təhlükəli maddələr 

-

 

Yüksək təhlükəli maddələr 

-

 

Orta təhlükəli maddələr 

-

 

Az təsirli maddələr  

      

 

 

 

---

 

 

11

Mövzu 6. İstehsalatla meteoroloji şərait və onun 

normallaşdırılması.  

İstehsalatda meteoroloji şəraiti temperatur nisbi nəmlik , 

havanın hərəkət surəti və  təzyiqi, həmçinin qızdırılmış avadanlıq 

ilə xarakterizə edilir. İst-da görülən işlər üüç kateqoriyaya bölünür: 

Yüngül işlər, Orta ağırlıqlı işlər, Ağır işlər.  

Havanın nəmliyi, nisbi nəmlik, mütləq nəmlik.  

Nəmliyi ölçmək üçün hiqrometr, hidroqraf və psixometr işlədilir. 

Havanın hərəkət surəti, havanın temperaturu.  

 

Mövzu 7. Tozlar iki sinfə bölünür: üzvi və qeyri üzvi tozlar. 

Yeyici və qıcıqlandırıcı tozlar.(əhəng, soda, kalsium, karbid).  

Qeyri-metal tozlar müsbət, mənfi tozlar mənfi el-k yükləridir. 

İstehsalat tozları ilə mübarizə: Tozluluq çəki üsulu, elektrik və 

fotoelektriküsulları ilə  təyin edilir. Mühitin havasın təmiz 

saxlamaq üçün is-t prosesində mex-rmə, avt-ma tədbiqi, 

avadanlıqlar, cihazlar hermetikləşdirilir. Fərdi mühafizə vasitələri.  

 

Mövzu 8. Ventilyasiya. 

Ventilyasiya-ümumi, yerli və qarışıq olur. Sorma, vurma, 

vurma-sorma sistemli olur. Təbii ventilyasiya daxildəki və 

---

 

 

12

xaricdəki havanın temperatur fərqinə görə  və külək təsiri ilə baş 

verir. Qeyri mütəşəkkil ventilyasiya-baca-qapı, pəncərə, deflektor 

vasitəsilə həyata keçirilir.  

 

Mövzu 9. Süni ventilyasiya-təbii ventilyasiya kifayət 

etmədikdə işlədilir.  

Ventilyasiya qurğuları mərkəzdən qaçma və ox tipli, açıq və 

qapalı hava sorucu bacalar, tədbiq edilir.  

 

Mövzu 10. Səmərəli işıqlanma.  

Təbii işıqlanma görmə orqanlarına müsbət təsir göstərir. 

Otaqda hər hansı bir nöqtənin işıqlanması nisbi əmiyyətlə-təbii 

işıqlanma əmsalı(T.İ.Ə) ilə xarakterizə olunur.  

Təbii işıqlanmanın analitik üsulla hesablanması, qrafik üsulla 

hesablanması.  

Süni işıqlanma-təbii işıqlanma kifayət etmədikdə istifadə edilir. 

Payız qış aylarında və gecə vaxtı tədbiq edillir.  

Süni işıqlandırma iki növdür: ümumi və qarıçıq.  

Süni işıqlanmanın hasablanması; nöqtə, vatt qrafik və  işıq seli 

üsulları ilə təyin edilir. 

 

 

---

 

 

13

 

Mövzu 11. İstehsalda səs küy və titrəyiş.  

Səs haqqında anlayış, infrasəs vcə ultrasəs, səs küy onun 

zərəri. Səsin  şiddəti, gurluğu. Texnoloji və konstruktiv 

dəyişikliklərlə.  

Təşkilati texniki tədbirlərlə izoləedici və titrəyiş azaldan 

materialların tədbiqi.  

 

Mövzu 12. Elektrik təhlükəsizliyi: 

Elektrik cərəyanının insan orqanizminə təsiri;  

İşçinin elektrik təhlükəsizliyi şəraiti.  

Cərəyandaşıyan hissələr, idarə pultları, paylayıcı qurğular, elektrik 

cihazları, naqillərin izolyasiyası haqqında.  

Mühafizə yerləbirləşdirilməsi:- Addım gərginliyi və onun 

hesablanması;  

Yerləbirləşdiricinin hesablanması.  

 

Mövzu 13. Yüksək tezlikli elektromaqnit sahəsi təsirindən 

və şüalanmadan mühafizə tədbirləri.  

Elektromaqnit sahəsinin insan orqanizminə  zərərinin və bu 

zərərlərin aradan qaldırılması yolları haqqında anlayış;  

---

 

 

14

İş yerində elektromaqnit təsirindən qorunmaq üçün sanitariya 

normaları haqqında;  

Ultrasəs dalğaları haqqında;  

Elektromaqnit şüalanmasının intensivliyinin öılçülməsində cihazlar 

haqqında;  

Radioaktiv şüalanmanın insan orqanizminə bioloji təsiri:-Bədəndə 

gedən bioloji pozulmalar, şüalanma miqdarından və müddətindən 

asılılığı.  

İonlaşdırıcı şüalanmanın xassələri α, β, γ şüalar haqqında;  

Şüaların buraxıla bilən həddi, ionlaşdırıcı  şüalanmadan mühafizə 

vasitələri. 

  

Mövzu 15-16. Müəssisələrin atmosfer elektrikləşməsindən 

qorunması. Statik elektrikləşmə.  

İldırımdan qorunma 3 kateqoriyaya ayrılır: I Buxarları hava 

ilə qarışdıqda el-k qığıl-dan partlayış törədən;  

II Tələfat olan müəssisələr  

III Hündür sənaye müəssisələri, tüstü bacalar, mexaniki emallar, 

qarajlar aiddir.  

İldırımötürücülər və onlarınmühafizə zonası.  

Statik elektrikləşmədə baş verən hallar haqqında anlayış.;  

---

 

 

15

Mövzu 17-18. Zədələnmiş adama ilk tibbi yardım-istiliok 

mənbəyi, isti su, isti çay, isti qəhvə içirtmək;  

Zəhərlənmədə ilk yardım; tənəffüs yollarının zəhərlənməsi;  

Yemək məhsulları ilə zəhərlənmə;  

Elektrik cərəyanı ilə  zədələnmə. Adama ilk yardım. Gərginliyin 

400 V və  şox olduqda təhlükəsizlik qaydalarına riayət etmək 

lazımdır;  

Süni tənəffüs zamanı qaydalara əməl etmək;  

Yaralanan adama ilk yardım-qanaxmanın aradan qaldırılması 

yolları haqqında. Sümüklər sındıqda ilk yardım göstərməkyolları.  

Bədənin yanması  və  qızması zamanı ilk yardım-yanmanın 

dərəcələri haqqında; kimyəvi maddələrdən yanma zamanı yardım.  

 

Bölmə III: Ətraf mühitin mühafizəsi: 12 saat 

Mövzu 19-20. Energetika və ətraf mühitin mühafizəsi.  

 

İstilik elektrik stansiyalarında və atom elektrik stansiyalarında 

enerji çevrilmələri proseslərinin izahı. Bu proseslərdə  ətraf 

mühitdə  və insana vurulan ziyanlı hallar haqqında anlayış.  İstilik 

elektrik və atom elektrik stansiyalarında yanacağın yanması 

prosesində  zərərli tullantıların azaldılması yolları  və onlarla 

mübarizə haqqında.  

---

 

 

16

Ətraf mühitin qorunmasında yaşıllıqları müsbət rolu haqqında və 

onların artırılmasından;  

 

Mövzu 21-22. Elektromaqnit sahəsi və insan.  

Yerin maqnit sahəsi. Süni elektromaqnit sahəsi.  

Elektromaqnit sahəsi haqqında anlayış.  

Elektromaqnit sahəsinin maddiliyi və onun xassələri haqqında. 

İnsanın fəaliyyətində elektromaqnit sahəsinin rolu və  təsirləri 

haqqında və onların təsirinin aradan qaldırılması yolları haqqında;  

Yerin maqnit sahəsi və onun yerdəki həyata müsbət təsiri haqqında 

anlayış.  

Süni elektromaqnit sahəsinin təsirindən mühafizə yolları haqqında;  

Yerin maqnit sahəsinin günəşin təsirinə qarşı olan hallardan;  

Süni elektromaqnit sahəsinin insan orqanizminə göstərdiyi mənfi 

halların aradan qaldırılması yolları haqqında; 

  

 

Mövzu 23-24. Atom energetikası. Radiotezliklər. E/T 

sahəsinin bioloji təsirləri.  

Atom enerjisinin dinc məqsədlərlə istifadəsi və onun 

perspektivləri haqqında;  

---

 

 

17

Atom elektrik stansiyası  ətraf mühit üçün təhlükəli yaranması 

haqqında və onların aradan qaldırılması haqqında ;  

Atom elek/st bioloji şüalanmanın qarşısının alınma yolları;  

Bioloji  şüalanmanın insan həyatına təsiri və aradan qaldırılması 

yolları;  

Atomun dinc məqsədlərlə istifadəsinin rolundan və bunun 

insanların sağlamlığında rolu.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

18

Laboratoriya işlərinin siyahısı 

 

1)

 

Havanın nisbi rütubətinin təyini;  

2)

 

Təhlükəsizlik texnikası ilə tanışlıq;  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

19

IV Ədəbiyyat 

 

 

1.

 

Şıxəliyev F.A. əmək mühafizəsi  

Bakı 1981 

2.

 

Nikitin D.P. Ətraf mühit və insan  

Moskva 1986 

3.

 

BBBorodkin A.P. Oxrana bezoposnosti________ 

Leninqrad 1975 

4.

 

Şibayev Q. İ. Osnovı texniki bezoposnosti 

prostivopojarnoy texniki  

Moskva 1967