Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
58 Belə olan halda insan aid olduğu etnosa görə xəcalət çəkir, utanır və neqativ etnik identiklik güclənməyə başlayır. Neqativ etnik identiklik fərdin inkişafına mənfi təsir göstərir. Empirik müşa- hidələr göstərir ki, şagirdin sinif kollektivində milli mənsubiyyətə görə tək olması onun özünüqiymətləndirməsini aşağı salır, inam hissini zəiflədir. Elə də olur ki, fərd dominant qrupun onun daxil olduğu etnos haqqında neqativ fikirlərilə razılaşır amma, özünə aid etmir. Bu zaman o, özü ilə aid olduğu etnik qrup arasında psixoloji sərhəd çəkir. Bu yolla o, özünüqiymətləndirmənin aşağı düşmə- sinin qarşısını alır. Müasir dünyada ölkələrin əsasən polietnik tərkibə malik olması ölkə ərazisində yaşayan etnoslarda pozitiv etnik identiklik hisslərinin inkişaf etdirilməsi bağlı profilaktik məzmunlu təhlükə- sizlik tədbirlərinin həyata keçirilməsini zəruri edir. Qrup şəraitində, ictimaiyyət qarşısında dominant qrupun iştirakı şəraitində fərdin özünü neqativ qrupun üzvü kimi qiymətləndirilməsi ambivalent identiklik hissinin yaranmasına səbəb olur. Rəsmi və ya ictimai səviyyədə etnik mənsubiyyətə görə təəssüflənmək, alçalmaq, təhqir olunmaq ailədə, gizlidə isə buna görə qürur duymaq ambivalent identiklik hissinin əlamətidir. XX əsrin 30-40 illərində Rusiyada yəhudilərə qarşı aparılan etnosid siyasət buna misal ola bilər. Etnik identikliyin mənşəyi haqqında mübahisəli fikirlər çoxdur. Etnosu biososial orqanizm hesab edənlərin fikrinə görə etniklik seçilmir o irsiyyətlə müəyyən edilir. Bu nöqteyi nəzərə görə heç kim aid olmaq istədiyi etnik qrupu seçə bilməz. Digər tədqiqatçılar isə belə hesab edirlər ki, etniklik irsiyyətlə müəyyən olunmur, o askriptiv (cəmiyyət tərəfindən verilən) hadisədir, yəni başqalarının qiymətləndirməsi yolu ilə baş verir. Bu mənada etnos birləşdirici qrup kimi, yəni bir tərəfdən dəyişdirilməsi mümkün olmayanla, insanın öz seçiminin vəhdətidir. Rusiya etnopsixologiya elminin nümayəndəsi Q. Şpet yazır ki, insanın hər hansı xalqa aid olması bioloji irsiyyətlə müəyyən edilmir. Etnik identiklik xalqın tarixini, mədəniyyətini özündə əks |