Microsoft Word Kasbiy psixologiya Yulchiyeva Z

a) amaliy jihatdan fahmli;  
b) texnik moslamalarni tahlil qila olish qobiliyati; 
v) narsalarni montaj qilib qismlardan butun hosil qila olish qobiliyati 
bo‘lishi shart. 
M.G.Davletshin texnikaviy iste’dod ko‘rsatkichlarini an’anaviy baholashni 
tan olgan holda (ko‘z bilan chamalash, fazoviy tasavvur, texnikaviy tahlil, 
konstruksiyalash qobiliyati) o‘zining original yondashuvini ishlab chiqqan. 
Texnikaviy qobiliyat darajasini tashxis qilish uchun tekshirishlarda ishlab 
chiqilgan eksperimental masalalarning to‘qqizta seriyasidan foydalanadi. 

---

163 
B.R.Qodirovning fikricha: “Ma’lum bir faoliyatga qiziqmay turib qobiliyat 
haqida gapirib bo‘lmaydi. Va o‘z navbatida har qanday qobiliyatli bola hali 
iste’dodli degani emas. Ko‘p qirrali va rivojlangan qobiliyatlar iste’dodli bola 
shaxsining moddiy asosini tashkil etadi, xolos. Aksincha, iste’dodli bola 
qobiliyatsiz bo‘lishi mumkin emas. Bu fikrlardan ko‘rinib turibdiki, iste’dodli bola 
sof fikrli, har xil qobiliyatga va umuman aqliy rivojlanishga tayyor turgan 
hozirjavob, nodir shaxsiy xususiyatlarga to‘la boladir. 
Nazorat uchun savol va topshiriqlar 
1. Kasbiy sifatlar tushunchasining mazmun mohiyati nimadan iborat? 
2. Kasbiy sifatlarning qaysi olimlar tomonidan o‘rganilgan? 
3. Qobiliyat tushunchasini yoritib bering. 
4. Muxandis-texnik xodim faoliyatiga xos qobiliyatlarni yoritib bering. 

---

164 
IX. TAFAKKUR. INTELLEKT. NUTQ 
Reja 
1. Tafakkur, uning xususiyatlari va turlari. 
2. Tafakkur operatsiyalari, sifatlari va individual xususiyatlari 
3. Intellekt haqida tushuncha. 
4. Nutq va uning turlari. 
1. Tafakkur, uning xususiyatlari va turlari. 
Inson atrof-olam (narsa, hodisalar, insonlarni) va o‘zini turli xil faoliyatlarni 
bajarish va bu ob’ektlarga ta’sir ko‘rsatgan holda ma’lum bir ijtimoiy va shaxsiy 
ahamiyatga molik maqsadlarga erishish uchun o‘rganadi. Sezgi, idrok va 
tasavvurlar ixtiyorsiz diqqat va ko‘rgazma-obrazli xotira bilan hamkorlikda 
insonga aniq bir ob’ektlar va ularning bevosita o‘rganiladigan xossalari haqida 
ma’lumot beradilar. Psixik aks ettirishning bu shakllari inson tomonidan ob’ektiv 
reallikni bilishning hissiyotli asoslaridir. Lekin alohida jismlar va real olam 
hodisalarini bilish istalgan amaliy vazifani hal etishda yuzaga keladigan uch 
ahamiyatga ega bo‘lgan savolga javob topish uchun etarli emas. Bu savollar: 
«yuaga kelgan vaziyatda nimani, qay tarzda bajarish mumkin, va bu harakat 
natijasida nima hosil bo‘ladi?»dan iborat. 
Bu savollarga javob izlashda bizlarga tafakkur yordam beradi. Avvalambor, 
tafakkur yuksak darajadagi bilish psixik jarayoni hisoblanadi. Ushbu jarayonning 
mohiyati inson tomonidan voqelikning faol ijodiy aks ettirish va o‘zgartirishdan 
iborat. Tafakkur bevosita idrokda anglaymaydiganlarni ochib beradi; u olamni 
ahamiyatli aloqalar va munosabatlarda, uning turli xildagi vositalarida aks ettiradi. 
Tafakkurning asosiy vazifasi real bog‘liqliklarga asoslangan zarur aloqalarni vaqt 
va fazodagi tasodifiy mos kelishlardan ajratgan holda aniqlashdan iborat. Tafakkur 
jarayonida tasodifiydan zaruratga, ayrimlikdan umumiylikka o‘tish sodir bo‘ladi. 
Shunday qilib, tafakkurni voqelikni umumlashtirilgan va vositalangan aks ettirish 
sifatida ta’riflash mumkin. Bundan tafakkurning muhim belgilaridan biri