Microsoft Word Investisiya f?aliyy?tini huquqi t?nziml?nm?si docx

Azad iqtisadi zonalar ümumdünya t&s&rrüfatının elementidir

Azad v ya xüsusi iqtisadi zonalar beyn lxalq inteqrasiyanın xüsusi bir formasıdır.Bu zonalar beyn lxalq iqtisadi münasib tl r sistemind özün m xsus

h miyy t k sb edirl r.İqtisadi d biyyatlarda azad iqtisadi zona v yaxud xüsusi iqtisadi zona çox hallarda eyni m nada işl dilir.Sad c olaraq xüsusi iqtisadi zonada iqtisadi f aliyy tin bütün t r fl ri t nzim edil bilmir.Azad iqtisadi zonada is s rb st f aliyy t n z rd tutulur.İqtisadi siyas t daxili bazarı sas götürdükd ,ona istiqam tl ndikd xüsusi iqtisadi zona ciddi t nzim edilir.,tam s rb st olmur,investisiya sah sind mü yy n m hdudiyy t yaranır.İqtisadi f aliyy t nisb t n mü yy n ç rçiv d olur.Ölk nin iqtisadi siyas ti xarici bazara daha çox asalandıqda,xüsusi iqtisadi zonanın idar çilik işin az qarışıldıqda,xarici investisiyanın daha lverişli ş rait yaranır.Xüsusi iqtisadi zona milli iqtisadi m kanın bir hiss si olub,ölk nin ayrı-ayrı razil rind t tbiq olunmayan xüsusi güz şt v stimullar sistemin saslanır.Dem li xüsusi iqtisadi zona bu v ya dig r d r c d xüsusil şmiş coğrafi razidir.İlk d f r smi olaraq Yaponiyanın Kiot ş h rind beyn lxalq sazişd azad iqtisadi zonanın konkret t rifi açıqlanmışdır.Orada deyilir ki,azad iqtisadi zona ölk nin razisinin bir hiss si olub,xüsusil şmiş,mü yy n güz ştl r saslanan xarici ticar t m kanıdır.Xüsusi v yaxud azad iqtisadi zona yaradılması,açıq iqtisadiyyat prinsipl rinin h yata keçirilm sinin sas c h tl rind n biridir.Bu kimi zonaların mövcud olması xarici iqtisadi f aliyy tin genişl nm sin z min yaradır,liberallaşmanı artırır,Xüsusi iqtisadi zonanın iqtisadiyyatı xarici al m üçün yüks k s viyy d açıq olur.Xarici v daxili investorlar üçün münasib gömrük,vergi qoyma,investisiya qaydaları t tbiq edilir.Faktiki olaraq xüsusi iqtisadi zona onu yaradan ölk y xarici kapitalın c lb edilm si üçün istifad olunan bir t dbirdir.Başqa ölk l r v sahibkarlar üçün is öz kapitallarını yerl şdirm k imkanıdır.Burada kimin daha çox m nf t ld etm si is , lb td ,t r fl rin f aliyy tind n asılıdır.

Xüsusi iqtisadi zona yaradıldıqda h min m kanın ölk nin dig r bölg l rind n ayrılması problemi d sas götürülür.Bu cür ayrılma s rh d tikintil ri vasit sil d h yata keçirilir,çünki xüsusi iqtisadi zona yaradıldıqda istehsalın quruluşunu d yişm k olar.6m k haqqı,h yat s viyy si yüks k ola bil r.Bel olduqda aydındır ki,ölk nin dig r

bölg l rind n buraya axın,alverçilik v .s daxil ola bil r.Ona gör xüsusi iqtisadi zona yaradıldıqda bunun t nzim edilm si üçün bir çox hüquq normaları da hazırlanmalıdır.Xüsusi iqtisadi zona yaradılması hazırda bir çox ölk l rd geniş vüs t almışdır.Azad iqtisadi zona yaradılması v f aliyy t göst rm si üzr dünya t crüb si göst rir ki,dünya bazarı il inteqrasiya laq l rini artırmaq m qs dil yaradılan zonalardan başqa xüsusi rejiml maraqlandırılan f aliyy t dair l ri d mövcuddur.

Bel ki,inkişaf etmiş s naye ölk l rind -ABŞ-da,Böyük Britaniyada azad iqtisadi zona yaradılması regional siyas tl rin reallaşması m qs di daşıyır.T nn züld ,durğunluqda olan rayonlarda is kiçik v orta biznesl rin canlanmasına köm k n z rd tutulur.Bu m qs dl h min rayonlarda f aliyy td olan kiçik v orta sahibkarlara daha geniş imkanlar verilir,maliyy güz ştl ri edilir.

Azad iqtisadi zonaların harada yaradılmasından asılı olmayaraq onlar üçün ümumi c h tl r xarakterikdir.Burada h r şeyd n vv l onlara lverişli investisiya ş raiti yaradılması sas götürülür.Bununla yanaşı gömrük,maliyy vergi güz ştl ri h yata keçirilir.Göst ril n güz ştl r çox müxt lif d r c l rd ,mü yy n m qs d namin t tbiq edilir.Bununla yanaşı qeyd etm k lazımdır ki,azad iqtisadi zonalara t tbiq edil n güz ştl r ölk y xarici kapitalın axınına stimul yaradan sas amil ola bilm z.Burada sas h lledici amill r-siyasi sabitlik,investisiya t minatı,inzibati t l bkarlığın azaldılması v .s hesab edilir.Bununla yanaşı iqtisadi zona üçün ayrılan razinin d böyük h miyy ti vardır.

Az rbaycanın müasir iqtisadi tarixi öz arxivind ölk mizd AİZ-ın yaradılması s yl rini saxlayır. 1995-ci ild Az rbaycanda BMT-nın inkişaf Proqramının (UNDP) nümay nd si Sumqayıtda “xüsusi iqtisadi zonanın” yaradılması ideyasını aktiv ir li sürürdü. Lakin h min layih h yata keçirilm miş qaldı. Sonralar L nk randa, Naxçıvanda AİZ-ın, daha sonra Xızı rayonunda texnoparkın yaradılması haqqında polemika aparılırdı. 2002-ci ild ölk hökum ti Az rbaycanda azad iqtisadi zonanın yaradılması m s l sind Dünya Bankı (DB) v Beyn lx lq valyuta fondu (BVF) il razılığa g ldi. BVF v DB

razil rin azad ixrac zonaları kimi yaradılmasını t klif edir. BVF v DB ekspertl rinin m ntiqi ondan ibar tdir ki, azad iqtisadi zonaların n n vi ş kild yaradılması ölk maraqlarına xidm t etm y c k, çünki vergi siyas tinin z ifl m sin v idar etm xarakterli probleml rin yaranmasına g tir bil c k. Ekspertl r bir v ya iki azad ixrac zonanın yaradılmasını t klif edir, y ni mt l rin idxalı zamanı onların sonrakı ixracı üçün emalını h yata keçirm k (istehsal xarakterli zonalar). Bu zaman h min mt l rin idxal rüsumlarından azad edilm si mümkündür. Hal-hazırda bu zonaların yaradılma mümkünlüyü öyr nilir: onların ölk nin şimalında yaradılması güman edilir. Azad iqtisadi zonalarda vergi stimullaşdırılması Bununla bel , qeyd etm k lazımdır ki, AİZ-ın yaradılması v effektivli f aliyy ti üçün n z rd tutulmuş regionda infrastrukturun mövcudluğu lazımdır yollar, elektrik x tl ri, d niz limanı v dig r ş rait. 2006-cı ilin oktyabr ayında Bakıda “Xüsusi iqtisadi zonalar Az rbaycanın dayanıqlı iqtisadi inkişafının yeni istiqam ti kimi” mövzusunda beyn lxalq konfrans keçirildi. Konfransın gedişi zamanı ölk d informasiya-kommunikasiya texnologiyaları (İKT) sah sind texnoparkların yaradılmasının sas istiqam tl ri t klif olunaraq müzakir edilmişdir. Texnoparkların yaradılması İKT sah sinin idar edilm sinin qeyri-m rk zl şdirilm si v yerli şirk tl rin inkişafı üçün daha geniş imkanların yaradılması z rur til izah olunur. Texnoparkların yaradılmasını saslandırmaq üçün daxili bazarın v X z ryanı regionun bu m hsullara olan t l batını, ölk nin kadr potensialını, xarici investorlar üçün v sait

qoyuluşunun cazib - darlığını v s. qiym tl ndirm k lazımdır. N z r almaq lazımdır ki, şirk tl rin qeydiyyatdan keçirilm si sisteminin sad l şdirilm si, valyuta t nziml m si rejiminin t tbiqi, vergi v gömrük imtiyazları, imtiyazlı kreditl şdirm olmadan texnoparkın effektiv işi mümkün deyil. İKT-rı sah sind texnoparkın yaradılması ideyasına artıq bir sıra şirk t maraq göst rmişdir v onların arasında bu sah d m şhur olan “Jisko Sistems” kimi şirk tin adı da vardır. “Jisko Sistems” texnopark razisind regional innovasiya m rk zinin yaradılmasını t klif edir ki, onun ç rçiv sind şirk t regionun ehtiyacları üçün n yeni texnologiyaların inkişafını planlaşdırır. N z rd tutulmuş texnoparkın f aliyy t dair sini hat etm k o ş rtl mümkündür ki, bura s hiyy v biotexnologiyalar sah sind proqram t minatı v avadanlıq üzr müt x ssisl r c lb edilsin. 28 dekabr 2006-cı il tarixind Az rbaycan Respublikasının Prezidenti t r find n t sdiq edilmiş “Az rbycan Respublikasının İqtisadi İnkişaf Nazirliyi haqqında”

sasnam d göst rilir ki, nazirliyin v zif l rind n biri ölk d xüsusi iqtisadi zonaların yaradılmasıdır (madd 3.1.32). Bu konteksd Az rbaycan Respublikasının Prezidenti İlham 6liyevin 6 mart 2007-ci il tarixd imzaladığı “Az rbaycan Respublikasında xüsusi iqtisadi zonaların yaradılması haqqında” F rmanı çox vaxtında olmuş v ölk iqtisadiyyatının qeyrineft sektorunun inkişafına köm k etmişdir 14 aprel 2009-cu il tarixind Milli M clis “Xüsusi iqtisadi zonalar haqqında” Qanun q bul etmiş v 8 iyun 2009-cu ild h min qanun qüvv y minmişdir. Qanunda XİZ-ın yaradılması v f aliyy ti qaydaları mü yy n edilir. Bu qanunda istehsal, infrastruktur, innovasiya, azad ticar t v qatışıq zonaların yaradılması n z rd tutulur. Bununla bel , XİZ-d spirtli içkil rin v tütün m mulatlarının istehsalı, teleradio verilişl ri, qiym tli metalların istehsalı, h mçinin neftin, neft m hsullarının v t bii qazın hasilatı v emalı qadağan olunur. Bunlardan lav s n d XİZ-ın maliyy l şdirilm si qaydalarını v onların idar edilm sini, onlar üçün torpaq sah l rinin ayrılması qaydalarını, XİZ-ın operatorunun hüquq v v zif l rini mü yy n edir. Qanunun m qs di qabaqcıl sah l rin inkişaf etdirilm si, Az rbaycan iqtisadiyyatına investisiyaların c lb edilm sidir. Bu kimi zonaların yaradılması regionların inkişafını balanslaşdırmağa, innovasiyaları t tbiq etm y imkan ver c k. H r bir XİZ-nın özünün müdiriyy ti, h mçinin öz l operatoru olacaq. Dövl t bu zonaların f aliyy ti üçün z ruri rejim v bütün lazımi infrastruktur yaratmaq m suliyy tini öhd sin götürür. Bütün dig r m s l l r zonanın müdiriyy ti v operatoru t r find n h ll edil c k. Qanun layih si XİZ-da işl y n şirk tl r üçün imtiyazlı vergi v gömrük rejiml rinin istifad sini n z rd tutur. M s l n, şirk tl rin ehtiyacları üçün bütün idxal olunun mt l r v xammal bütün növ gömrük rüsumların v vergil rin öd nişind n azad edil c k.

2.