Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

356 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Таким  образом,  дискурс  создает  связи  между  универсальными  и  культурными  концептами,  объясняя  общие 

аспекты когнитивного механизма человека. 

Исследуя способы риторических репрезентаций разных универсальных концептов в дискурсе, мы видим, что 

эти средства используются как инструмент в этом когнитивном процессе, и, что это обусловлено субъективными и 

объективными факторами.  

 Средства  риторической  репрезентации  концептов  в  дискурсе  способствуют  созданию  связей  между 

эксплицитной информацией и имплицитным значением. При метафорической или метонимической репрезентации 

иногда первоначальный образ нейтрализируется, либо теряет свое значение. Как видно использование этих средств 

и их субъективная оценка и объяснение бесконечно.  

 

 

XX ƏSR QƏRB ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ KONSEPSİYASININ 

ÖYRƏNİLMƏSİ VƏ TƏDQİQİNƏ DAİR 

 

Emiliya ƏSGƏROVA 

Naxçıvan Dövlət Universiteti 

[e-mail] 

 

Qərb  ədəbi-bədii prosesinin sistemli və monoqrafik nəşrini hazırlamaq  əslində böyük zəhmət və bu sahənin mahir 

bilicisi olmaq səlahiyyəti tələb edir. Doğrudur, son illərədək azərbaycanlı oxucu müasir dünya ədəbiyyatının bir sıra 

nümunələrini doğma dilimizə edilmiş tərcümələrlə mütaliə etmişdir. Lakin oxucunun Qərb ədəbi fikri ilə tanışlığı isə demək 

olar ki, yox dərəcəsində idi. 

Prof. Qorxmaz Quliyev müqayisəli ədəbiyyatşünaslığın qarşısında duran ən vacib və əhəmiyyətli bir problemin elmi 

həlli yolunda cəsarətli addım ataraq belə bir missiyanı yerinə yetirməyə səy göstərmişdir. Onun 2012-ci ildə nəşr olunmuş 

“XX  əsr  ədəbiyyatşünaslıq konsepsiyaları” adlı kitabı geniş oxucu kütləsi, xüsusilə ali məktəb müəllimləri və  tələbələri 

üçün nəzərdə tutulmuşdur. Müəllif nəşrin Ön sözündə dünya bədii fikri ilə  tərcümələrlə tanış olan oxucunun 

ədəbiyyatşünaslığın aparıcı meylləri, yaxud konsepsiyaları haqqında öz sözünü söyləmək imtiyazına malik olduğunu etiraf 

etməsi təsadüfi deyildir. Daha sonra prof. Qorxmaz Quliyev haqlı olaraq qeyd edir: “Lakin kənar oxucu üçün – Qərb ədəbi-

bədii fikri baxımından azərbaycanlı oxucu məhz belə bir statusa malikdir – ədəbiyyatşünaslıq, xüsusilə “doğma” 

ədəbiyyatşünaslıq süzgəcindən keçməmiş və dəyərləndirilməmiş əsərləri adekvat şəkildə mənimsəyərək özününküləşdirmək 

çətindir, bəzən də qeyri-mümkündür.” 

Tədqiqatçı alimin müqayisəli ədəbiyyatşünaslıq elmində çoxdan həllini gözləyən, vacib, aktual məsələyə həsr olunan 

kitabı bu baxımdan müəyyən məziyyətləri ilə diqqəti cəlb edir. Ədəbiyyatşünaslıq elmi yazıçı, şair sözü – əsəri, bütövlükdə 

yaradıcılığı haqqında, bu və ya digər  əsərin ideya-bədii və estetik dəyəri, xüsusiyyətlərinə dair konseptual təsəvvürün 

formalaşmasına xidmət edir. 

XX  əsrdə - Qərb  ədəbiyyatşünaslığında inteqrasiya və diferensasiya proseslərinin dərinləşdiyi və  kəskinləşdiyi bir 

zamanda bu proseslərin ədəbiyyatşünaslıq təmayül və konsepsiyalarında özünü müəyyən dərəcədə əks etdirdiyinin şahidi 

oluruq. Qeyd etdiyimiz əsrdə yaranan ədəbiyyatşünaslıq məktəbləri özündən  əvvəlki dövrlərə xas bədii-estetik 

konsepsiyalara (klassisizm, romantizm, naturalizm və b.) istinad edərək yeni ədəbi prosesin ümumi axarında öz yerini 

axtarıb tapmağa çalışmışdır. Bu baxımdan prof. Qorxmaz Quliyevin aşağıdakı mühakiməsi diqqəti çəkir. O yazır: “...XX əsr 

Qərb ədəbiyyatşünaslığı nə qədər yeni hadisə təsiri bağışlasa da, mahiyyət etibarı ilə hələ antik dövrdə yaranmağa başlamış 

və bir-birini əvəzləməklə ədəbi-bədii fikri müşayiət etmiş bədii-estetik konsepsiyaların davamı və inkişafıdırlar... XX əsrdə 

formalaşmış  ədəbiyyatşünaslıq konsepsiyalarının meydanagəlmə  səbəblərini və genezisini bütün təfərrüatı ilə müəyyən 

etmək üçün estetik fikrin bütün tarixini, onun keçdiyi bütün dolanbac yolları nəzərdən keçirmək lazım gələrdi”. 

Doğrudur, antik təlimdə onun həssas mahiyyətini təqlid, yaxud mimesis təşkil etdiyini Qərb estetik fikir tarixində 

Platonun  əsas müddəası kimi qəbul etmək olar. Onun “Dövlət”  əsərində (üçüncü kitabında) təqlid nəzəriyyəsi irəli 

sürülmüş, onun mahiyyəti oxşatma ilə izah edilmişdir. Platonun şagirdi Aristotel də öz estetikasında varlığı ilkin obrazlara 

təqlid olduğunu göstərmişdir. Beləliklə, Aristotelin təliminə görə təqlid nəinki incəsənətin əsasını təşkil edir, eyni zamanda 

yaradıcılıq prosesinin əsas mahiyyətini təşkil edir. 

Qərbi Avropada cavan ədəbiyyatşünaslıq elminin yarandığını nəzərə alsaq XX əsrdə təşəkkül tapmış ədəbiyyatşünaslıq 

məktəblərinin və konsepsiyalarının təşəkkül tapdığını cəsarətlə söyləmək olar. XIX əsrin əvvəllərində estetik fikrin ümumi 

kontekstindən ayrılan ədəbiyyatşünaslıq elmi ayrıca bir elm sahəsinə çevrilmişdir. Heç şübhəsiz ki, XIX yüzillikdə bəşər 

fikrinin elmi əsasını təşkil edən pozitivizm  ümummədəni ideoloji konsepsiya kimi çıxış etmişdir. 

Beləliklə, XX əsr  ədəbiyyatşünaslıq konsepsiyalarından söhbət açarkən XIX əsrin  əvvəllərində formalaşmış 

pozitivizm, bioqrafik metod kimi ədəbiyyatşünaslıq konsepsiyalarının XX əsrdə yaranan yeni konsepsiyalarla müəyyən 

metodoloji yaxınlıq prinsipləri ilə qruplaşdırılması və ümumiləşdirilməsi tədqiqatçı alimlərin üzərinə düşür. 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

357 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Dünya ədəbiyyatının Azərbaycan üzrə tanınmış mütəxəssis alimi, prof. Qorxmaz Quliyevin son illərdə nəşr etdirdiyi 

elmi monoqrafik əsərləri, xüsusilə “XX əsr ədəbiyyatşünaslıq konsepsiyaları” adlı kitabının ədəbi-elmi çevrənin, xüsusilə 

gənc tədqiqatçıların, ali məktəb müəllim və tələbələrinin böyük marağına səbəb olması təsadüfi deyildir. Çoxdan bəri ədəbi-

estetik fikrin yeni çalışma və  tədqiqatları kontekstində sanballı alim sözünü deyən prof. Qorxmaz Quliyev sözün həqiqi 

mənasında Qərb  ədəbiyyatşünaslığının araşdırmaları  əsasında öz fikrini və mövqeyini ifadə edərək milli elmi çevrənin 

mütəxəssis tədqiqatçılarına dəyərli araşdırmasını töhfə vermişdir. 

 

 

 

MÜASİR İNGİLİS DİLİNİN LÜĞƏT TƏRKİBİNİN  

ZƏNGİNLƏŞMƏSİNDƏ SLENQLƏRİN ROLU 

 

Ferit SEMİZOĞLU 

Bakı Slavyan Universiteti 

[e-mail] 

 

Dil daim inkişaf edərək zənginləşir və bu proses dilin bütün səviyyələrində müşahidə olunur. Məhz bu səbəbdən də, 

muasir dillər ötən əsrlərin dilindən nəzərə çarpacaq dərəcədə fərqlənir. Bizim həyatımız arası kəsilməz, daimi inkişafdadır 

ki, bu da öz növbəsində dilin inkişafını  şərtləndirir. Belə ki, dilin səs sistemi dəyişikliklərə  məruz qalır, dilin morfoloji 

tərkibi dəyişilir, sözlər və söz birləşmələrində məna dəyişikliyi müşahidə olunur. Dildə baş verən və aydın şəkildə nəzərə 

çarpan dəyişiklik isə onun lüğət tərkibində müşahidə olunur.  İngilis dili də bu baxımdan istisna deyildir. Qeyd etmək 

lazımdır ki, dilin inkişaf xüsusiyyətləri onun lüğət ehtiyatında daha aydın  şəkildə  əks olunur. Müasir ingilis dilinin lüğət 

fondunun yazılı və şifahi nitq vasitəsilə zənginləşməsi onun mütləq inkişafının göstəricisidir.  

Zəngin lüğət ehtiyatına malik ingilis dilinin söz ehtiyatı yekcins deyildir. Lüğət tərkibinin bir qismini milli, böyük bir 

qismini isə, alınma sözlər təşkilş edir. Alınma sözlərin ingilis dilinin lüğət tərkibinin böyük bir qismini tutmasına 

baxmayaraq, milli sözlər yazı və şifahi nitqdə ən çox istifadə edilən sözlərdir. Dildə yeni sözlərin meydana gəlməsi isə, ya 

dilin öz daxili imkanları, və ya dilə başqa dillərdən alınma sözlərin daxil olması vasitəsilə gerçəkləşə bilər.  

İngilis dilinin lüğət tərkibi müxtəlif aspektlərdən nəzərdən keçirilə bilər: dildə sözlərin işlənmə zamanına (tarixinə) 

görə, dildəki sözlərin üslubi imkanlarına görə, sözlərin istifadə edildiyi ərazi və sosial fərqlərə görə, mənşəyinə  və 

ekspressivlik xüsusiyyətlərinə görə  təhlil edilə bilər. Təqdim edilmiş tezisdə ingilis dilinin lüğət ehtiyatının 

zənginləşməsində slenqlərin rolundan bəhs edildiyindən biz, dilin lüğət ehtiyatını üslubi baxımdan nəzərdən keçirəməyə 

çalışacağıq.  

Hər bir dilin lüğət tərkibi dil vahidlərinin istifadə dairəsindən asılı olaraq təqribən üç üslubi təbəqəyə bölünür: şifahi 

ünsiyyətdə aşağı təbəqə tərəfindən istifadə edilən danışıq dili, üslubi cəhətdən neytral dil, rəsmi üslublarda istifadə edilən 

ədəbi dil (kitab dili). Danışıq dilinin canlı danışıq forması olması onun qeyri-sabit, keçici xarakter daşımasını şərtləndirir. 

Neytral dil universal xarakter daşıyır. Bu o deməkdir ki, bu dil öz istifadə dairəsinə görə qeyri-məhduddur və dilin bütün 

üslublarında, bütün sahələrində istifadə olunur. Məhz bu səbəbdən də, neytral dil digər üslubi laylarla müqayisədə daha 

sabitdir. Ədəbi dilin kitablarda, rəsmi üslublarda işlənməsi öz növbəsində bu təbəqənin müəyyən dərəcədə sabitləşməsinə 

təsir edir.  

Danışıq dili qeyri-rəsmi xarakter daşıdığı üçün əsasən şifahi formada istifadə olunur. Lakin bu sözlər öz emosionallığı 

və nitqə  gətirdiyi rəngarəngliyi ilə seçildiyindən, müasir ingilis dilini bu sözlərsiz təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. Bu 

üslubi təbəqəyə daxil olan sözlər ilkin istifadə edildiyi dövrdə qeyri-sabit olsalar da, onların bir çoxu dildə geniş  şəkildə 

işlənmiş və sonradan dilin lüğət tərkibində əks olunmuşdur.  

İngilis dilinin lüğət ehtiyatının şifahi danışıq dili vahidləri ilə zənginləşdirən vasitələrdən biri də slenqlərdir. Slenqlər 

termini müasir ingilis dili meyarlarından və istifadə dairəsindən aşağı olan bütün qeyri-rəsmi sözlərə aid edildiyindən fikir 

ayrılığına səbəb olur. Bir çox dil daşıyıcıları  tərəfindən  şifahi, xüsusən də qeyri-rəsmi ünsiyyət zamanı istifadə edilən 

slenqlər son dərəcədə emosional və ifadəli sözlərdir, onlar dildə öz orijinallığını tez itirərək yeni yaranmış sözlərlə  əvəz 

olunur. Bu tendensiya dildə eyni bir məfhumu ifadə edən, lakin fərqli ifadəlilik dərəcəsinə malik olan sinonimik cərgələrin 

yaranmasına səbəb olur. Məsələn, “gözəl qız” məfhumu danışıq dilində müxtəlif slenqlər vasitəsilə ifadə oluna bilər: 

“cookie”, “bird”, “cutie”, “sugar”, “tomato” və s.  Göründüyü kimi, əgər slenqlər dildə yeni və mühüm məfhum ifadə etmək 

üçün istifadə edilirsə, onlar dilin daha üst təbəqələrində  də istifadə edilərək, öz növbəsində dilin lüğət tərkibini də 

zənginləşdirir. Lakin, əgər onlar dilin sinonimik cərgəsini artırmaq xarakteri daşıyırsa və dilə yenilik gətirmirsə, onlar lüğət 

tərkibində keçici xarakter daşıyaraq tez bir zamanda unudulur.  

Slenglər digər ümumişlək sözlərdən məna və  səs tərkibinə görə  fərqlənmir. Faktiki olaraq, slenqlərin bir çoxu 

ümumişlək sözlərlə omonimlik təşkil edir, eyni yazı və tələffüz qaydasına malikdir. Slenqlərin digər bir xüsusiyyəti ondan 

ibrətdir ki, bu sözlər çoxmənalılıqları ilə seçilirlər. Dil daşıyıcıları az sayda sözdən istifadə etməklə, onlara yeni-yeni 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

358 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

mənalar əlavə edərək fikirlərini ifadə edirlər, lakin ədəbi dildə (rəsmi, işgüzar, elmi üslubda) hər bir söz aydın məna ifadə 

edir, öz fərdi mənasında işlənir. Gəlin “to get” felinin şifahi nitqdə fərqli mənalarda işlənməsinə nəzər salaq:  

I got (=almaq, qəbul etmək) a letter. Where did you get (=almaq) those jeans? I got (=tutmaq) the flu. Where has my 

pen got(=yoxa çıxmaq) to? I got (=məcbur etmək) to help me. I did’t get (=eşitmək) you.  

Slenglərə xas olan bəzi birləşmələr vardır ki, onlar müasir ingilis dilində çox geniş  şəkildə istifadə edilir. Məsələn, 

What’s up? (= What has happened?); so-so (= not especially good); Sorry? Pardon? (= Please, repeat it, I didn’t hear 

you); See you (= Good-bye); Me too / neither (= So / neither do I) və s.  

Slenqlər əsasən danışıq dilində tətbiq edilsə də, onlar nitqə gətirdiyi rəngarəngliyi, canlılığına görə daim dil daşıyıcıları 

tərəfindən geniş şəkildə istifadə edilir. 

 

 

 

 

A PSYCHOANALYTIC PERSPECTIVE IN “THE CATCHER IN THE RYE”  

BY JEROME DAVID SALLINGER 

 

Fidan BEHBUDOVA 

Qafqaz University  

[e-mail] 

 

 “The Catcher in the Rye” is  one  of  the significant  novel  integrated through  teenager ‘s life  was  written by 

American author J.D Salinger, has sold over 93 million copies and was  denominated by Time magazine as one of the “100 

Best English-Language novels of the 20th century”. The novel’s   main  hero  ,as well as  the narrator , Holden Caulfield, 

has been a symbol  for  adolescent  revolt  ever since it’s  publishing.   Holden Caulfield is an essential example of how 

society and events in your life can formalize who you are as a person.  

If   we  can use  psychoanalytic lens  while  reading  “The Catcher in the Rye” by J.D. Salinger  elicits  the protagonist, 

Holden Caulfield  is in  pain  due to the death of his young brother, Allie. Allie’s premature   death    reveals Holden's 

cynical attitude   to the world and the “phonies” around him.  Holden alienates himself from those around him for to avoid 

from an upheaval of life.  J.D Salinger   demonstrated   a hat, a museum, and a merry-go-round to clarify Holden’s inner 

turmoil with people, the notion of matureness and growing up. 

The unusual  hat that Holden’s holds close to him symbolizes his dream  distinguish  himself from the ordinary  place 

“phonies” around him and he  found himself in  his brother’s lost childhood. On the other side, Holden’s comprehension of 

the people is one of contempt   so he believes nobody   behaves how they   really feel.  Holden is terrified with growing up   

because of   leading to the “phoniness” of adulthood. The hat, with its eccentric   style, comprises  Holden’s  desire  to retain  

to the insignificance  and  clarity  that childhood allows and suggests him “quite a lot of protection”   However, Holden gets  

embarrassed  to wear the hat around his peers because he is  inconvenient  being too diverse, inducing contradictory 

thoughts in Holden’s mind that leads to his depressive case. 

The other   crucial factor in Holden’s depressive state is the museum he visits every year. Holden disapproves the fact 

that the artifacts or exhibits in the museum   maintain the same year after year, but he   realizes his life does not stagnate 

similarly saying, “The best thing, though, in that museum was that everything always stayed right where it was. Nobody had 

moved … Nobody would be different. The only thing that would be different would be you”  

Apparently, Holden had much better life never moves forward,   as when on a merry-go-round. The merry-go-round   

demonstrates    Holden’s   volition   to halt childhood from progressing into adulthood. The circular, never-ending, 

movements ward him off stepping into a complicated and difficult life. The merry-go-round is a toy as children love and as 

Holden experiences the   delight of adolescence.  Holden discovers   happiness because he   eventually allows going of his 

fear of   death and just experiences a moment.  Hence, Holden feels the need to   rescue people from losing their innocence. 

The depression from losing Allie does not live his life as he notices that maturing will not just bring the troubles and 

“phoniness”, but allow him to connect with others and live a meaningful life. In “The Catcher in the Rye" J. D. Salinger   

represents   a sincere portrait of an anxious teenage boy. This book has become fully investigated for its profundity into the 

universal problems of male adolescence; disappointment with the world, sexual confusion, passive-aggressive behavior, loss 

of childhood innocence and self-loathing.  

However, the portrait of Holden Caulfield elicits even more substantial potential   troubles, the most obvious being 

depression. Holden Caulfield is also inclined to imaginations and delusions.  He frequently   embellishes his fantasy  

The post-World War II years in New York were the beginning of the Golden Age of psychoanalysis. Perhaps if we 

were to   enlarge   the message of "Catcher in the Rye", it seems that   the   writer   has little hope for the sanity of the 

modern world, as the question is left open whether Holden Caulfield will settle down his internal problems. 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

359 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

ФРЕЙМ  «ПАТРИОТИЗМ» В РУССКОМ ЯЗЫКЕ 

 

Ф. МАХМУДОВА 

Институт Языкознания НАН 

[e-mail] 

 

Современное  языкознание  исходит  из  важности  концептуального  наполнения  языка.  Толковые  словари  не 

содержат  и  не  могут  в  принципе  содержать  сведений  концептуального  характера.  Словарные  статьи  раскрывают 

сигнификат  лексического  значения,  который  равен  элементарному  понятию  о  классе  предметов,  обозначаемых 

соответствующим  словом.  Понятие  же,  как  известно,  содержит  те  существенные  признаки  единичных  вещей, 

которые и объединяют их в единый класс. Таким образом, понятие о предмете носит универсальный характер и не 

зависит  от  национального  менталитета.  На  языковом  уровне  такого  рода  универсальность  проявляется  в 

идентичности сигнификатов лексических значений. 

В  отличие  от  значения,  представленного  в  словарях  национальных  языков,  фрейм  носит  непосредственно 

национально-культурный  и  историко-культурный  характер.  На  самом  деле  фрейм  является  достоянием 

коллективной  психологии  народа.  Вот  почему  фрейм  не  может  полностью  выражаться  в  системе  знаков.  Другое 

дело, что, кроме языкового выражения, у фрейма нет какой-либо другой возможности проявления. Следовательно, 

проблема  изучения  фрейма  сводится  к  исследованию  способов  его  вербализации.  Для  того,  чтобы    делать 

окончательные  выводы  относительно  структуры  того  или  иного  фрейма,  необходимо  последовательное 

прослеживание его представленности в различных языковых формах, например, лексических и фразеологических 

единицах,  а  также  пословицах  и  поговорках.  Охватить  все  языковое  богатство  концептуального  выражения 

достаточно  сложно,  однако  исследователи  считают,  что  вербализация  фрейма  не  исчерпывает  его  содержания. 

Остается  некоторый  остаток,  который  связан  с  мировосприятием  народа,  его  этнической  психологией  и 

накопленным опытом.  

В русском национальном сознании, а также языковой картине мира существуют некоторые фундаментальные 

фреймы, носящие в некотором отношении судьбоносный характер для страны и народа. Важнейшим среди таких 

фреймов является фрейм «патриотизм». Анализ любого фрейма следует начинать с базового слова. Таким базовым 

словом для фрейма «патриотизм» в русском языке является слово патриотизм.  

На лексическом уровне любой фрейм имеет как парадигматическое, так и синтагматическое распространение. 

Слово  патриотизм  определяется  как  «любовь  к  родине».  Данное  определение  может  рассматриваться  и  как 

парафраз самого базового слова. Следует отметить, что слово патриотизм сопровождается бинарной коннотацией. 

Иными  словами,  не  всегда  и  не  однозначно  оно  связывается  исключительно  с  положительной  коннотацией.  Так, 

нередко патриотизм как общественное явление интерпретируется в контексте неприятия чужой культуры, языка и 

обычаев.  Иными  словами,  он  воспринимается  как  разновидность  ксенофобии  (нетерпимость  к  чему-нибудь 

чужому, незнакомому). 

 Хотя  внутренняя  форма  слова  патриотизм  носит  абсолютный,  а  не  относительный  характер,  т.е.  на 

имплицитном  уровне  здесь  представлено  отношение  к  отечеству,  а  не  отношение  к  другому.  С  другой  стороны, 

лексема патриотизм в русском языке коррелирует с такими лексемами, как национализм и нацизм. Как видим, и в 

случае  с  этими  словами  внутренняя  форма  сигнализирует  о  «своем»,  т.е.  неприятие  к  «другому»  не  выражено. 

Единственное  отличие  заключается  в  том,  что  на  этимологическом  уровне  патриотизм  связан  с  понятием 

«патриа/отечество»,  национализм  и  нацизм  с  понятием  «нация».  Однако  на  уровне  актуального  значения  слова 

национализм и нацизм характеризуются однозначно отрицательной коннотацией.  

Необходимо  отметить,  что  лексическую  единицу  патриотизм  и  фрейм  «патриотизм»  неправомерно 

идентифицировать.  Лексическая  единица  предполагает  лексико-семантический  анализ,  в  то  время  как  фрейм 

находит  всестороннее  выражение.  Например,  во  всех  языках,  в  том  числе  и  в  русском,  существует  немало 

пословиц,  выражающих  тоску  по  родине,  родному  краю.  С  точки  зрения  концептуального  содержания  они 

непосредственно  относятся  к  вербализации  фрейма  «патриотизм»,  хотя  никакого  отношения  к  нашему 

современному пониманию патриотизма как явления не имеют. Например, На чужой сторонушке и весна не красна. 

Эта  пословица  интересна  тем,  что  в  ее  структуре  нет даже  упоминания  о  родине.  Однако  корреляция  с  фреймом 

«неродина», «чужая  сторона», «чужбина»  совершенно  однозначно  соотносит  ее  с  родиной  и  фреймом 

«патриотизм».  Таким  образом,  манифестация  представлений  о  родине  обнаруживается  даже  в  тех  случаях,  когда 

отсутствуют  ее  вербальные  обозначения.  Следовательно,  исследование  данного  фрейма  носит  многосторонний 

характер.    

 

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

360 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

PROBLEMEDERCURRICULUM-

ENTWICKLUNGFÜRDENFREMDSPRACHENUNTERRICHT 

 

Gülər HÜSEYNOVA 

Azərbaycan Dillər Universiteti 

[e-mail] 

 

Im folgenden Beitrag sollen Überlegungen dazu angestellt werden, inwieweit das gegenwärtige 

fremdsprachenpolitische Konzept für schulischen Fremdsprachenunterricht modernen Anforderungen an die Beherrschung 

von Fremdsprachen genügt, welche Veränderungen denkbar sind und welche curricularen Modifizierungen daraus 

erwachsen würden. Probleme der zukünftigen Curriculums-Entwicklung für den Fremdsprachenunterricht werden somit auf 

dem Hintergrund bestehender Konditionen für schulischen Fremdsprachenunterricht betrachtet. Von dieser Prämisse 

ausgehend, ist folgendes festzustellen: 

1) Erlernen einer Fremdsprache ist für alle Schüler obligatorischer Bestandteil des Bildungsganges, 2 oder mehr 

Fremdsprachen sind nur für gymnasiale Abschlüsse verpflichtend. 

Die heutzutage oft postulierte Mehrsprachigkeit als Lernziel der Zukunft könnte dadurch erreicht werden, daß Anreize 

und Möglichkeiten geschaffen werden, damit möglichst viele Lernende im schulischen Bildungsgang mehr als eine 

Fremdsprache erlernen. Probleme auf dem Weg dahin sind z. B. eine optimale Nutzung der Lerndauer jeweils einer 

Fremdsprache und dadurch ggf. eine Verkürzung der Lerndauer besonders der 1. Fremdsprache, die heute mindestens 6 

Jahre lang, maximal 9 Jahre lang erlernt wird, in Verbindung damit eine Weiterentwicklung der Organisationsstruktur und 

eine Präzisierung sowie Spezifizierung der Ziele und Inhalte. 

2) Fremdsprachenunterricht ist vorrangig in den Sekundarschulen angesiedelt (ab Klasse 5). Die international 

anerkannte lern-psychologische Erfahrung, daß Sprachenlernen im jüngeren Schulalter besonders leicht fällt, wird noch 

ungenügend berücksichtigt. Eine Intensivierung des Fremdsprachenlernens wäre relativ leicht erreichbar, wenn wie in 

vielen anderen europäischen Ländern in wachsendem Maße Fremdsprachen in den Grundschuluntericht einbezogen würden. 

Zu beachtende Fragen sind bei einer solchen Entscheidung natürlich angemessene Formen und Inhalte des frühbeginnenden 

Fremdsprachenunterrichts, die Eigenart der Didaktik des Fremdsprachenunterrichts in der Grundschule und Folgerungen für 

die heute gültige Fremdsprachenfolge, insbesondere auch für den Zeitpunkt, an dem mit dem Erlernen weiterer 

Fremdsprachen begonnen wird. 

3) Fremdsprachen-Curricula für verschiedene Fremdsprachen im Status einer 1., 2. oder 3. Fremd-Sprache setzen in 

den Sekundarbereichen I und II annähernd gleiche Schwerpunkte im kommunikativen, kognitiven und interkulturellen 

Zielbild und in den Inhalten. 

Die Erreichbarkeit bestimmter für Fremdsprachenunterricht notwendiger qualitativer Ziele kann durch quantitative 

Beschränkung optimiert werden. Eine bewußtere Nutzung von Erfahrungen aus dem Erlernen vorgängiger Fremdsprachen 

kann lernentlastend und lernmotivierend wirken. Besonders im inhaltlichen Bereich sind altersspezifische Akzentuierungen 

angezeigt. Auch bisher für den Fremdsprachenunterricht in der Schule nicht traditionelle Inhalte sollten angeboten werden. 

Für die Entwicklung entsprechender Curricula wären verschiedene Fragen zu klären, z. B. in Bezug auf die Auswahl 

geeigneter Stoffe für exemplarisches Lernen, zur Aufdeckung fördernder, ggf. auch hemmender, Wirkungen einer 

Fremdsprache auf die andere. Ein interdisziplinäres Zusammenwirken bei der Auswahl von Inhalten und bei deren 

Zuordnung zu Lernstufen wäre sinnvoll und notwendig. 

4) Im Fremdsprachenunterricht der Sekundarstufe II werden trotz Postulierung ähnlicher kommunikativer, kognitiver 

und interkultureller Zielsetzungen wie im Sekundarbereich I unter dem Gesichtspunkt wissenschaftspropädeutischen 

Arbeitens fachwissenschaftliche Umgehensweisen mit Texten favorisiert. Wissenschaftspropädeutik, wenn fach-

wissenschaftlich verengt, wird dem allgemeinbildenden Auftrag der Schule nicht gerecht und wirkt ggf. demotivierend. 

Andere Akzentuierungen der Wissenschafts-propädeutik wären besser geeignet, allgemeine Studierfähigkeit zu entwickeln 

und die Akzeptanz des Fremdsprachenunterrichts zu erhöhen. 

5) Die Lerndauer besonders der 1. Fremdsprache ist unter dem Gesichtspunkt gleichbleibender Ziele und inhaltlicher 

Schwerpunkte zu ausgedehnt, damit unökonomisch und mit ggf. negativer Wirkung auf das Lerninteresse. Die langfristige 

Bindung von Lernkapazität an eine Fremdsprache steht auch aktuellen Erfordernissen an Mehrsprachigkeit des Individuums 

gegenüber. Eine deshalb als notwendig erachtete Neustrukturierung des Fremdsprachenunterrichts könnte z. B. über ein 

Lehrgangskonzept erfolgen: 

Es werden Lehrgänge angeboten, die nach inhaltlichen Gesichts-Punkten strukturiert sind und somit aus der Sache 

heraus begründete Einheiten oder Abschnitte darstellen und zu definierten differenzierten Sprachleistungen führen. Neben 

Grundlehrgängen, die allgemein anerkannte, traditionelle Ziel-Setzungen verfolgen, wären somit auch Kapazitäten für 

Ergänzungs-Lehrgänge und für Vertiefungs-Lehrgänge für besonders Interessierte frei. Weitere Fremdsprachen könnten in