Microsoft Word KichikBiznes doc

sama-
radorlikning tahlilini Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik 
subyektlari 
faoliyatining asosiy ko’rsatkich-laridan biri bo’lgan mehnat unumdorligi mi-
solida ko’rib chiqamiz Tahlil fermer xo’jaligi bazasida amalga oshiriladi. 
Hisobot yilidagi mehnat unumdorligi darajasini bazis yilidagi unum-
dorligi darajasiga (yoki rejadagi darajasiga) solishtirib, uning oshgan yoki 
kamayganligi aniqlanadi: 
ТХ
Т
Х
Т
Х




)
:
(
)
:
(
0
0
1
1
 
bunda, T
0
,T
1
– bazis va hisobot yillarida 1 gektar ekin maydoni (1 bosh 
mol) hisobiga sarf bo’lgan vaqt (kishi-soat, kishi-kuni hisobida); 
H
0
, H
1
– bazis va hisobot yillaridagi hosildorlik (mahsuldorlik) darajasi. 

TX
- ikki omil ta’sirida yuzaga kelgan mehnat unumdorligi o’zgarishini 
bildiradi. 
Ushbu o’zgarish ikki omil hisobiga sodir bo’ladi: 
1. 1 gektar ekin maydoni hisobiga (yoki 1 bosh mol hisobiga) sarf 
bo’lgan vaqtning o’zgarishi hisobiga (T
1
-T
0
); 
2. Hosildorlik (yoki mahsuldorlik) darajasining o’zgarishi hisobiga 
(H
1
-X
0
). 
Ushbu omillarning mehnat unumdorligi darajasining o’zgarishiga 
ta’sirini aniqlash uchun «Zanjirli bog’lanish» usulidan foydalandik. 
Omillarning ta’sirini aniqlashdan oldin «Shartli mehnat unumdorligi» 
ko’rsatkichini aniqlash zarur. 
«Shartli mehnat unumdorligi»
ko’rsatkichini 
aniqlash uchun bazis yilidagi hosildorlikni (mahsuldorlik-ni) (H
0
) hisobot yi-
lida 1 gektar ekin maydoni (1 bosh mol) hisobiga sarf bo’lgan vaqt miqdoriga 
(T
1
) bo’lish kerak: 
V
sh
= X
0 
:T
1 

---

45 
Shundan keyin mehnat unumdorligining o’zgarishiga omillar ta’sirini 
aniqlash mumkin. 
Mehnat unumdorligi darajasining o’zgarishiga miqdoriy omilning, 
ya’ni 1 gektar ekin maydoni (1 bosh mol) hisobiga sarf bo’lgan vaqt (kishi-
soat, kishi-kuni) o’zgarishining ta’sirini aniqlash uchun, shartli mehnat un-
umdorligi darajasidan bazis yilidagi mehnat unumdorligi darajasini chegirib 
tashlash kerak: 
Т
Т
Х
Т
Х




)
:
(
)
:
(
0
0
1
0
Mehnat unumdorligi darajasining o’zgarishiga sifatiy omilning, ya’ni 
hosildorlik (mahsuldorlik) darajasi o’zgarishining ta’sirini aniqlash uchun 
hisobot yilidagi mehnat unumdorligi ko’rsatkichidan shartli mehnat unum-
dorligi ko’rsatkichini chegirib tashlash kerak: 
х
Т
Х
Т
Х




)
:
(
)
:
(
1
0
1
1
Shu ikki omil ta’sirlarining yig’indisi har doim mehnat unumdor-ligi 
darajasining umumiy o’zgarishiga teng kelishi shart. 
Endi, paxta etishtirish bo’yicha mehnat unumdorligi tahlilini 5.3.1-
jadvaldagi ma’lumotlar asosida fermer xo’jaligi misolida ko’rib chiqamiz.