Microsoft Word Materiallar Full Mənim gənclərə xüsusi
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 10,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- UŞAQLARIMIZI STRESDƏN NECƏ QORUMALIYIQ Ulduz MƏMMƏDRZAYEVA
- II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- THE RELATIONSHIP BETWEEN THE SELF-ESTEEM AND TELEVISION VIEWING HABITS OF ADOLESCENTS Prof. Dr. Baxtiyar ALIYEV
|
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 420
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan İEÖ-lər, 5%-ni isə İEOÖ-lər reallaşdırmaqdadır. Ayrıca İEÖ-lərdə bu xərclərin əsas hissəsi özəl sektor, İEOÖ-lərdə isə dövlət sektoru tərəfindən ayrılır. Bir ölkədə iqtisadi artımla insan kapitalı arasında funksiyonal bir münasibət, paralel bir əlaqənin mövcüdluğu bir çox tədqiqatda ortaya qoyulmuşdur. Mushkin apardığı emprik tədqiqatda iqtisadi inkişaf prossesində təhsil və səhiyyə sahə-sinə eyni müddət aralığında qoyulan investisiyaların müsbət təsirlərini ortaya qoymuşdur. Bu çərçivədə sağlam və təhsilli fərdlərin cəmiyyətdə istehsalçı və istehlakçı olaraq daha rasional davrandıqları təsbit edilmişdir. Ümumilikdə təhsil iqti-sadi inkişafda mühüm bir faktor olmaqla birlikdə, Yaponiya və Almaniya nümunəsində olduğu kimi, inkişaf etdirilmiş insan kapitalına malik ölkələrin daha sürətli bir inkişaf trendinə girdiyi inkar edilməyən bir reallıqdır. Eyni şəkildə Asya Pələngləri olaraq adlandırılan ölkələrdən Maleziya, Tayland və C.Koreya da davamlı şəkildə insan kapitalının inkişafına fokuslanmış siyasət yürutməklə bugünkü səviyyəyə gəlmişdir. Digər tərəfdən Barro kimi iqtisadçılara görə insan kapitalı baxımından güclü olan ölkələr texnologiyadan daha sə- mərəli şəkildə istifadə etməklə məcmu istehsal amili səmərəliliyini daha çox artırmaqla iqtisadi artımı sürətləndirəbilər. Bu artımla əldə olunan gəlir artımı hökümət tərəfindən təhsil, səhiyyə, mənzil təminatı, yoxsulluğa qarşı mübarizə, regio-nal disbalansla mübarizə kimi sahələrə yönləndirilirsə bu halda insan kapitalının səviyyəsi daha da artacaqdır. Nəticə olaraq yuxarıda da ümumi çərçivəsi ortaya qoyulan insan kapitalı ilə iqtisadi inkişaf arasındakı pozitiv əlaqə bir çox tədqiqatçı tərəfindən nəzəri və empirik çərçivədə ortaya qoyulmuşdur. Bu durum 20 ildən bir qədər çox müstə-qillik keçmişinə sahib olan Azərbaycan iqtisadiyyatı baxımından da çox mühüm bir məsələ olaraq qarşıda durmaqdadır. Belə ki, müstəqilliyin əldə edildiyi ilk illərdəki çətin iqtisadi situasiya, zaman içində "Əsrin Anlaşması" və digər neft müqavilələrinə bağlı olaraq yerini iqtisadi artıma buraxmış və Azərbaycan sürətli iqtisadi artım tempi ilə son illərdə diqqət çəkən bir ölkə olmuşdur. Yalnız buna baxmayaraq bu hal resurs zəngini olan ölkələrdən biri kimi Azərbaycanın ən ak-tual məsələlərindən olan dayanıqlı iqtisadi artımın təmin olunması məsələsinin həll olunması demək deyildir. Bu baxım-dan həm ələ alınan nəzəri və empirik tədqiqatlar, həm də bir çox İEÖ-də keçmişdən bu günə əldə edilən iqtisadi tərəqqidə insan kapitalının lokmotiv rolu danılmazdır. Bunu nəzərə alaraq Azərbaycan iqtisadiyyatında insan kapitalının inkişafı istiqamətində bugün atılan bir sıra strateji addımlar davam etməli, eyni zamanda məsələnin elmi əsaslandırılması istiqa- mətində sözü gedən tədqiqat və ölkə nümunələri diqqətlə ələ alınmalı və ölkə reallıqlarına uyğun inkişaf siyasəti davamlı şəkildə təkmilləşdirilməlidir.
UŞAQLARIMIZI STRESDƏN NECƏ QORUMALIYIQ Ulduz MƏMMƏDRZAYEVA Qafqaz Universiteti star.mva.89@mail.ru
Həyatımızın ən vacib hissəsi bizim övladlarımız, gələcəyimizin davamçılarıdır. Uşaqlar ətrafda baş verənlərə böyüklərin təsəvvür edə bilmədikləri qədər həssas yanaşırlar. Hər şey onlara daha tez təsir edir.Bəzən böyüklərə elə gəlir ki, uşaqların problemləri olmur. Bütün günü öz aləmlərindədirlər, heç nəyi fikirləşmirlər, istədikləri hər bir şey həyata keçir və s. kimi düşünənlər də az deyil. Əslində bu, belə deyil. Uşaqların da öz kiçik dünyalarını narahat edən problemləri, düşündürən, kədərləndirən və həyəcanlandıran mövzuları vardır. Ən yanlış düşüncə tərzi: “Əşi, uşaqdır!” Aparılan araşdırmalara görə, stress uşaqlara böyüklərdən daha çox təsir edir. Uşağa yetərincə diqqət ayrılmaması, problemlərinin həll edilməməsi onlara psixoloji olaraq pis təsir göstərir. Uşaq fikrini və problemlərini bölüşə bilməyəndə içinə qapanır, ətrafdan küsür, stressə düşür. Stress getdikcə uşaqdan böyüyə kimi hamının qlobal probleminə çevrilir. Ümumi mənada stress insana güc gələn, təzyiq edən, çıxılmaz, çarəsiz bir yola sürükləyən, insanı kədərləndirən, sinir sisteminə, əsəblərinə mənfi təsir göstərən həyat hadisələridir. Stress, onunla mübarizə yolları, stressi azaldan qidalanma rejimi haqqında çox geniş məlumatlar vardır. Bu dəfə sırf uşaqlarda müşahidə edilən stressdən, mübarizə yollarından qısa olaraq məlumatları nəzərinizə çatdırmaq istərdim. Uşaqlarda stressi yaradan səbəblər hansılardır? Psixologiya ve Konsultasiya Mərkəzinin Uşaq psixoloqu sahəsində çalışan bir sıra əməkdaşları Azerbaycanda uşaqların stressə düşməsinin ilkin səbəbini ananın hamiləlik dövrü keçirdiyi stresslə bağlayır. “Hamiləlik vaxtı stress yaşayan ana, bunu hamiləliyinin 3-cü ayında körpəsinə keçirir. Tibbi narahatlıqlar da stressin yaranmasına səbəb olur. Gənc analarımız hamiləlik dövründə stressdən uzaq olmağa çalışmalıdırlar. Ən önəmli faktorlardan biri isə istənilməyən uşaqların dünyaya gəlməsidir. Hər bir uşaq ana bətnində sevilib-sevilmədiyini anlayır”. Ailə uşaqlar üçün çox böyük bir aləmdir. Bu aləmdə baş verən ən kiçik hadisə, problem belə, onların psixologiyalarını daha tez zədələyir. Valideynləri ilə həmişə birlikdə olmaq, onlarla daha çox vaxt keçirmək hər bir uşağın arzusudur. Həkim
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 421
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan və pediatrların fikrincə, stressə səbəb ola biləcək ilk amil elə ailə ilə bağlıdır. “Ailə boşanmaları, ailədə baş verən söz- söhbətlər, yaxınlarında itki, doğmalardan ayrılma uşaqlara mənfi təsir göstərir. Bundan əlavə, qəzalar, təbii fəlakətlər, qorxulu kinolar və ya oyunlar, zorakılıq, uşaqlara qarşı göstərilən hər bir təzyiq, sevimli heyvanlarının ölümü, mühiti dəyişmə, məktəbdə baş verən hadisələr, imtahanlarda uğurun qazanılmaması, yoldaşları ilə əlaqələrin pozulması, həddindən çox yüklənmə - ev tapşırıqları, məşqlər, həyatındakı hər şeyin əvvəlcədən planlaşdırılması, kompyuter asılılığı və s. uşaqları stressə salan əsas səbəblərdir”. Yeni körpə, uşaq üçün problemə çevrilir. Ailədə yeni uşağın doğulması da uşaqları stressə salan səbəblər sırasındadır.Psixoloqların dediyinə görə, yeni körpəyə valideynlərin daha çox vaxt ayırması uşaqları narahat edir. Uşağa elə gəlir ki anası, atası daha onu sevməyəcək, onunla oynamayacaq, nəticədə uşaqda eqoistlik hissi baş qaldırır. Belə vəziyyətdə pediatr valideynlərə diqqətli olmağı, uyğun bir dillə, səbrlə onları başa salmağa çalışmalarını məsləhət görür. Uşağın tərbiyəsinə dırnaqarası baxmaq olmaz.Uşaq dünyaya gəldikdən sonra uşaqları stressə salan ən önəmli faktor düzgün qurulmayan tərbiyə planı və uşaqların inkişaf dövrlərində təlabatlarını ödəməmləridir. Həmçinin ailədə ata-ana arasındakı anlaşılmazlıq, ailəyə üçüncü şəxslərin müdaxiləsi və təbii ki, maddi vəziyyət də uşağın psixologiyasına ciddi təsir edir”.
Uşaq stressə ana bətnində olarkən məruz qalır Mütəxəssis qeyd edir ki, hər bir uşağın tərbiyəsini nəinki hamiləlikdən, hətta hamilə qalmamışdan qabaq düşünmək lazımdır. “Cütlüklər ailə qurduqdan sonra övlad sahibi olmaq məsuliyyətini öyrənməlidir. Burada ən önəmlisi maariflənməkdir. Bir uşaq hər il yox, hər gün yeni bir şey öyrənir və bu öyrəndikləri həm pis, həm də yaxşı şeylər ola bilər. Bunlardan asılı olmayaraq, valideyn uşağa nəzarət etməli, ona yaxşını pisdən seçməyi bacarmaq vərdişini vaxtında aşılamalıdır. Valideynlər bunları qabaqcadan bilməlidirlər”. Uşaq, uşaq dünyasını yaşamalıdır Uşağın hər yaş dövründə təlabatları başqa-başqa şeylər olur. Məsələn, çağalıq dövründə səsə qarşı həssas olur. Uşağın psixikasının düzgün inkişafı üçün ona müxtəlif səslər çıxaran oyuncaqlar almaq lazımdır ki, uşaq səslərlə ətrafı dərk etsin. Psixoloq qeyd edir ki, “bizim ailələrdə uşaq olan kimi gedib ona özündən də böyük yumşaq oyuncaqlar alırlar ki, oynasın. Bu yaşda o oyuncaq uşaq üçün mənasız bir şeydir. Ailələr buna önəm vermir, uşaqların təlabatları yarımçıq qalır və uşaqlar gözlədiyini ala bilmədikcə aqressivləşir, stressə girirlər. Nəticədə psixi pozuntular meydana çıxır”.
THE RELATIONSHIP BETWEEN THE SELF-ESTEEM AND TELEVISION VIEWING HABITS OF ADOLESCENTS Prof. Dr. Baxtiyar ALIYEV Faculty of Social Sciences and Psychology, Baku State University, Baku, Azerbaijan, aliyevba@gmail.com
Ph.D. Candidate of Psychology, Faculty of Social Sciences and Psychology, Baku State University, Baku, Azerbaijan, sinerji_52@hotmail.com
Televisions are ubiquitous in Azerbaijan homes. Adolescents have far greater access to television than ever before with far less monitoring by caregivers.Most adolescent view an average of 3-4 hours of television a day and first develop program preferences at age 2. In addition the nature of television programming has changed.One shift has been the increase in frequency and intensity of sexual and violent acts on television.Cable services offer programs with even more frequent and more graphic sex ,violence and drug use than broadcast television. Premium packages broadcast R rated movies in unedited form . Another development is the creation of channels specifically geared toward adolescent allowing companies to market directly to adelescent in capable of resisting the pressure to buy their products.There is the reality that most programming on television is designed for adults and is not suitable for children and adolescent,yet they often see such material and many times prefer it.Lastly there is the multi-sensory nature of television which is more stimulating than other media such as books,music or comics.What are the consequences of this media environment on the developing psyche of a adolescent? Does viewing television increase the likelihood of adolescent developing symptoms of mental illness?In this study, revelant research from the fields of education and communication will be reviewed. The use of an integrated literature review is critical to understanding the relationship between adolescent viewing and mental illness.As noted earlier there is a wealth of research on television viewing but it is segregated by topic area. Most adolescent watch adult programs
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 422
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan which may include a potent mix of sexual activity,violence,statements about body image,gender roles and racial identity.In order to understand an adolescent’s experience of such a program it is essential to integrate the research from all of these topics. The findings indicate that viewing has a significant negative impact on adolescent’s cognitive, affective, behavioral and physiological health.There is a cumulative effect with increasing number of hours viewed resulting in increased symptoms of disorders,including depression,anxiety,eating disorders narcissistic personality disorder and other psychological and medical conditions.Guidelines for an assessment of adolescent’s viewing habits,based on research on the more harmful elements of viewing is presented along with a list of interventions whose efficacy is supported by research data . There are gender differences in the amount of television that is watched with boys watching more television than girls and boys preferring sports and action adventure programs while girls prefer sitcoms,love story and soap operas.There is not a significant relationship between global self-esteem or physical self-image and the amount of television watched.There are no relationship between self-esteem and identification with television characters for girls and boys.Reasons for this and possible directions for future research are discussed.In addition we believe that successfully reducing the negative impact of viewing on adolescent requires that clinicians assist and empower caregivers to provide their adolescent with other activities.Consequently they might need assistance from clinicians in providing activities for their adolescent which fill the void left by television.Clinician can also refer families to helpful resources such as out-door activities and organizations in the voluntary simplicity movement.
Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu
Ailə ən qədim sosial mikrodövlət olmaqla, dindən, dövlətdən, ordudan, elmdən, hətta bazar münasibətlərindən də çox əvvəl meydana gəlmiş və inkişaf etmişdir. Ailə mənəvi-emosional hisslər əsasında birləşmiş insanların ümumi maraqlarını ifadə edən, sağlam cəmiyyətin və güclü dövlətin təməlini təşkil edən bir qrupdur. Böyük yunan filosofu Platon heç də təsadüfi olaraq demirdi ki, «dövlət ailələrin birləşməsindən yaranır». Bu baxımdan Aristotelin fikirləri də maraqlıdır. O, yazırdı: «Ailə kəndi yaradır, kəndin birləşməsi isə dövləti». Fəlsəfə elmləri doktoru, professor Z.Göyüşov «Həzz və iztirab» adlı monoqrafiyasında yazırdı: «Hər adamın ailəsi, evi onun həyat dənizində lövbər saldığı sahildir. Dünyanın heç bir guşəsi adamın öz evinin, öz ailəsinin verdiyi ləzzəti verə bilməz. Adam ancaq öz evində, öz ailəsində rahatlıq tapa bilər. İnsan üçün bu qədər zəruri olan «yuva, istiliyini» o ancaq öz ailəsində əldə edə bilər». Buradan belə bir sual meydana gəlir: ailə sabit ictimai birlik olmaq etibarilə nə zaman formalaşmağa başlamışdır? Ailənin yaranması və inkişafı haqqında dünyanın bir çox etnoqraf tarixçiləri, sosioloq və filosofları tarixi faktlara istinad edərək maraqlı fikirlər söyləmişlər. Tədqiqatlar göstərir ki, ailənin yaranması neolit dövrünün sonunda qəbilə quruluşunun dağılması, xüsusi mülkiyyətin, izafi məhsulun və siniflərin meydana gəlməsi ilə bir vaxta düşür. Matriarxal ailə qəbilə quruluşunun dağılması, eyni zamanda sinifli cəmiyyətə keçid mərhələsində meydana gəlmişdi. Bu dövrü birinci dəfə İsveçrə alimi İ.Baxofer (1815- 1887) öz tədqiqatına istinadən qeyd etmişdir. Matriarxal ailənin qanunlarına görə, ictimai istehsalda əsas yeri tutan qadın bu quruluşda üstün mövqeyə malik idi. Ailə münasibətlərini o tənzimləyirdi. Əmlak və vəzifə vərəsəliyi ana ilə müəyyən olunurdu. Qəbilə quruluşunun dağılması, xüsusi mülkiyyətin və siniflərin yaranması ilə yeni bir quruluş patriarxal ailə meydana gəldi. Bu dövrdə qadının iqtisadi rolu azalmış, var-dövlət kişinin ixtiyarına keçmişdi. Ailənin bu formasına uyğun olaraq, «patriarx» anlayışı mövcud idi. Patriarxal qəbilə quruluşunda kişi cəmiyyətdə, təsərrüfatda və ailə münasibətlərində aparıcı mövqeyə malik oldu. Əmlak və vəzifə vərəsəliyi ata xəttinə əsasən müəyyənləşdirildi. İstehsalın əsas sahələrində kişilər qadınları sıxışdırır, qadın əməyindən ancaq ev işlərində istifadə olunurdu. Bütün bunlarla yanaşı qeyd etmək lazımdır ki, mövcud ədəbiyyatlarda ailənin mahiyyəti, vəzifələri müxtəlif şəkildə aydınlaşdırılır. Hələ vaxtilə qədim yunan filosofu Platon nikah-ailə münasibətlərinin xarakteri ilə əlaqədar qiymətli fikirlər söyləmişdir. Həmin fikirlər ailə ilə əlaqədar atılmış ilk addımlar idi. Böyük filosof patriarxal ailəni ictimai özəkdə dəyişməz və ilkin ailə sayırdı. Ailənin yaranması və inkişafı ilə bağlı bir çox filosof, psixoloq və pedaqoqlar maraqlı fikirlər söyləmişlər. Fransız filosofu və maarifçisi J.J.Russo göstərirdi: «Bütün cəmiyyətlərdən ən qədimi və təbii olanı-ailədir... Beləliklə ailə, əgər belə demək mümkünsə, siyasi cəmiyyətin simasıdır ... burada hakim-ata, xalq isə övladlardır...». Antik, orta əsrlər və qismən də yeni dövr filosofları ailə münasibətlərindən ictimai münasibətləri çıxararaq, başlıca diqqəti xüsusi sosial təsisat kimi ailənin xarakteristikasına deyil, ailənin dövlətə münasibətinə yönəldirdilər. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 423
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Bu baxışlar alman filosofları Kant və Heygelin fikirlərində də özünə yer alır. Kant ailənin yaranmasının əsasını hüquqi qaydalarda görürdü. Qeyd edək ki, monoqamiyanın əbədiliyini və özəlliyini qəbul edənlər «nikah» və «ailə» anlayışlarını eyniləşdirir, onlar arasındakı fərqləri formal əsaslara aid edirdilər. Ailənin meydana gəlməsi və inkişafı ilə əlaqədar K.Marks və F.Engelsin ideyalarına görə, ictimai-iqtisadi quruluşun əsasını təşkil edən iqtisadi münasibətlər eyni zamanda həm də ailənin əsasıdır. K.Marksa görə, «cəmiyyət necə inkişaf edirsə, ailə də ona uyğun inkişaf etməlidir, cəmiyyət necə dəyişirsə, ailə də ona uyğun olaraq dəyişməlidir». F.Engels özünün «Ailənin, dövlətin və xüsusi mülkiyyətin mənşəyi» adlı əsərində, dünyada ailənin yaranma tarixində, madərşah probleminin təsisçisi kimi tanınan isveçrəli İ.Y.Baxofer “Analıq hüququ” və “Köhnə zamanın ginekologiyası və onun hüquqi təbiətinin tətbiqi” adlı əsərində fransız filosofu və sosioloqu, əxlaq və nikahın təkamülünə dair çoxlu əsərlərin müəllifi Y.Leturnonun, ailədə madərşah dövrünün inkişaf xüsusiyyətlərinə dair bir çox əsərlərində müəllifi amerikalı etnoqraf və filosof olan E.A.Morqanın “İbtidai nikah” adlı əsərində və C.F.Maklennanın apardığı tədqiqatlara istinad edərək yazırdı ki, dünya yarandığı gündən ailənin dörd tarixi formasiyası mövcud olmuşdur. Qan qohumluğuna əsaslanan ailə, «Punalua» ailəsi, ikili ailə və bir də monoqam ailə formalarıdır. Monoqam ailə müstəsna olmaqla, qalan üç ailə forması ibtidai insan cəmiyyətində yaranmışdır. Monoqam ailə barbarlığın orta pilləsi ilə yüksək pilləsi arasındakı dövrdə ikili ailədən əmələ gəlir. Bu cür ailənin yaranması mədəniyyətin başlanması əlamətlərindən biridir. Bu ailə ərin hökmranlığına əsaslanır, özü də, ata mənşəyinə şübhə yeri qoymayan uşaqların doğulması kimi qəti müəyyən bir məqsəd daşıyır. Monoqam ailə xüsusi mülkiyyətin məhsulu olub istismar cəmiyyətinin ilk özəyini təşkil edirdi. Ailə tarixi inkişafın məhsuludur və hər bir ictimai-iqtisadi quruluşun yalnız özü üçün səciyyəvi olan nikah-ailə münasibətləri mövcuddur. Monoqam ailə formasında nikah ən mütərəqqi ailə forması hesab olunur.
Qafqaz Üniversitesi
Dil kendi içinde kuralları olan bir iletişim aracıdır. Bu kuralların öğretimi ve öğrenilmesi işi de kendine ait bazı kurallar taşımaktadır. İnsan kendi anadilini öğrenmesi süreci içerisinde ve daha sonraki aşamalarda da bu kurallar bütünü kendisini göstermektedir. Anadili bireyin başlangıçta annesinden, yakın aile çevresinden daha sonra da ilişkili bulunulan çevreden öğrenilen, insanın bilinçaltına inen ve bireylerin, topluma en güçlü bağlarını oluşturan, dildir. Anlaşmanın temel aracı, dildir. İnsan dil sayesinde çevresiyle ilişki kurar, yaşamını daha da kolaylaştırır. Dil, düşüncenin kalıbı, hayatta başarının anahtarıdır. İnsanoğlu, hayatta bu aracı kullanabildiği ölçüde başarılı olur. Anadili öğretimiyse; bireyin aile ve yakın çevresinden gelişigüzel kültürlenme süreciyle öğrenilen dilin, okullarda “ kasıtlı kültürlenme” yoluyla dilin kurallarının ve doğru kullanımlarının bireylere kazandırılması etkinliğidir. Çağdaş yaşam ve uygarlığın temeli, okuma ve yazmaya dayalıdır. En pratik etkinliklerden, en karmaşık toplumsal, ekonomik, bilimsel ve siyasal etkinliklere kadar her alanda okuma yazmanın önemli bir araç olduğu çok açıktır. İnsanın her alanda gelişimi anadilini öğrenmesi ile başlamaktadır. Toplumsal gelişme için bireylerin eğitimin temel taşı olan okuma ve yazma eğitimininde yeterli düzeyde beceri sahibi olması gerekmektedir. Aslında okuma yazma öğretimi bir amaç değil, eğitimin amaçlarına ulaşmada kullanılan bir araçtır. Bireyin gelecekteki başarı ya da başarısızlığı, okuma yazmanın biçimi ve buna bağlı olarak kazandırılacak beceri ve alışkanlıkların niteliği ile orantılıdır. Bu sebeble, okuma yazma öğretiminin amacı, çocuğa her ne biçimde olursa olsun okuma yazma öğretmek değil, çağdaş yöntem ve tekniklere uygun bir okuma yazma becerisi kazandırmaktır. Çünkü çağdaş yaşam, hızlı, doğru, anlamlı ve eleştirel bir bakış gerektirir. Okuma yazma öğretimi insanın düşencesini ortaya koyabilmesi için gerekli bir araç olarak kabul edilmektedir. Anadili öğretimi içinde “ilkokuma yazma öğretimi” adı verilen öğretim, bu öğretiminin alt yapısını oluşturmaktadır. Öğrencilerin bu dönemde kazanacağı dinleme, okuma, konuşma ve yazma becerilerini yaşam boyu kullanacaklardır. Özelllikle okuma yazma becerilerini kazanmada yapılacak hatalar, öğrencinin ileriki sınıflarda ve diğer derslerdeki başarısını olumsuz yönde etkileyecektir. Okuma yazma öğretimi altı basamakta gerçekleştirilmektedir. Her basamağın hedef davranışları, bir sonraki basamağın önkoşul davranışlarıdır. Bir diğer deyişle; okuma yazma öğretiminin bir önceki basamağı; bir sonraki basamağın önkoşuludur. Hazırlık basamağının davranışlarını öğrenemeyen, cümle basamağında başarısız olacak; cümle basamağının davranışlarını öğrenemeyen öğrenci de sözcük ve hece basamağında başarısız olacaktır. Öğrencinin, birbirinin önkoşulu olan davranışları öğrenememe birikintisi; okuma yazma öğrenmesini kilitleyecektir. Kurallara uygun dil öğretimide ilkokulda başlar. İlkokulun birinci sınıfı, bunun ilk basamağını oluşturur. Tüm olumlu davranışlar, bu dönemde kazanılır; çocuk bu dönemde şekillenir. II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 424
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan Günümüzde yetişkinlerde görülen yavaş okuma, okuduğunu anlamama, kendilerini sözlü ya da yazılı ifade edememe gibi sorunların temelinin birinci sınıflarda atıldığı ileri sürülebilir. İlkokuma yazma eğitiminde olumsuz durumlara yer vermemek için öğretmen, uygun ilkokuma yazma yöntemini seçmeli, mesleğini sevmeli, eğitim ve öğretim alanında meydana gelen gelişmeleri incelemeli, sakin ve sabırlı olmalıdır.
Yüklə 10,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|