5.3.1-jadval
Paxtachilikda mehnat unumdorligi bevosita ko’rsatkichi dina-
mikasi o’zgarishining omilli tahlili.
T.r Ko’rsatkichlar
Bazis
yili
Hisobot yilidagi 1
ga mehnat sarfi va
bazis yilidagi
hosildorlik
bo’yicha
Hisobot
yili
o’zgari-
shi (+,-)
1.
1 gektar ekin maydoni
hisobiga qilingan meh-nat
sarfi (kishi-soat hisobida)
866
822
822
+44
2.
Hosildorligi, (s/ga)
22,5
22,5
23,9
+ 1,4
3.
1 kishi-soat hisobiga et-
ishtirilgan paxta, kg
Shu jumladan o’zgarishi
omillar hisobiga:
a) 1 gektar hisobiga qilin-
gan mehnat sarfi miqdo-
rining o’zgarishi hisobiga
b)
hosildorlik
daraja-
sining o’zgarishi hiso-
biga
2,60
x
x
2,74
x
x
2,91
x
x
+ 0,31
+ 0,14
+ 0,17
Mehnat unumdorligi bevosita ko’rsatkichlarining 2 va 3 turlarining
tahlili ham yuqorida keltirilgan usul bo’yicha amalga oshiriladi. Shuning
46
uchun ularga to’xtalmadik. Endi, mehnat unumdorligining bilvosita
ko’rsatkichi asosida uning tahliliga to’xtalamiz.
Mehnat unumdorligining bilvosita ko’rsatkichiga
ta’sir qiluvchi omil-
lar bo’lib, uning bevosita ko’rsatkichining o’zgarishiga ta’sir qiluvchi omil-
lar hisoblanadi. Ushbu omillarning mehnat unumdorligining o’zgarishiga
ta’sirini aniqlashda «indeks» usulidan foydalanamiz.
Omillarning ta’sirini aniqlaganga qadar mehnat sarfining quyidagi 3 ta
bilvosita bog’lanish ko’rsatkichi hisoblab olinadi:
1. Bazis yilidagi mehnat sarfi ko’rsatkichi:
0
0
0
:
Х
Т
t
2. Shartli mehnat sarfi ko’rsatkichi. Bu ko’rsatkichni aniqlash uchun
hisobot yilidagi 1 gektar ekin maydoni hisobiga qilingan mehnat sarfi miqdo-
rini (T
1
) bazis yilidagi ekin hosildorligiga (H
0
) bo’lish kerak.
0
1
:
Х
Т
t
Ш
3. Hisobot yilidagi mehnat sarfi ko’rsatkichi.
1
1
1
:
Х
Т
t
Shundan keyin mehnat unumdorligi щzgarishini omilli tahlil qilish
mumkin.
Bazis yilida mahsulot birligi uchun sarf bo’lgan mehnat vaqtini (kishi-
soatni, kishi-kunini) hisobot yilidagi bir birlik mahsulot uchun sarf bo’lgan
mehnat vaqtiga bo’lish orqali mehnat unumdorligini indeksi aniqlanadi, un-
dan 1 koeffisiyentni (100 foizni) chegirish orqali umumiy o’zgarishi aniqla-
nadi: buni quyidagi formula yordamida ifodalash mumkin:
ТХ
Х
Т
Х
Т
1
)
:
(
1
1
0
0
Ushbu o’zgarish ikki omil ta’siri ostida yuzaga kelgan: 1. 1 ga hisobi-
ga sarf bo’lgan vaqtning o’zgarishi; 2.1 ga hisobiga olingan hosilning
o’zgarishi (hosildorlikning o’zgarishi).
Mehnat unumdorligining o’zgarishiga 1 gektar ekin maydoni hisobiga
sarf bo’lgan mehnat vaqti o’zgarishining ta’sirini aniqlash uchun bazis dav-
ridagi mehnat unumdorligi ko’rsatkichini shartli-mehnat unumdorligi
ko’rsatkichiga bo’lib uning natijasidan 1 koeffisiyentni (100 foizni) chegirib
tashlash kerak.
Т
Х
Т
Х
Т
1
)
:
(
0
1
0
0
Mehnat unumdorligining o’zgarishiga ekin hosildorligi o’zgarishining
ta’sirini aniqlash uchun shartli mehnat unumdorligi ko’rsatkichini hisobot yi-
lidagi mehnat unumdorligi ko’rsatkichiga bo’lib, uning natijasidan 1
koeffisiyentini (100 foizni) chegirib tashlash kerak.
Х
Х
Т
Х
Т
1
)
:
(
1
1
0
1
Yuqoridagi ikki omil ta’sirlarining yig’indisi mehnat unumdorligining
umumiy o’zgarishiga teng kelishi kerak.
|