Microsoft Word ilyas met doc
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Dəvənin belində təpə var,
Təpənin üstündə nəvə var... Èëéàñ Òàïäûã 6 Təkcə bu bənd bitkin bir şey ola bilərdi. Lakin şair hər mis- ranın məntiqi davamını kəşf edir. “Nənənin evində gəbə var, Gəbənin üstündə dəvə var” bu misraların məntiqi davamı kimi şeirdə oxuyuruq: “Dəvənin yunundan toxunan gəbələr”. Yalnız bu misradan sonra uşağa aydın olur ki, dəvələri əzizləyib, şəklini gəbənin üstündə niyə çəkiblər. Çünki dəvənin yunu olmasaydı gəbələr də toxunmazdı. Dəvələrin belindəki təpələr, həmin təpələrin üstündə oynayan nəvələrin xoşbəxtliyinin də səbəbi həmin dəvələr və gəbələri toxuyan nənələrdir. Forma ilə məzmunun vəhdəti İlyas Tapdığın uşaq şeirlərinin ən mühüm keyfiyyətlərindən biridir. Təbiət təsvirlərinə həsr olu- nan şeirlərində artıq bir sözə, əlavə bir detala rast gəlmək müm- kün deyil. Şair uşaq şeirlərimizin elə mükəmməl nümunələrini yaradıb ki, hələ çox illər onu məhəbbətlə oxuyacaq, cavan qələm sahibləri – yaradıcı şəxslər İlyas Tapdıqdan sənət üçün vacib olan çox dəyərləri əxz edəcəklər. Lerikdə meşəli yamac var, Yamacda Nə qədər ağac var, Budağı Qaynayıb, qarışıb. Lerik meşələrinin vəhşi, nizamsız, lakin bu ibtidailikdə bir gözəllik olduğunu bundan yaxşı təsvir etmək mümkün deyil. Lakin müəllifin fikri heç də təkcə insan ayağı dəyməyən bu meşə- lərin təsvirini vermək deyil. Budaqları bir-biri ilə qurşaq tutan bu meşədəki ölüm-dirim mübarizəsində yaşamaq və qalib gəlmək üçün ağaclar öz gövdələrini bərkitmək məcburiyyəti qarşısında- dırlar. Dəmir ağacların də məhz Lerik meşələrində bitməsinin səbəbi bəlkə də elə budur. Şair bu ağacın bərkliyini, “dəmir”liyini göstərmək üçün yazır. Áèáëèîãðàôèéà 7 Kökünü Torpaqda Köstəbək gəmirdi. Dişləri batmadı Dedi ki, - Bu ağac Deyəsən, Dəmirdi. “Dəmir ağacı”nı bu cür yığcam və son dərəcə ciddi ifadələrlə təsvir edən şair “Püstə ağacı” şeirində ahəngi dəyişir. Püstənin özü kimi yumşaq ifadələrə keçir. A püstə Püstə, Püstə, Təpə üstə, dağ üstə, Kökləri yarğan üstə, Quruyar çardaq üstə Yarpağı yarpaq üstə... İstidir. Ay Süsənbər, Bircə vedrə su əndər, Bir ovuc püstə istə. İlyas Tapdıq uşaq ədəbiyyatının sirlərinə bələd olduğu kimi uşaqların psixologiyasını da əla bilir. Lakin müəllif bu biliklərinə arxayın olub, qurama süjetlər, qeyri-inandırıcı əhvalatlar təsvir et- mir. Uşaqları müşahidə edib, onların gündəlik həyatından götü- rülmüş əhvalatları qələmə almaq İlyas Tapdıq üçün çox xarak- terik iş üslubudur. Bu, şübhəsiz mühüm keyfiyyətdir. Şair İlyas Tapdıq belə əsərlərində uşaqların başına gələn məzəli əhvalat- lardan daha çox istifadə edir. Bir əmi götürüb qayçını Èëéàñ Òàïäûã 8 Gültəmin Qısaldıb saçını. Başına aparıb əlini Qız, gəzir, axtarır telini, Yerinə bitirin saçımı! Şair bəzən ən adi bir əhvalatdan məzmunlu əsər yaratmağa nail olur. Buynuzları burma-burma Vurağan qoç, məni vurma! Qoç uşağa baxıb durdu, Buynuzunu daşa vurdu. Dedi: - Onda, dəcəl oğlan, Qabağımda gəlib durma. Cəmi altı misrada yerləşdirilən bu əhvalat nəsrlə yazılsaydı, bəlkə də bir səhifədən çox olardı. Şair burada uşağın dəcəlliyini, qoçu cırnatmaq istədiyini təsvir etmir. Onu qoçun dediyi bir mis- radan başa düşürük. Deməli, yığcamlıq Azərbaycan uşaq ədə- biyyatının ən başlıca meyarıdır. İlyas Tapdıq xalq ədəbiyyatından yaradıcılıqla bəhrələnən bir söz ustasıdır. Xalqın yanıltmaclarının uşaq üçün nə qədər sevimli olduğunu hamı bilir. Çünki bu janr səslərin, sözlərin yaratdığı alliterasiyaya əsaslanır və belə əsərlər oyun xarakterli olduğuna görə balacaların çox xoşuna gəlir. İlyas Tapdığın yaratdığı bir sil- silə şeir, xalqın həmin ənənələrinə əsaslanan gözəl nümunələridir. Keçidi Keçdi Keçim. Gərək indi mən Keçim Keçib Áèáëèîãðàôèéà 9 Keçini Keçim. Ümumiyyətlə, xalqdan yaradıcı bəhrələnən İlyas Tapdığın al- literasiyaya əsaslanan “Bildirçin” şeiri uşaq poeziyamızın nadir nümunələrindəndir. Bu şeirdə “bildirçin”, “bildir”, “bildir-bildir”, “çildir” və s. kimi sözlər bir süjet ətrafında məharətlə birləşdi- rilib. Şeiri oxuyan hər bir uşaq ona yenidən qayıtmaq istəyir. Bildir uçub bağçanı Meşə bildi bildirçin. Arzu çıxıb çığırdı “Çildir, çildir” bildirçin dedi: Hanı quyruğun? Mənə bildir, bildirçin. Bəlkə pişik qoparıb Neçə ildir, bildirçin. İlyas Tapdığın uşaq əsərləri M.Ə.Sabir, A.Şaiq, A.Səhhət, R.Əfəndiyevlə başlayan uşaq poeziyamızın davamı kimi çox ibrətlidir. Dilinin saflığı və təmizliyi süjetlərin təbiiliyi, tərənnüm etdiyi ideyaların əhəmiyyətliliyi etibarı ilə bu əsərlər İlyas Tapdığı qələm yoldaşlarından tamamilə fərqləndirir. Bu gün oxucuların ixtiyarına verilən İlyas Tapdığın biblioq- rafiya kitabı çox gərgin bir zəhmətin nəticəsi kimi görünür. Müəlliflər şairin həyatının əsas tarixlərini, qələm dostlarının İlyas Tapdıq sənətinə verdikləri qiymətli fikirləri kitabın əvvəlində yer- ləşdirməklə yazıçı haqqında bütöv təsəvvür yaratmağa çalışmış- lar. İlyas Tapdığın sənətinə yüksək qiymət verənlər arasında Səməd Vurğun, Mir Cəlal, Süleyman Rüstəm, Məmməd Rahim, Osman Sarıvəlli, Elçin, Məmməd Araz, Hüseyn Arif kimi Azərbaycan şairləri və yazıçıları ilə yanaşı, Sergey Mixalkov, Valentin Berestov, Mariya Prilejayeva kimi dünya şöhrətli rus yazıçılarının da adı var. Èëéàñ Òàïäûã 10 Oxucuların və tədqiqatçıların işini yüngülləşdirmək məqsə- dilə biblioqrafiyada İlyas Tapdığın əsərləri nəşr olunduqları tarixi ardıcıllıqla düzülmüş, kitablara daxil olan əsərlərin tam siyahısı verilmişdir. Biblioqrafiyanın müsbət cəhətlərindən biri də tarixi ardıcıllıq prinsipinə əməl olunmasıdır. Müəlliflər burada “Kitablarda, məc- muələrdə, dövri mətbuatda dərc edilmiş əsərləri”, “Dövri mət- buatda dərc edilmiş məqalələri”, “Sözlərinə musiqi bəstələmiş bəstəkarlar”, “Redaktoru olduğu kitablar” bölmələri vermişlər ki, bu da şairin nəşr olunmuş əsərləri və redaktə etdiyi kitablar barədə bütöv təsəvvür yaradır. İlyas Tapdığın əsərlərini tədqiq edən tədqiqatçılar bu kitab- dan yararlana biləcəklər. Müəllif haqqında biblioqrafiyada “Kitablarda”, “Elektron resurslarda”, “Filmoqrafiya” bölmələri verilmişdir. Şairin digər dillərdə çap olunan əsərləri də tarixi- xronoloji ardıcıllıqla verilmişdir. Kitab oxucular, tədqiqatçılar və tələbələr üçün dəyərli bir vəsait olacaqdır. Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|