Microsoft Word F?ls?f? az doc
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.Orta əsrlər fəlsəfəsi tarixi proses və onun mənası haqqında
Orta əsrlərdə, ilk dəfə olaraq, tarixi şüurun formalaşması üçün əlverişli ilkin şə rtlər meydana çıxdı. Tarixi şüurun mövcudluğu üçün ilkin şərt keçmiş, indi və gələcək arasındakı keyfiyyət fərqinin dərk edilməsidir. Bütpərəst dünyagörüşü isə bu fərqin dərk edilib mənalandırılması üçün əlverişli deyildir. Bütpərəstlik insanın şüurunu əsas etibarilə təbiətlə bağlayır, təbiət isə zaman,vaxt keçdikcə baş verən keyfiyyət dəyişikliklərini hiss etmək üçün əlverişli mühit deyil. Təbiətdə baş verən təkamül dəyişmələri çox ləng gedir və onları müşahidə etmək üçün bir və ya bir neçə insan nəslinin ömrü kifayət deyildir. Xristianlıq Allah-oğulun insanda (İisus Xristosun simasında) təcəssüm etməsini o vaxta qədər baş vermiş bütün hadisələrdən mahiyyətcə fərqləndirir; bu hadisənin baş verməsilə zaman bir-birindən keyfiyyətcə fərqlənən iki hissəyə parçalanır: bu hadisədən keçmişdə baş verənlər və sonra, gələcəkdə baş verəcək hadisələr. Beləliklə Allahın insanda təcəssümü zaman oxunda fundamental bir hadisə kimi anlaşılar və özünün dərk edilməsi üçün insan nəslinin bütün keçmişinin yəhudi Bibliyasında olduğu şəkildə, yəni, tarixi baxımdan nəzərdən keçirilməsini tələb edir.
Digər tərəfdən, varlığa keçmişdən gələcəyə doğru istiqamətlənmiş tarixi proses kimi yanaşmanın formalaşmasına xristianlıqda dünyanın sonu haqqında esxatoloji təsəvvürlərin geniş yayılması da böyük təsir göstərmişdir. İsa
peyğəmbərin ikinci dəfə zühür edərək, haqqın divanını quracağı məşhər ( qiyamət) gününü gərgin bir intizar içində gözləmək xristian dini şüurunun bütpərəst dünyagörüşü ilə müqayisədə başlıca səciyyəvi xüsusiyyətlərindən birini təşkil edir. Belə bir dini- psixoloji durum dünyada baş verən hadisələr axınını bəşəriyyətin ali məqsədinin - məşhər gününün -yetişməsinə doğru istiqamətlənmiş proses kimi qavramaq üçün əlverişli zəmin yaratdı. Xristianlıq sayəsində gələcək əvvəllər heç vaxt sahib olmadığı bir dəyər qazanır: bütün ümumdünya tarixi prosesinin yönəldiyi ali məqsəd – haqqın divanının qurulacağı gün – insanın bu dünyadakı həyatına antik mədəniyyətə tamamilə yad olan xüsusi məna verir.
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|