Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- Some References
- S.S. Saxena et al. Nature , Vol. 406, pp. 587-92
- S.S. Saxena, P.B. Littlewood, Nature , Vol. 412, pp. 290-291
- ОБСУЖДЕНИЕ РЕЗУЛЬТАТОВ ИССЛЕДОВАНИЯ ТЕРМОЭЛЕКТРИЧЕСКИХ СВОЙСТВ YB-PB-TE Октай ГАСАНОВ, Хатира АДГЕЗАЛОВА, Ильгама ДУНЬЯМАЛИЕВА
- POLİMER-SU İKİFAZALI SİSTEMLƏRİ Həbibə ŞİRİNOVA
- ΦCAS (F0 IA) ULDUZUNUN KİMYƏVİ TƏRKİBİNİN TƏYİNİ Cəfər QULUZADƏ Z.A.SƏMƏDOV, Ə.M. XƏLİLOV, Ülkər QƏDİROVA
|
ЛИТЕРАТУРА 1. Zhang Y, Lu L, Furlonger C, Wu GE and Paige CJ (2000) Nat Immunol , pp.1392-397. 2. Zhang Y and Paige CJ (2003) Blood 102, pp.2165-2172. 3. Kurtz MM, Wang R, Clements MK, Cascieri MA, Austin CP, Cunningham BR, Chicchi GG and Liu Q (2002) Gene296, pp.205-212 4. Fu CY, Kong ZQ, Long Y, Chen Q, Wang R (2007) Eur. J. Pharmacol 572: 175–181. 5. Fu CY, Kong ZQ, Wang KR, Yang Q, Zhai K, et al. (2005) Brain Res 1056: 51–58. 6. Fu CY, Yang Q, Wang KR, Kong ZQ, Chen Q, et al. (2006) Behav Brain Res 170: 293-301. 7. АгаеваГ.А., КеримлиН.Н., ГоджаевН.М., Биофизика, 50(2), (2005), с.203-214. 8. ГоджаевН.М, МаксумовИ.С., ИсмаиловаЛ.И., Ж.Структурной химии, 24, (1983), p.147. 9. IUPAC-IUB, Biochem. J. (1971) 121,p.577. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 66
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan QUANTUM CRITICALITY AND SUPERCONDUCTIVITY IN SPIN AND CHARGE SYSTEMS
Department Of Physics, Fatih University, Cavendish Laboratory, University Of Cambridge
TURKEY, UK
Understanding behaviour of electrons in solids is an extremely complicated problem which is even impossible to be solved with the most advanced computers. Fortunately however, complex motions of electrons in materials are quite different than their individual motions and this complex motion produces qualitatively new forms of simplicity such as superconductivity and magnetism. These are examples of stable phases of matters and traditionally in physics the material research has been focused on stable phases of matter. However, this collective behaviour of matter becomes very important at unstable phases and in the past ten years condensed matter physicists have the opportunity to investigate unstable states of modern materials. These unstable states of matters are obtained through quantum phase transitions which are driven by an external parameter like pressure, magnetic field and chemical doping. This new behaviour occurs in precarious point which is called quantum critical point. In classical phase transitions ordered arrangement in matter cannot be sustained beyond a critical temperature because of thermal fluctuations, as in melting of ice. Over the last decade, a novel kind of phase transition has been discovered which is unlike classical phase transitions, is driven by quantum fluctuations rather than thermal fluctuations. These fluctuations are called quantum fluctuations because they are zero point vibrations and mainly associated with Heisenberg’s uncertainty principle. In our research we focus on experimental search and discovery of novel forms of quantum order in metallic and insulating magnets, intercalated compounds, ferroelectric systems and multi-ferroic materials. Particularly investigated is the pressure-induced superconductivity and critical phenomena in the vicinity of quantum phase transitions. In order to be able to observe emergent phenomena in quantum phase transitions selected and investigated materials need to be chosen very carefully in terms of their crystal structure, magnetic and electric properties. For that purpose our recent material scope ranges from perovksite oxides to pnictide oxides since their layered lattice structure and magnetic behaviours are very suitable for tuning them to quantum critical point by pressure. Materials tuned to the neighbourhood of a zero temperature phase transition often show the emergence of novel quantum phenomena. Much of the effort to study these new emergent effects, like the breakdown of the conventional Fermi-liquid theory in metals has been focused in narrow band electronic systems. Spin or charge ordered phases can be tuned to absolute zero using hydrostatic pressure. Close to such a zero temperature phase transition, physical quantities like resistivity, magnetisation and dielectric constant change into radically unconventional forms due to the fluctuations experienced in this region giving rise to new kind superconductivity and other possible ordered states. Extension of this methodology to dipole-ordered insulating materials provides an interesting departure and new opportunities for both new physics and applications. Understanding quantum criticality and quantum phase transitions now has a very crucial and fundamental place in both theoretical and experimental physics since, there haven’t been developed any theoretical framework yet to explain these phenomena completely and emergent ordered forms of materials i.e. superconductors, ferromagnets, ferroelectrics have a very wide range of applications in both fundamental and applied sciences.
Superconductivity in graphite intercalated compound C 6 Yb at 6.5K and C 6 Ca at 12K (Highest of any graphite and Ce, Yb or U based compound) T. Weller et al. Nature Physics, Vol. 1, pp 39-41 Superconductivity in itinerant electron ferromagnet UGe 2 (First example of superconducting pairing of electrons in an itinerant ferromagnet) S.S. Saxena et al. Nature, Vol. 406, pp. 587-92 Prediction and possible explanation of superconductivity in high pressure phase of Iron (Anisotropic pairing as only very pure specimen superconduct. High magnetic susceptibility) S.S. Saxena, P.B. Littlewood, Nature, Vol. 412, pp. 290-291 Possible explanation of superconductivity in non centro-symmetric magnet CePt 3 Si (Magnetic non centro-symmetric materials possibly have exotic mixed-state pairing ) S.S. Saxena, P. Monthoux, Nature, Vol. 427 pp 799-799 Marginal breakdown of the Fermi-liquid state on the border of metallic ferromagnetism (Spin Fluctuation mediate break-down of Fermi Liquid state in Ferromagnetic ZrZn 2 ) R.P. Smith, et al, Nature, Vol. 455 pp 1220-1223 Quantum Criticality Piers Coleman and Andrew J. Schofield, Nature, Vol. 433 pp 226-229 II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 67
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan ОБСУЖДЕНИЕ РЕЗУЛЬТАТОВ ИССЛЕДОВАНИЯ ТЕРМОЭЛЕКТРИЧЕСКИХ СВОЙСТВ YB-PB-TE Октай ГАСАНОВ, Хатира АДГЕЗАЛОВА, Ильгама ДУНЬЯМАЛИЕВА Азербайджанский Государственный Педагогический Университет 1959oktay@mail.ru АЗЕРБАЙДЖАН В настоящее время не вызывает сомнений, что изменение различных свойств в ряду лантаноидов и соединений с их участием определяется особенностью их электронного строения, и заключается в заполнении глубоко лежащей 4f-уровней и наличия у большинства из них вакантных 5d-уровней. В данных сплавах системы Yb-Pb-Te основным влияющим фактором на изменение термо-э.д.с. от температуры является подвижность, которая характеризуется изменением типа проводимости от примесной к собственной, и соответственно при определенных температурах увеличением концентрации свободных носителей заряда. Под влиянием теплового движения непрерывно происходит обмен промежуточных электронов, приводящие к сокращению длины свободного пробега и уменьшению подвижности с увеличением температуры. С ростом температуры концентрация носителей тока во всех случаях увеличивается, а холловская подвижность уменьшается. Термо-э.д.с. исследовалась в широком температурном интервале 85-685К. Температурные зависимости коэффи- циента термо-э.д.с. сплавов Yb-Pb-Te с увеличением температуры до около комнатной увеличиваются незначительно. Зато затем наблюдается резкое увеличение при дальнейшем нагреве образца. Ход температурной зависимости термо- э.д.с. в области от азотной до около комнатной температуры характерен для вырожденных полупроводников. Дальнейший ход температурной зависимости объяснить можно появлением носителей тока другого знака – дырок. Из сравнительного анализа между ходом температурной зависимости термо-э.д.с. сплавов систем Yb-Pb-Te и исходного вещества PbTe, видно что для около комнатной температуры значения коэффициента термо-э.д.с. у сплава больше, чем у исходного вещества PbTe, а зависимость от температуры незначительна, то есть незначительно увеличивается с температурой. После около комнатной температуры наблюдается более крутой ход температурной зависимости в сплавах систем Yb-Pb-Te и исходного вещества PbTe, однако значение термо-э.д.с. для исходного вещества всегда больше, чем у сплавов. Это подтверждает, что у сплавов Yb-Pb-Te более сильная зависимость эффективной массы от температуры в сравнении с исходными веществами. Исследование теплопроводности подтверждает, что с увеличением температуры тепловое сопротивление должно увеличиваться, так как происходит уменьшение подвижности носителей заряда с увеличением температуры. Система Yb-Pb-Te увеличивает тепловое сопротивление образцов с увеличением процентного содержания иттербия. Уменьшение подвижности и теплопроводности связано, по-видимому, с тем, что в сплавах системы Yb-Pb-Te при переходе от соединений PbTe к твердым растворам уменьшается направленность связи в кристаллах. Коэффициент теплового сопротивления исследовалась в широком температурном интервале 85-685К. Температурные зависимости коэффициента теплопроводности сплавов систем Yb-Pb-Te и исходного вещества PbTe параллельны. Установлено, что присутствие иттербия в исходном веществе PbTe увеличивает тепловое сопротивление решетки, причем дополнительное тепловое сопротивление не зависит от температуры. С ростом процентного содержания иттербия в сплавах систем Yb-Pb-Te тепловое сопротивление увеличивается. В исследуемых сплавах Yb-Pb-Te, так же как и в исходном веществе PbTe, наблюдается до температуры порядка 400К линейно зависимость теплового сопротивления от температуры. Выше этой температуры имеет место отклонение от этой зависимости. Были рассчитаны коэффициенты термоэлектрической эффективности халькогенидов свинца PbTe и сплавов систем Yb-Pb-Te в широком температурном интервале 100-500К. При 300К величина эффективности сплавов систем Yb-Pb-Te достигает порядка 1,8·10 -3 К -1 . Максимум эффективности с увеличением процентного содержания иттербия , то есть с увеличением концентрации носителей заряда, незначительно сдвигается в область высоких температур и увеличивается по абсолютной величине. При температурах порядка 500К коэффициент термоэлектрической эффективности для Yb- Pb-Te значительно меньше, чем для PbTe. Температурные зависимости коэффициента термоэлектрической эффективности были получены на основании экспериментальных значений термо-э.д.с., электропроводности и теплового сопротивления от температуры. Из анализа температурных зависимостей коэффициента Холла, электропроводности, термо-э.д.с. и теплового сопротивления можно отметить определенную корреляцию между этими зависимостями. Полученные сплавы системы Yb-Pb-Te перспективны для создания и практического применения как термоэлектрических генераторов, работающих при достаточно низких температурах от азотной до около комнатной температуры. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 68
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan ATMOSFER TEMPERATURUNUN HÜNDÜRLÜKDƏN ASILILIĞI Hatəm MAHMUDLU, Şahin MUSTAFAYEV Qafqaz Universiteti hatem.mahmudov@mail.ru, sahin.mustafayev.1994@mail.ru AZƏRBAYCAN
Təzyiqin hündürlüyə görə paylanmasını müəyyən edən barometrik düstur (p=p 0 exp(-mgh/kT) çıxarılarkən sərbəstdüşmə təcilinin və temperaturun hündürlükdən asılılığı nəzərə alınmamışdır. Sərbəstdüşmə təcilinin hündürlükdən asılılığını g=GM Y /(R Y +h)
2 ifadəsindən istifadə etməklə nəzərə almaqla müəyyənləşdirmək olar. Temperaturun hündürlükdən asılılığını müəyyən etmək mühüm məsələ olaraq qalmaqdadır. Təqdim olunan işdə məqsəd məhz belə asılılığın tədqiqi və müəyyən olunmasıdır. Temperaturun hündürlükdən asılı olaraq necə dəyişməsini müəyyən etmək üçün belə dəyişməni yaradan atmosfer proseslərini nəzərə almaq lazımdır. Məlumdur ki, temperaturun atmosferdə tənzimlənməsi havanın konveksiyası və bu zaman baş verən fiziki proseslərlə əlaqədardır. Günəş şüasının təsiri nəticəsində yerin səthi ilə bilavasitə təmasda olan hava qatı qızdığından yuxarı qalxaraq öz yerini nisbətən yuxarı qatlardakı soyuq hava kütləsinə verir. Havanın istər yuxarı qalxaraq genişlənmə prosesi, istərsə də yuxarı qatlardan yer səthinə doğru axarkən baş verən sıxılma prosesi adiabatik proseslərdir. Bunun səbəbi havanın istiliyi çox pis keçirməsidir. Qeyd olunanları nəzərə almaqla uyğun hesablamaları aparark\n adiabat tənliyindən istifadə etməliyik. İsti hava yuxarı qalxarkən adiabatik genişləndiyindən soyuyur və bu səbəbdən temperatur aşağı düşür. Qeyd etmek lazımdır ki, adiabatik genişlənmə zamanı həm də kondensləşmə baş verdiyindən temperatur bir qədər də aşağı düşür.
gh ( -havanın sıxlığı g-sərbəstdüşmə təcili) olduğundan hündürlüyün dh qədər dəyişməsi zamanı təzyiq dp=- gdh olur. Burada, olduğundan
olur.Genişlənmə prosesi adiabatik olduğundan təzyiqlə temperatur arasındakı asılılığı ifadə edən adiabat tənliyinə görə, düsturunu loqarifmalasaq, ln 1 ln
Bu ifadəni differensiallasaq, 1 0 1 1
1
Burada , ,
9.81
, 28.88
və 8.31
ə ə ə olduğundan, 9.8
Mətn daxilində qeyd etdiyimiz kimi, isti hava kütləsi yuxarı qalxarkən adiabatik genişləndiyindən soyuyur və bu səbəbdən temperatur alınan bu qiymətdən bir qədər də aşağı düşür.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 69
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan POLİMER-SU İKİFAZALI SİSTEMLƏRİ Həbibə ŞİRİNOVA Bakı Dövlət Universiteti h.shirinova@mail.ru AZƏRBAYCAN
Biotexnalogiyanın sürətlə inkişaf etdiyi bir dövrdə insan həyatının keyfiyyətini artırmaq məqsədilə gen mühəndisliyi, molekulyar biologiya sahəhərində yeni yeni bioloji məhsullar istehsal olunur(proteinlər,zülallar, harmonlar, antibiyotiklər) ki, onların da çoxu qarışıq, məhlul halındadır. Belə sistemləri ayırmaq, təmizləmək üçün müxtəlif metodlardan istifadə olunur. P.O.Albertson tərəfindən işlənmiş olan ikifazalı sulu polimer sistemləri də belə vasitələrdən biridir. İki fazalı sulu polimer sistemleri vasitəsilə ayırma metodu digər metodlarla müqayisədə daha səmərəlidir. Metodun üstünlükləri ondan ibarətdir ki, qeyri-stabil biomolekulların fazalar arası paylanmasi zamanı onlar üçün əlverişli şərait yaradaraq denaturasiyaya uğramasına və ya hər hansı formada modifikasiya olunmasına imkan vermir. İki fazalı sistemin eyni zamanda mövcud olan fazalarının hidrofobluqları fərqləndiyindən paylanan maddənin-zülal molekullarının fazalardan birində toplanması baş verir. Maddələrin ikifazalı sistemin fazaları arasında qeyri-bərabər paylanması nəticəsində proses sürətli gedir və böyük həcimdə təmiz maddənin hasilatının əldə olunmasına imkan verir. İkifazalı sulu polimer sistemləri çox geniş tədbiq imkanlarına malik olsa da, bu sistemlərdə fazaəmələ gəlmə prosesinin molekulyar aspektləri tam araşdırılmamışdır. Bu sistemlərin əsas xuüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, fazaların hər birində 80% - 95% -ni su təşkil edir və su mühiti biomolekulların, hüceyrə hissəciklərinin nativ xassələrinin qorunmasında, mühüm rol oynayır. Polimer-su ikifazalı sistemləri iki müxtəlif tip polimerin sulu məhlullarının və ya polimerin sulu məhlulu və duzun sulu məhlulunun qarışığında alınır. Faza əmələgətirən komponentlərin konsentrasiyanın müəyyən kritik qiymətlərindən böyük qiymətlərində fazalara ayrılma prosesi baş verir. Fazalara ayrılma prosesinə temperaturun və polimerin molekulyar kütləsinin dyişməsi təsir gostərir. Bu zaman kəskin sərhədlə ayrılan fazalar meydana gəlir. Sistemin fazaları polimer (polimer və ya duz) tərkibinə görə fərqlənir və fazaların hər biri fazaəmələgətirən komponentlərdən hər hansı biri ilə zənginləşmiş olur. İki polimerin sulu məhlullarının qarışığında fazalara ayrılma sistemdə müxtəlif struktura (hala) malik suların əmələgəlməsi hesabına baş verir. Müxtəlif su strukturları su molekulları arasındakı hidrogen rabitələri hesabına yaranır. Hidrogen rabitələrinin sayının, istiqamətinin dəyişməsi müxtəlif su strukturunun yaranması deməkdir. Bu zaman əmələ gəlmiş fazalar bir-birindən hidrofobluqlarına görə fərqlənir ki, bu da başlıca olaraq fazaların ion və polimer tərkibinin müxtəlifliyi ilə bağlıdır. Qeyd edək ki, iki fazalı sitemi yalnız konkret termodinamik uyuşmaz polimer cütləri əmələ gətirə bilər və bu polimer cütləri ilk dəfə P.O.Albertsonun monoqrafiyasında göstərilmişdir. Bəzi müəlliflər iddia edirlər ki belə ikifazalı sistemin yaranmasında əsas rolu polimer və ya polimer-duz cütü oynayır. Başqa sözlə, iki polimer və ya polimer duz cütü hər hansı həlledicidə ikifazalı sistem verirsə bu proses digər həlledicilərdə də müşahidə olunacaqdır. Lakin son zamanlar B.Yuriyeviç, E.Məsimov və digərləri tərəfindən fazaəmələgəlmə prosesində suyun helledici rola malik olması haqqında hipoteza irəli sürülmüşdür. Təqdim olunan işdə Flori-Xaqqinsin məhlulların kvazikristallik modeli üzərində qurulmuş nəzəriyyəsinə əsaslanaraq polimer-həlledici və polimer-polimer qarşılıqlı təsir parametrlərini hesablanmışdır. χ – Flori qarşılıqlı təsir parametrinin hesablanması üçün PEQ-dekstran-su sistemi ücün ikifazalı sistemlərin əsas xarakteristikalarından olan hal diaqramları qurulmuş və birləşdirici xəttin meyl bucağının tangensi qurulmuşdur. Adətən hal diaqramları P, V, T koordinantlarında təsvir olunur. Lakin ikifazalı sulu polimer sistemləri üçün hal diaqrami olaraq polimerlərin konsentrasiyasından ibarət koordinant sistemində qurulan bimodal əyriləri təklif olunmuşdur. İkifazalı sistemin binodalı bu koordinant sistemində bir fazalı homogen oblastı ikifazalı hetorogen oblastdan ayıran nöqtələrin həndəsi yeridir. Başqa sözlə, sistemin binodalı onun minimum enerjiyə malik olduğu halı təsvir edir və bu əyri hər bir cüt( polimer-polimer və ya polimer –duz cütü) və həlledici üçün stabildir. Ədəbiyyatda bimodal əyriləri ilə yanaşı spinodal əyrilərinə də rast gəlir. Bu əyrilər metostabil halları göstərir, belə ki, bu əyrilər daxilində tərkibin və konsentrasiyanin sonsuz kiçik dəyişməsi spinodalın pozulması nəticəsində fazalara ayrılmaya səbəb olur. İkinci xarakteristika olan birləşdirici xətt üzərində götürülmüş istənilən noqtəyə uyğun sistemin eyni zamanda mövcud aşağı və yuxarı fazalarının polimer tərkibi eynidir, bu fazalar yalnız həcmləri ilə fərqlənir. Fazaların həcmləri və sixlıqları ölçülmüş, işçi düsturda yerinə yazılaraq qarşılıqlı təsir parametri hesablanmışdır.
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 70
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan ΦCAS (F0 IA) ULDUZUNUN KİMYƏVİ TƏRKİBİNİN TƏYİNİ Cəfər QULUZADƏ Z.A.SƏMƏDOV, Ə.M. XƏLİLOV, Ülkər QƏDİROVA Bakı Dövlət Universiteti ckulizade@mail.ru, ulkergadirova@gmail.com AZƏRBAYCAN Ulduzların kimyəvi tərkibinin təyini onların təkamülü nöqtəyi nəzərdən əhəmiyyətli məsələdir. Kimyəvi tərkibin təyinin ən dəqiq üsulu model üsuludur. Bu işdə φCas (F0 Ia)ulduzunun kimyəvi tərkibi model üsulu ilə təyin olunur və ulduzun atmosferində mikroturbulentlik analiz olunur. Mikroturbulentliyin ümumi qəbul olunmuş fiziki nəzəriyyəsi hələki yoxdur. Beləliklə mikroturbulentliyin analizi iki səbəbdən mühümdür: birinci, kimyəvi tərkibi təyin etmək üçün, ikinci, bu hadisənin təbiətini aydınlaşdırmaq üçün. Mikroturbulent hərəkət sürətinin təyininin ən müasir və dəqiq üsulu atmosfer modelləri üsuludur. Bu üsul hər hansı elementin atom və ionunun geniş ekvivalent enlikli diapozona malik çoxlu sayda xətlərinin tədqiqinəəsaslanır. Mikroturbulent hərəkət sürətinəξ t müxtəlif qiymətlər verərək hər bir xətt üçün onun ölçülmüş ekvivalent eninə W λ görə
uyğun elementin miqdarı lgε hesablanır vəξ t üçün müəyyən qiymət seçilir, belə ki, ξ t -nin seçilmiş bu qiymətində lgε-nın W λ
miqdar lgε eyni olmalıdır. Qeyd etdiyimiz kimi, mikroturbulentliyin dəqiq tədqiq etmək üçün hər hansı atom və iona məxsus geniş ekvivalent enliklər diapazonunu əhatə edən çoxlu sayda xətlər olmalıdır. φCas ulduzunun spektrindəən çox müşahidə olunan xətlər FeI-ə məxsus xətlərdir, həmçinin bu xətlərin osillyator gücləri daha dəqiq təyin edilmişdir. φ Cas ulduzu üçün T eff
=7300±200K, lgg=0.25±0.2 parametrli model seçilir və bu model əsasında mikroturbulent hərəkət sürətinin müxtəlif qiymətlərində lgε(FeI) miqdarı hesablanmışdır. Müəyyən edilmişdir ki, ancaq ξ t =14km/san olduqda lgε ilə W λ arasında korelyasiya olmur (Şəkil1).
Şəkil 1. ξ t =14km/san olduqda lgε(FeI)-in W λ -dan aslılıgı. Beləliklə, baxılan ulduzun atmosferində mikroturbulent hərəkət sürəti üçün təyin edilmişdir: ξ t
Kimyəvi tərkibin təyininin ən dəqiq üsulu sintetik spektrlərin hesablanmasına əsaslanır. Ancaq əksər hallarda ulduzların kimyəvi tərkibi daha sadə üsul ilə - spektrdə xətlərin ekvivalent enliklərini analiz edərək təyin olunur. Belə ki, lgε-na müxtəlif qiymətlər verməklə baxılan xəttin nəzəri ekvivalent enlikləri hesablanır və müşahidə ekvivalent enliklə W λ
müqayisə olunur. Nəzəri hesablanmış ekvivalent en müşahidədən ölçülmüş ekvivalent enliklə üst-üstə düşən hala uyğun lgε təyin olunur. Beləliklə, məsələ, bir neçə lgε üçün ekvivalent enliklərin hesablanmasına əsaslanır. Bu məqsədlə bir çox rəsədxanalarda xüsusi kompüter proqramları mövcuddur. Məsələn ən geniş istifadə olunan proqramlardan biri Kuruç tərəfindən yaradılan WIDTH proqramıdır. Krım astrofizika rəsədxanasında onun analoqu DASA proqramıdır . Bu proqram vasitəsi ilə lgε-nun üç qiyməti üçün hər bir xəttin ekvivalent eni W λ hesablanır, sonra interpolyasiya üsulu ilə müşahidə ekvivalent enliyə uyğun miqdar lgε təyin olunur. |