www.ziyouz.com kutubxonasi
74
lafzning vasfidir. Menga tilagan narsamni bergan, kabi. D. esa so‘rovchida payds
bo‘ladigan nafsiy holatdir. Mazkur nafsiy holat ikki narsa bilan: qalb va hislarning
uyg‘oqligi hamda ularning har birining siniqlik va xokisorlik ila Alloh taologa yuzlanishi
bilan va yana D. qiluvchining Alloh taolodan sidqidildan o‘zi qilgan gunoxlarga tavba
qilishni boshlashi bilan bo‘ladi. D qilayotgan paytda qalb va hislarning uyg‘oqligi hamda
ularning har birining siniqlik va xokisorlik ila Alloh taologa yuzlanishi bo‘lmasa odatga
ko‘ra, ikki ko‘lni ko‘tarib tilga kelgan talab so‘zlarini takrorlayotgan bo‘ladi. Bundoq
vaqtlarda qalb g‘ofil bo‘lishi, tilda bir gap, xayolda boshqa gap bo‘lishi ham mumkin.
Albatta, bu holatni D. deb bo‘lmaydi. Bas, shundoq ekan, bu ishni qilayotgan odamni
falonchi Alloh taolodan so‘ramoqda deyishimiz mumkin, ammo falonchi Alloh taologa D.
qilmoqtsa deya olmaymiz. D. talab qilingan narsaga erishishni taqozo qiluvchi sababdir.
Sababning esa, shartlari va man qiluvchilari bor. Qachon shartlar hosil bo‘lib, man
qiluvchilar yo‘q bo‘lsa, talab qilingan narsaga erishiladi. Agar undoq bo‘lmasa,
erishilmaydi. Balki, gohida boshqasi, D. qiluvchi uchun xayrlirog‘i hosil bo‘lishi mumkin.
Alloh taolo Dlarni ijobat va hojatlarni ravo qiladi.
DUOI BAD (fors. qarg‘ash) - kimnidir qarg‘ab, uning zarariga qilingan duo. Mas., ota-
ona qarg‘ishi, mazlum qarg‘ishi va h.k. Hadisi sharifda ota-ona, musofir va mazlum
(zulm qilingan)larning duolari shaksiz qabul qilinishi ta’kidlangan. Duoi xayrning ziddi -
D. b.dir. Duoi xayrda kimnidir alqab yoki olqishlab, uning haqqiga qilingan duo
tushuniladi. Payg‘ambarlardan Nuh (as) o‘z qavmlarini D. b. qilganlar. Natijada ularga
Alloh taolo to‘fon balosini yuborgan. Islom dinida D. b. qilish tavsiya etilmaydi. Bir inson
yoki hatto farzand yomonlik qilib,ko‘p zarar keltirgan taqdirda ham, ularning sha’niga
faqat duoi xayr qilib, Yaratgandan ularga insof-tavfiq so‘rashlik ulug‘ insoniy
fazilatlardan ekani uqtiriladi.
DUOXONLIK - duo o‘qish, dam solish bilan shugullanish. D.da Qur’oni karim va hadisi
shariflarda ko‘rsatilgan muayyan duolarni o‘qish bilan dam solishga islom dini nuqtai
nazaridan ruhsat etilgan, uni to‘gri o‘qib, ko‘rsatilgan tartibda ijro etish mumkin;
duoxonning mantiqsiz, poyma-poy so‘zlarni o‘zicha o‘qib dam solishi mutlaqo man etiladi
va u bilan shug‘ullanish firibgarlik, aldamchilik va gunoh hisoblanadi. Umuman D. kasbi
bilan kifoyalanib, jismoniy yoki aqliy mehnat bilan shug‘ullanmaslik ham aqlan, ham
shar’an salbiy xususiyatlardan biridir. Yana q. Azayimxonlik.