Microsoft Word Investisiya f?aliyy?tini huquqi t?nziml?nm?si docx

4.İnvestisiyaların dövl&t t&r&find&n t&nziml&nm&si

Bazar iqtisadiyyatında dövl t investisiya f aliyy tinin aktivl şdirilm si üzr aşağıdakıları t dbirl r h yata keçirir:

Maliyy s naye qruplarının yaradılması, mülkiyy tçinin hüquqlarının qorunması, vergi qanunvericiliyinin t kmill şdirilm si, lisenziyalaşdırmanın v müqavil hüquqlarının inkişaf etdirilm si.

Dövl t maliyy s naye qrupları v holdinql r yaratmaqla o, ölk d investisiya f aliyy tinin sistematik h yata keçirilm sin nail ola bil r. Holdinql rin yaradılması onun iştirakçılarına aşağıdakı amill r hesabına öz f aliyy tl rini genişl ndirm y imkan verir. Başqa sözl , s hml rin alınması hesabına onlar firmalar üz rind n zar ti h yata keçirm k, iri şirk tl r vasit sil kommersiya f aliyy tini reallaşdırmaq, dövl tl öz l qrumlar arasında iqtisadi laq l ri möhk ml ndirm k, vergi öd m l rini artırmağı v riskl rin s viyy sini azaltmaq mümkün olur. Ümumiyy tl , maliyy s naye qrupları ölk d vahid texnoloji sistem aid olan mü ssis l rin birl şdirilm si m qs dil yaradılır. Bu da h min sferalarda istehsalın elmi-texniki s viyy sini yüks ltm y münbit ş rait yaradır. Bu zaman dig r m qs d xarici investorların c lb edilm si hesab oluna bil r.

Mülkiyy t hüquqlarının müdafi sini t min etm k üçün üzr dövl t t r find n mü yy n qanunların, normativ hüquqi aktların q bul edilm si z ruridir. Bunu n z r alaraq ölk mizd investisiya f aliyy ti v xarici investisiyaların qorunması haqqında qanunlar q bul olunmuşdur. Bu qanunlara sas n investorların v saitl ri millil şdiril bilm z. Y ni dövl t h r bir investora v saitl rini hara v hansı h cmd qoymağa müdaxil etmir. M hdud hallarda b zi sah l r investisiya qoymaq üçün dövl t hakimiyy t orqanlarından (Nazirl r Kabineti v Milli M clisd n) razılıq almaq t l b olunur. Lakin el sah l r d var ki, dövl tin milli t hlük sizlik nöqteyi-n z rind n bu sah l r investisiya qoyulması qanunla qadağan olunmuşdur.

İnvestisiya f aliyy tini t nziml m k üçün dövl t vergi v kredit d r c l rinin, texniki-sanitar-gigiyenik normaların, arxitektur normaların d yişdirilm sini h yata keçirir. Eyni zamanda investisiya il yığım arasında birbaşa laq l r mövcuddur. Bel ki,

halisinin g liri az olan ölk l rd m cmu g lir sas n halinin istehlak t l bini öd m k üçün istifad edildiyind n, onun çox az hiss sini investisiya kimi mü ssis nin inkişafına yön lym k mümkün olur. M cmu g lir t dric n artdıqca t l bin sturukturu da d yişir (Engel qanunu). Lakin yenid n h min v saitl r iqtisadiyyatın müxt lif sah l rinin inkişafına

investisiya kimi ötürülür. Mü yy n müdd td n sonra halinin g lirinin artmasına baxmayaraq onun t l bi vv lki s viyy d qalmır, azalır v n tic d v saitl r mü ssis y investisiya kimi deyil, halinin lind yığım kimi formalaşır. M hz bu v saitl ri investisiya kimi iqtisadiyyata yön ltm k bankların üz rin düşür. Ona gör d Keynsin “Multiplikator n z riyy si”-n sas n ÜDM-l investisiya arasında laq mövcuddur.

“Xarici investisiyaların qorunması haqqında” qanun Milli M clis t r find n 15 yanvar 1992-ci ild q bul edilmişdir. H min bu qanuna sas n xarici investisiyalar aşağıdakı yollarla h yata keçiril bil r:

1. 
   Az rbaycan Respublikasının fiziki v hüquqi ş xsl ri il birg yaradılan mü ssis l rd payçılıq iştirakı.
   
2. 
   T mamil xarici investorlara m xsus olan mü ssis l rin yaradılması yolu il .
   
3. 
   Qiym tli kağızların ld edilm si vasit sil .
   
4. 
   Torpaq v dig r t bii ehtiyyatlardan istifad hüquqlarının ld edilm si yolu il .
   
5. 
   Yerli mü ssis l rl müqavil l rin bağlanması yolu il .
   

Xarici investisiyalar v yaxud investisiyalı mü ssis l r dövl t qeydiyyatından keçir v bu anda Az rbaycan Respublikasının hüquqi ş xsi statusunu ld etmiş olur. Xarici investisiyalar yalnız t bii f lak tl r v dig r fövq lad hallarda rekvizisiya edil bil r. Rekvizisiya haqqında q rarı Nazirl r Kabineti q bul edir. Göst ril n h r iki halda investora t xir salınmadan müvafiq konpensasiya öd nilir. Qanunvericilikl xarici investorlara f aliyy tl ri zamanı ld etdiyi g liri v yaxud kompensasiyaları ist diyi valyuta ş klind xaric köçürm y icaz verilir. Xarici investorlar Az rbaycan Respublikası razisind torpaqdan v dig r t bii ehtiyyatlardan istifad v icaz hüquqları verilir. Qanunvericiliy gör torpağın satışı Az rbaycan Respublikasının v t ndaşı olmayan ş xsl r qadağandır. Xarici investorlar faydalı qazıntıların k şfiyatı v işl nm si hüquqlarını Parlamentd t sdiq edil n hökum t müqavil l ri sasında h yata keçirir. Az rbaycanda xarici investorlar öz ll şdirm d iştirak ed bil rl r. Öz ll şdirm zamanı aşağıdakılar xarici investisiyalı mü ssis l r hesab edilir:

1. 
   T mamil xarici investor t r find n öz ll şdirilmiş mü ssis l r.
   
2. 
   Nizamnam kapitalında xarici investorların sayı 25 %-d n çox olan birg mü ssis l r.
   

Ölk miz iqtisadi inkişafın el bir s viyy sin çatmışdır ki, bu zaman sas problem t kc milli iqtisadiyyata investisiya qoyuluşunun ümumi k miyy t artımında deyil,onların texnoloji, sah , t krar istehsal quruluşunu t kmill şdirm d iştirakından, onun h yata keçirilm si s m r liliyinin artırılmasından ibar tdir. Bu da yaxın v uzaq g l c kd investisiya prosesind istifad olunan dövl t resurslarının sah l r arasında bir-biril qarşılıqlı laq d olması v bütünlükd investisiya-innovasiya t l binin artmasını t min ed n investisiya multiplikatoru mexanizminin t sir et msin s b b olur.

Milli iqtisadiyyatın dinamik v davamlı inkişaf xarakterini obyektiv qiym tl ndirm k üçün innovasiya anlayışının v milli innovasiya sisteminin düzgün d y rl ndiril r k ş rh edilm si vacib hesab edilir. Ona gör milli innovasiya sistemi dedikd , ilk növb d aşağıdakılar n z r alınmalıdır:

1. 
   İqtisadi artımın uzunmüdd tli qanunauyğunluqları;
   
2. 
   Texniki iqtisadi inkişafın beyn lxalq,qlobal istiqam tl ri;
   
3. 
   Milli iqtisadiyyatın r qab t üstünlükl ri v istiqam tl ri;
   
4. 
   Daxili v dünya bazarlarının t l bl ri;
   
5. 
   Milli iqtisadiyyatın inkişafının start v ziyy ti v real ş rait;
   
6. 
   Resurslar balansı v ondan istifad d r c sinin v ziyy ti;
   
7. 
   Milli iqtisadiyyatın yeni t l bl rd n ir li g l r k struktur d yişiklikl rinin d r c si. Elmi texniki t&r&qqinin nailiyy tl rinin iqtisadiyyata t tbiq edilm si dövl t qarşısında duran sas v zif l rd n biridir. Ona gör d bazar iqtisadiyyatında elmi-texniki t dqiqatların h yata keçirilm si, elmi-t dqiqat institutlarının f aliyy tinin saxlanması v genişl ndirilm si dövl tin maraq dair sind saxlanılır. Bu baxımdan,dövl t elmi-texniki siyas ti v onun sas istiqam tl rini işl yibhazırlayaraq formalaşdırır. Bu istiqam tl r
   

aşağıdakılar aiddir:

1. 
   Fundamental elml rin inkişaf etdirilm si v onların prespektiv inkişaf istiqam tl rinin mü yy nl şdirilm si.
   
2. 
   Elmi t dqiqatların maliyy l şdirilm si.
   
3. 
   Elmi araşdırmalar, t dqiqatlar m rk zinin yaradılması v dövl t mü ssis si kimi saxlanması.
   
4. 
   Beyn lxalq m kdaşlığın aparılması.
   
5. 
   Mü llif hüquqlarının qorunması v elmi kadrların sığortalanması.
   
6. 
   Kadrların hazırlanması v t kmill şdirilm si.
   

Bütün bu istiqam tl ri reallaşdırmaq üçün dövl t elmi-texniki siyas t sah sind , ilk növb d , müvafiq qanunlar q bul edir. H r bir dövl t milli maraqlarından çıxış ed r k özünün elmi-texniki siyas tini mü yy nl şdirir v reallaşdırır.

Elmi-t dqiqatların n tic l ri çox zaman gözl nil n n tic ni vermir. Ona gör d öz l bölm saslı saslı elmi-t dqiqatlara investisiya qoymağa o q d r d can atmır. ETT-nin bütünlükd ölk iqtisadiyyatı, dünyada onun mövqeyinin möhk ml ndirilm si üçün

h miyy tinin h lledici olduğunu n z r alaraq, dövl t bu sah nin inkişaf etdirilm si m s l l rini öz üz rin götürür. Bununla bel ETT-nin n tic l rinin m hsulun istehsal x rcl rinin azaldılmasına, texnika v texnologiyanın yenil şdirilm sin , keyfiyy tin v r qab t qabiliyy tliliyinin artırılmasına s b b olduğundan, bir çox hallarda öz l bölm y öz l qrumlarda onun n tic l rin t dqiqind maraqlı olur.

Dövl tin elmi-texniki siyas ti m li c h td n ölk d innovasiyalı inkişaf modelin keçidin t min edilm si yolu il reallaşdırıla bil r.

Dövl tin innovasiya siyas tini h yata keçirm k üçün aşağıdakı metodlardan istifad

edir:

1. 
   İnzibati metodlara aiddir: dövl t büdc sind n büdc t yinatlı elmi-t dqiqat
   

işl rinin maliyy l şdirilm si, xüsusi t dqiqatlar üçün dövl t sifarişl rinin h yata keçirilm si, xüsusi dövl t proqramlarının işl nib hazırlanaraq q bul edilm si, elmi laboratoriyaların, t hsil strukturlarının, t dqiqat institutlarının saxlanması v maliyy l şdirilm si, kadrların hazırlanması v s.

2. 
   İqtisadi metodlara aiddir: öz l b lm d elmi t dqiqatları h yata keçir n v maliyy l şdir n sahibkarlara vergi güz ştl rinin t tbiq edilm si, elmi t dqiqatların n tic l rind n istifad ed n sahibkarlara gömrük tarifl rind güz ştl r etm kl aşağı faizli kreditl rin verilm si v s.