Microsoft Word KichikBiznes doc

Xulq-atvor tamoyili
orqali xarid qilishga yo’l, foydalanuvchi maqomi, 
iste’mol jadalligi, bog’lanib qolish darajasi, tovar haqida ma’lumot berish, 
tovarga bo’lgan munosabati hisobga olinadi. 
Segmentasiya jarayonining muhim bosqichi bozorning maqsadli seg-
mentini tanlash hisoblanadi. Maqsadli segmentni tanlash muammosi etarli 
darajada murakkab bo’lib, uni hal etish uchun quyidagi ketma-ketlikda turishi 
tavsiya etiladi: 

segment o’lchami va uning o’zgarish (o’sish, kamayish) tezligini 
o’rnatish; 

segmentning jalb yetuvchanlik tuzilishini tadqiq etish 

o’zlashtirayotgan segment maqsadi va tashkilot resurslarini aniqlash 
 
4.3.Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyati uchun 
marketing dasturini ishlab chiqish 
Tor ma’noda marketing dasturi (biznes reja) hujjat bo’lib, korxonaning 
bozorda aniq faoliyat ko’rsatish tamoyilini ifodalaydi. Marketing dasturi 
kengroq ma’noda esa korxona imkoniyatlarini bozor talablariga mos-
lashtirishga yo’naltirilgan tahlil, rejalashtirish va nazorat qilish jarayoni deb 
qarabadi. Marketing dasturlari qisqa muddatli(bir yilgacha), o’rta muddatli (5 
yilgacha) va uzoq muddatli (10 yilgacha va undan ko’proq) bo’ladi. Ular 
umumiy shaklda yoki korxonaning maxsus faoliyatlariga mo’ljallangan 
bo’lishi mumkin. 
Marketing dasturi bu korxonani umumxo’jalik faoliyatini direktiv rejasi-
ni tuzish uchun strategik tavsiyanomadir va yuqori boshqarish bo’g’ini uchun 
qaror qabul qilish asosidir. Marketing dasturining asosiy mazmuni korxonani 
o’tgan davrdagi faoliyat natijalari bo’lib, unda maqsadli bozor rivojlanishin-
ing qisqa tahlili va bashorati, firma rivojlanishining asosiy maqsadi, bozord-
agi xulq-atvorining strategik yo’li, tovar, narx, sotish va rag’batlantirish 
siyosatlarining chora-tadbirlarini, marketing tadqiqotlari mazmuni, xarajatlar 
smetasi, marketing harakatlari samaradorligini oldindan baholash, marketing 
dasturini amalga oshirish qarab nazorat chora-tadbirlari va harakatlari beri-
ladi. 
Marketing dasturi marketing kompleksi tadqiqotlari va firmaning im-
koniyatlarini baholash asosida tuziladi. Dastur tavsiyali xarakterga ega 
bo’lsada, kompaniyani strategik rejalashtirishda zarur bosqich sifatida 
ko’riladi. Firmalar faoliyatining zamonaviy sharoitda marketing dasturi kom-
paniyaning yuqori boshqaruv bo’g’ini (joriy rejalashtirish, direktiv rejalar, 

---

37 
strategik dasturlar, strategiyani tanlash) darajasida asoslanib, boshqaruv 
qarorlarini qabul qilish uchun zarurdir. 
Marketing dasturining strategik yo’nalishi bozordagi mavqyei va korx-
ona holatining bog’liqligiga ko’ra, o’z ichiga turli variantlarni oladi. Firma 
turli marketing dasturlarini ishlab chiqadi, qishloqiga qarab markekting 
dasturi yuqori va pastki bo’g’in uchun bo’lishi mumkin. Agar dastur yuqori 
bo’g’in uchun bo’lsa, u qisqa va aniq tuzilgan bo’lishi lozim. Chunki unda 
muhim tomonlari ajratib ko’rsatiladi, pastki bo’g’in uchun tuzilgan dastur-
larda esa har bir savol yoritib beriladi. Muddatiga ko’ra, marketing dasturlari 
qisqa, o’rta va uzoq muddatli turlarga bo’linadi. Qamrab olinayotgan vazi-
fasiga ko’ra, oddiy yoki maqsadli dasturlarga bo’linadi.
Oddiy marketing dasturlari firmaning ishlab chiqarish, sotish faoliyati 
bilan barcha masalalarni hal etishga yo’naltiriladi. Maqsadli dasturda esa
yangi mahsulot ishlab chiqarish yoki segmentni o’zlashtirish, firma siyosatini 
rag’batlantirish samaradorligini oshirish kabi muhim vazifalarni amalga 
oshirishga qaratiladi. 
Quyidagi 4.3.1-rasmda marketing dasturi majmui jarayoni keltirilmoqda.