Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

579 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

olan AMEA sisteminin bütün institut və  təşkilatları  İnternetə qoşulmuşdur. Bununla yanaşı bir çox məsələlərin həlli də 

həyata keçirməlidir: 

  Kitabxana-informasiya resuslarının tam elektronlaşdırılması; 

  Müasir informasiya resuslarından alim və mütəxəssislərin sərbəst istifadə imkanının yaradılması; 

  Rəqəmsal kitabxanalar şəbəkəsinin yaradılması və sərbəst istifadə edilməsi; 

  ET-da kompüter modelləşdirmənin, statistik təhlil və s. kimi müasir tədqiqat metodlarının tətbiqi; 

  Beynəlxalq Elmi verilənlər bazasına girişin təmin olunması; 

  Elmi informasiyaların ümumiləşdirilməsi, sistemləşdirilməsi vasitələrinin işlənməsi; 

  İnformasiya mərkəzləri və kitabxana fondları arasında səmərəli əlaqənin qurulması; 

  Alim və mütəxəssislərin müəlliflik hüququnun tanınması və qorunması; 

  Elektron kəşflərin hüquqi statusunun müəyyənləşdirilməsi və s. 

Son illər dünyada informasiya cəmiyyətinin formalaşması prosesi baş verir ki, bu cəmiyyətdə informasiya və biliklərin 

istehsalı, əldə edilməsi, yayılması və təcrübədə tətbiqi sosial-iqtisadi inkişafın başlıca hərəkətverici qüvvəsinə çevrilmişdir. 

Kitabxanalarda, muzey, arxiv və s. digər elm və  mədəniyyət müəssisələrində toplanan informasiya kütlələri bu prosesdə 

başlıca rol oynayır. Bir çox beynəlxalq proqram və layihələrdə ( məs., YUNESCO-nun “Informasiya hami üçün” və s.) 

mədəniyyət sahəsinin informasiyalaşdırılmasına, mədəni müəssisələrdə  İKT  əsasında yeni xidmət növlərinin inkişaf 

etdirilməsi, mədəni və elmi irsin rəqəmsallaşdırılması  və onlara açıq çıxışın təmin olunması, elektron kitabxanaların 

yaradılmasına böyük diqqət yetirilmişdir. Bildiyimiz kimi İnformasiya texnologiyaları anlayışı geniş  mənada 

informasiyanın yaradılması, ötürülməsi, saxlanılması, qəbulu və s.-nin bütün sahələrini əhatə edir və bu yalnızca kompüter 

texnologiyalarına aid deyil. Ancaq çox zaman İT kompüter texnologiyaları ilə assosiasiya olunur və bu da  təsadüfi deyildir. 

Çünki kompüter texnologiyalarının yaranması    İT-nı yeni bir mərhələyə qaldırdı. Informasiyanın  əsas toplandığı yer isə 

məlum olduğu kimi kitabxanalardır. Bu günün kitabxanalarını yeni informasiya texnologiyarından ayrı düşünmək qeyri-

mümkündür. Müasir dövrdə kitabxanalarda İKT-nın bir sıra növlərindən istifadə edilir: şəbəkə texnologiyası, elektron poçt, 

axtarış sistemləri və s. Dünyada çap və audiovizual irsin rəqəmli formaya keçirilməsi prosesi aktiv şəkildə gedir. Məhz 

informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi nəticəsinin məhsulu olan elektron kitabxanalar alim və 

mütəxəssislərə bir sıra yeni mühüm imkanlar yaradır. Belə ki, onlar özlərində görünüşünə, növünə görə müxtəlif, 

mətnşəkilli, həm də istənilən digər informasiya növlərini, məs., şəkil, xəritə, audio, video və hətta virtual laboratoriyaları da 

əks etdirə bilir. Əlbəttə ki, bütün bu texnologiyaların özünün çatışmayan çəhətləri vardır və bizim də məqsədimiz bütün bu 

üstünlükləri və çatışmazlıqları araşdırıb öyrənməkdir.  

Fəaliyyəti tədqiq edilən AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanası geniş istifadəçi kontingentinə xidmət edir. Kitabxananın 

üzərinə daha geniş perspektivli xidmət üsullarının həyata keçirilməsi kimi məsuliyyətli iş düşür. Son illərdə kitabxana İKT 

sahəsində bir sıra maraqlı layihələr üzərində işləməkdədir. Kitabxana qəbul edilmiş Dövlət Proqramı və onun respublikada 

həyata keçirilməsi istiqamətində kitabxana–biblioqrafiya proseslərinin avtomatlaşdırılması, Elektron kataloqun yaradılması 

və istifadəçilərə fasiləsiz on–line xidmətləri göstərilməsi, informasiya mərkəzinin yaradılması  və digər həlli vacib 

məsələləri yerinə yetirmişdir. Azərbaycanda kitabxana işinin inkişafı  və dünya standartları  səviyyəsinə çatdırılması 

mərhələsinin formalaşdırılmasında kitabxanamız öz layiqli töhfələrini vermişdir. Kitabxanada Rusiyanın EBNİT 

Assosiasiyasının İRBİS–64 Avtomatlaşdırılmış Kitabxana–İnformasiya sistemi proqram təminatı tətbiq edilərək kitabxana–

biblioqrafiya proseslərinin tam avtomatlaşdırılması  həyata keçirilmişdir. Kitabxana prosesləri tam avtomatlaşdırılmaqla, 

kitabxanada kitabların kataloq kartoçkaları, formulyarlar, kitabxana statistikası, oxucu qeydiyyatı, kitab verilişi, 

komplektləşdirmə, nüfuzlu ad faylları, sənədin elektron çatdırılması, tam mətnli xidmət və ümumilikdə bütün kitabxana 

xidmətlərinin kompleks avtomatlaşdırilması kimi bütün proseslər günün tələbləri səviyyəsində çatdırılmışdır. Kitab, ardı 

davam edən nəşrlər, DVD, CD və dövri mətbuat materiallarının maşınla oxuna bilən kataloqları və sistemdən çıxan kağız 

kataloqları da hazırlanmışdır. Oxucu artıq kitabxanamıza daxil olduğu andan qısa bir müddətdə sorğusuna konkret cavab ala 

bilir . Respublikanın kitabxana işi tarixində ilk təcürbə olan bu Toplu kataloqdan istifadə, Azərbaycan Respublikası 

Prezidentinin 2013–cü ilin Azərbaycan Respublikasında “İnformasiya–kommunikasiya texnologiyaları ili” elan edilməsi 

haqqında 2013–cü il 16 yanvar sərəncamının yerinə yetirilməsi sahəsində ilk yenilik kimi Azərbaycan kitabxanaşünaslıq 

tarixində öz sözünü deyəcəkdir. Odur ki, Toplu kataloq region kitabxanalarından tutmuş, kütləvi şəhər kitabxanalarına kimi 

bütün kitabxanaların kitab təsvirlərinin təsnifatın ən son əlavə və dəyişikliklərinə uyğun təsvir edilməsinə imkan verir.Toplu 

kataloqun yaradılması  və ondan istifadə istər  ənənəvi kitabxanaçılıqda, istərsə  də müasir kitabxanaçılıqda kitabxanaçı 

əməyinin asanlaşdırılması istiqamətində böyük müsbət üstünlüklər verir. Toplu kataloqda axtarış  nəşrin tipi, növü, geniş, 

sadə, lüğət, rubrikator, KBT, açar söz, müəllif, nəşr ili, sərlövhə irbis axtarış növlərinin daxilində isə bölünmüş axtarış 

ünsürləri 42-dən artıqdır ki, bunu da axtarışda  əyani göstərmək yolu ilə daha aydın görmək olar. Artıq respublikanın 

kitabxanalarının çoxu avtomatlaşdırılmışdır. Bununla belə, avtomatlaşdırılmış kitabxana informasiya sistemlərində  bəzi 

çatışmayan xüsusiyyətlər vardır ki, bunların da araşdırılıb aradan qaldırılması mütəxəssislərin üzərinə düşür. Sonda onu 

qeyd etmək lazımdır ki, müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları olmadan kitabxana işində heç bir inkişafdan, 

---