Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Erix Fromm (1900– 1980)
olmuşdur. Fromm freydizmin sosial tən- qidi ilə məşğul olmuşdur. O, faşizmi sosial hadisə kimi tədqiq edən “Adolf Hitler Nekrofilinin klinik hadisəsi” (1978) əsərini və “Azadlıqdan qaçış” (1941), “Məhəb- bət sənəti” (1956), “Ümidlər inqilabı” (1968), “Malik olmaq, yaxud mövcud ol- maq” (1976) və s. əsərləri ilə məşhur olmuşdur. Frommun diqqət mərkəzində fər- din subyektiv– şəxsi fəaliyyəti kimi yox, ontoloji fakt kimi götürülmüş insanın mövcudluğunun ziddiyyətləri durur. Fromm aşağıdakı dixotomiyaları 2 fərqləndir- məyə çalışır: insanların həyatının təşkilinin patriarxal və matriarxal prinsipləri; av- toritar və humanist şüur; xarakterin istismarçı və reseptiv (üzü yola) tipləri; mali- kolma və varlıq fərdin həyatının iki üsulu kimi və s. Fromma görə, müasir siviliza- siya insanların fərdi, eqoist cəhətləri ucbatından məhv olacaqdır. “Malikolma ehti- rası” sinfi münasibətlərə doğru aparır. Kommunistlərin sinfi mübarizəsi də doğru deyildir. Çünki qeyri– məhdud tələbat prinsipi həyatın məqsədi kimi göstərilir. Ha- mı daha çox şeyə malik olmağa cəhd edir. Bu isə şübhəsiz siniflərin yaranmasına və onların arasındakı mübarizə isə özlüyündə qlobal miqyasda xalqlar arasında mü- haribələrə səbəb olacaqdır. “Acgözlük və sülh bir– birini inkar edir”. Böyük həyat müəllimləri Budda və Xristos öz sistemlərində mərkəzi yeri ona vermişdilər ki, mülkiyyətə malik olmadan yaşamağı öyrənmək vacibdir. Fromma görə, insan düşünən varlıq kimi bir tərəfdən, azadlığa və müstəqilliyə can atan, digər tərəfdən isə öz təhlükəsizliyi naminə bu azadlıqdan əl çəkməyə, on- 2 Dixotomiya (yunanca: iki hissəyə bölmə)– bütövün ardıcıl olaraq iki hissəyə bölünməsi, sonra hər bir hissənin də öz növbəsində ikiyə bölünməsi və s. 118 dan qaçmağa razı olan bir canlıdır. Bu baxımdan Fromm K.Marksla Z.Freydi bir- ləşdirməyə çalışmışdır. Fromma görə, sosial xarakterlərin formalaşmasında başlıca amillərdən biri qorxudur. Qorxu insanı sosial normalara uyğun gəlməyən təhtəlşüur cəhətlərini sıxışdırıb tamam aradan çıxarmağa məcbur edir. Nəticədə insan təcrid olub öz– özünə qapılır. Fromm həkim– psixoanalitik kimi, Freyd isə biologizmin- dən uzaqlaşıb ekzistensializmə yaxınlaşmışdır. Onun baxışları Freyddən bir də onunla fərqlənir ki, psixoanalizin banisi dinə “kollektiv nevroz” kimi baxırsa, neofreydist əksinə, dini nerozun xüsusi bir növü hesab edir. Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|