Microsoft Word Materiallar Full
Yüklə 18,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KVANT NÖQTƏLƏRİNİN ELEKTRİK KEÇİRİCİLİYİNİN İLKİN MODELİ Ravil RZAYEV, Naqif NƏBİYEV
|
II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 74
Qafqaz University 18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan KVANT NÖQTƏLƏRİNİN ELEKTRİK KEÇİRİCİLİYİNİN İLKİN MODELİ Ravil RZAYEV, Naqif NƏBİYEV Bakı Dövlət Universiteti ravil.nanophysics@gmail.com AZƏRBAYCAN
nöqtələri haqqında ilkin biliklər öyrənilmiş və kvant nöqtələrinin quruluşları barədə müxtəlif təcrübi faktlar toplanmışdır. Çünki, kvant nöqtələrinin mövcud quruluşda tədqiqi quruluş – xassə əlaqəsi əsasında onların xassələri haqqında informasiya verə bilir. Keçiricilik xassəsinin tədqiqi üçün kvant nöqtələrinin daxilində qarşılıqlı təsirin təbiəti, Kulon enerjisinin və kvantlaşma enerjisinin bir – birinə münasibəti müəyyən olunmuşdur. Belə ki, nanostrukturlarda bir çox təcrübələrdən məlumdur ki, elektronlar arasında qarşılıqlı təsir (elektron – elektron qarşılıqlı təsiri) olduqca zəifdir və çox kiçik rol oynayır. Odur ki, biz əsasən bu qarşılıqlı təsiri demək olar ki, nəzərə almırıq. Kvant nöqtələri də nanostrukturlardır. Biz kvant nöqtələri fizikasını öyrənərkən yuxarıda söylədiyimiz təcrübi faktın əksinə rast gəlirik. Belə ki, kvant nöqtələrində elektron – elektron qarşılıqlı təsiri olduqca böyük rola malikdir. Yəni, elektron – elektron qarşılıqlı təsir enerjisi kvant nöqtələrində digər enerji vahidlərinə nəzərən daha böyükdür və effektiv rol oynayır. Daha dəqiq desək, nəzəri olaraq göstərilmişdir ki, öz – özünə qərarlaşan kvant nöqtələrində kvantlaşma enerjisi Kulon enerjisinə nisbətən dominantdır. Bütün digər kvant nöqtələrində isə bunun əksinə olaraq Kulon enerjisi kvantlaşma enejisinə nəzərən dominantdır. Bunlarla yanaşı kvant nöqtələrinin elektrik keçiriciliyinin tədqiqi ilə bağlı aparılmış müxtəlif təcrübi nəticələr təhlil edilmişdir. Təcrübələrdən alınmış nəticələr göstərir ki, kvant nöqtələrinin Volt – Amper xarakteristikası piklərə (rezonanslara) və sıfırlara malikdir. Alınmış Volt – Amper xarakteristikasında müşahidə olunan rezonanslar və sıfırlar nəzəri modellə (kvant nöqtələrinin quruluşu əsas tutulmaqla verilən modellə - adamodeli ilə) tamamilə əsəslandırılmışdır. Göstərilmişdir ki, xüsusilə, yarımkeçirici kvant nöqtələrində müşahidə olunan əhəmiyyətli hadisələrdən biri olan cərəyan sıfırları - Kulon blokada effekti məhz kvant nöqtələrində elektron – elektron qarşılıqlı təsirin üstünlük təşkil etmə faktı ilə əlaqədardır. Bu da öz növbəsində ada modeli ilə tam izah oluna bilir. Yekun olaraq qeyd edək ki, təcrübələrin təhlili zamanı aşkar olunan iki məsələ : 1) kvant nöqtələri daxilində müxtəlif enerji səviyyələrinin münasibəti ilə bağlı məsələ, 2) Volt – Amper xarakteristikasında müşahidə olunan rezonanslar və Kulon blokadası kvant nöqtələrini öyrənməyə imkan verən ilkin model olan ada modeli əsasında öyrənilmiş və əsaslandırılmışdır. Həmçinin ada modeli yaxınlaşması ilə elektrik keçiriciliyinin tədqiqi zamanı alınan bir çox başqa təcrübi nəticələr təhlil edilmişdir. Göründüyü kimi, ada modeli yaxınlaşması kvant nöqtələrinin bir çox fiziki xassələrinin nəzəri izahında müvəffəqiyyətlə tətbiq olunma imkanına malikdir. Odur ki, bu modeli ilkin model kimi düşünərək kvant nöqtələri üçün əsas tətbiqi modellərdən biri hesab etmək olar. Ada modelinin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, quruluşca kürə formasına daha yaxın olan kvant nöqtələri müəyyən tutuma malik keçirici (yarımkeçirici) kürə qəbul olunur və elektrostatika kursundan məlum olan nəzəri ifadələrlə tutum, keçiricilik hesablanır və təcrübələrdən alınan Volt – Amper xarakteristikası, rezonanslar və Kulon blokada effekti tam mənası ilə izah olunur.
Yüklə 18,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|