Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

«Inson bilan Alloh (bevosita) so‘zlashishi mumkin emas. Faqat vahiy orqali yo 
parda ortidan yoki elchi (farishta) yuborib, (Allohning) izni bilan u xohlagan 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
78
narsani vahiy qilishi mumkin»
(Sho‘ro surasi, 51-oyat). 
Shuningdek, ilm qalblarga muakkil farishtalar orqali yetib keladi. Maloikalar pokiza, 
muqaddas zotlar bo‘lib, turli mazmum sifatlardan xolidirlar. Ular pok o‘rinlarni sayr 
etadilar, faqat pokiza makonlarni obod qiladilar. Men bu so‘zlar bilan, bayt-uydan murod 
qalb, kalb-itdan murod mazmum sifatlar, demoqchi emasman. Balki o‘sha ma’nolarga 
ham tashbeh borligini aytmoqchiman. Zohirni botinga ta’bir qilish bilan uni tasdiq qilgan 
holda botinga tashbeh etish o‘rtasida farq bor. Botiniylikni mana shu nozik nuqtada 
ajratib ol! Bu ibrat olinadigan yo‘ldir. Bu yo‘l ulamo va arboblar maslagidir. Ibrat zikr 
etilgan narsani boshqa ma’nolarga ham ta’bir qilish bilan bo‘ladi. Oqil kishi boshqaning 
boshiga tushgan musibatdan o‘zi uchun ibrat oladi. O‘zi ham o‘shanday musibatlar 
changaliga tushib qolishi mumkinligini anglaydi. Zero, dunyoning dunyoligi uning 
o‘zgaruvchanligidir. (Ya’ni, bugun bunday, ertaga unday.) Boshqalardan o‘zi uchun, 
o‘zidan esa, dunyoning aslini anglash uchun ibrat olish mahmud amallardan hisoblanadi. 
Bas, shunday ekan, sen ham maxluqlar uyi bo‘lmish «bayt»dan Allohning uyi bo‘lgan 
«qalb»ni ham tushun, uni suvrati uchun emas, balki yirtqichlik, vahshiylik kabi sifatlari 
uchun mazammat qil.
126. Muttafaqun alayh. 
Kalb-it ham suvrati uchun emas, vahshiylik sifatlari va najosatligi uchun yomonlanadi. 
G‘azab, dunyoparastlik, ochko‘zlik, odamlar obro‘sini to‘kish, nomusini poymol etish kabi 
illatlarga to‘lgan qalb, suvratan qalb deb atalsa-da, siyratan kalb-«it» ekanini bilib qo‘y! 
Basirat nuri suvratlarni emas, ma’nolarni mulohaza qiladi. Bu olamda suvrat siyratdan 
ustun kelib, asl ma’no ko‘rinmay ketdi. Oxiratda esa, suvratlar siyratga ergashadi, 
ma’no g‘olib bo‘ladi. Shu sababdan, har bir shaxs qiyomatda ma’naviy suvratida keladi.
«Insonlar nomusini toptaganlar vahshiy ko‘ppak, mol-mulklarga ko‘z olaytiruvchilar – 
daydi bo‘ri, o‘zini yuqori ko‘ruvchilar – qoplon, amalparastlik qilganlar – arslon suvratida 
tiriladi».
127
Bu haqda ko‘plab xabarlar sobit bo‘lgan, basirat sohiblari – qalb ko‘zi ochiq 
zotlar ularni mushohada qiladi. 
Agar, qanchadan-qancha buzuq axloqli talabalar ilmga erishdi-ku, deya e’tiroz 
bildirsang, shunday javob beraman: Buzuq xulq bilan ilmga erishgan kishilar oxirat 
saodatiga eltuvchi haqiqiy foydali ilmlardan mahrum kishilardir. Haqiqiy tolibi ilm bilan 
buzuq xulq ila ilm talab qiluvchi orasidagi farq katta.
127. Sa’labiy zaif sanad bilan «Tafsirda» rivoyat qilgan. 
Gunohlarning zahri qotil ekanini ko‘rsatish ilmning birlamchi vazifasidir. Endi ayt-chi, 
zaharning halok etuvchi ekanini bilaturib, kim uni iste’mol qiladi?! Zohiriy ilm 
suratkashlari gohida tillari bilan aytib, gohida qalblari bilan uni rad etayotgan so‘zda 
ilmdan hech narsa yo‘q. Ibn Mas’ud (r.a.): «Ilm ko‘p rivoyat qilishdan iborat emas, balki 
u, qalbga sochiladigan nurdir», deganlar. Ba’zi olimlar ilmning asosiy xossalaridan biriga 
ishora qilib: «Ilm qo‘rquvdir», deb aytishadi. Zero, Alloh taolo Qur’onda: