Microsoft Word Materiallar Full

PSİXOLOGİYANIN ƏHƏMİYYƏTİ 

 

Lamiyə HEYDƏROVA 

BSU-MLK 

[e-mail] 

 

Ümummilli Lider Heydər Əliyev: "Gəncləri paklıq, saflıq, yüksək əxlaq, yüksək mənəviyyat ruhunda tərbiyə etməliyik".  

Bildiyimiz kimi müasir dövrümüzdə  təlim-tərbiyə  anlayışı  həm forma həm də mahiyyət etibarilə  dəyişilib. Belə ki, artıq 

heç  kimə sirr deyil ki,   şəxsiyyətin formalaşmasında tərbiyəolunanın  şəxsi maraq və meyllərinin birbaşa nəzərə alınması 

vacib şərtlərdəndir. Bu baxımdan incəsənət və psixologiyanın da  təsiri  danılmazdır.  İncəsənətin bir çox sahələri olduğunu 

nəzərə alsaq, hər bir sahənin öz təsirindən və əhəmiyyətindən də danışmaq olar. Düşünürəm ki, musiqinin, təsviri  sənətin 

imkanları da   müasir təlim-tərbiyədə daha genişdir.  

İlk olaraq incəsənətlə müalicənin tarixi çox qədimlərə gedir. Ən bariz nümunə  Qədim yunanlar rəssamlığın, teatrın, 

musiqinin, rəqsin insan orqanizminə  təsirini öyrənirdilər. Məsələn: Pifaqor, Aristotel, Platon musiqinin terapevtik və 

proflaktik təsirindən danışırdılar. Bununla əlaqədar Pifaqorun evritimiya nəzəriyyəsi də vardır. Bu nəzəriyyəyə əsasən insan 

müsiqi dinləmə, rəqs etmə, yeriş zamanı  və danışma tərzində öz ritmini saxlamalıdır. Onun mikrostrukturu kainat ilə 

hormoniyada olmalıdır. Hazırda da "art terapiyanı" tam harmoniyada  keçirtmək  əsas qaydalardan biridir. Qeyd  etmək 

azımdır ki, art terapiya metodu  psixoterapiyada ən cavan metodlardan biridir. İlk dəfə bu terapiyanı 1938-ci ildə Adrian 

Hill vərəm dispanserində xəstələr üzərində tətbiq etmişdir. Onun 1945-ci ildə nəşr etdirdiyi “Təsviri sənət xəstəliklərə qarşı” 

kitabı uzun müddət psixiatr və psixoloqların masaüstü kitablarından biri oldu. Kitabda orqanizmin bərpası prosesində şəkil 

çəkmə prosesinin müsbət təsirini göstərən emperik təcrübələr verilmişdir. Zamanla bu növ terapiya çox geniş yayıldı  və 

demək olar ki sərhədsiz tətbiq sahəsinə sahibdir. Bu terapiyanı istənilən qrup insanlarla və məqsədlərlə istifadə etmək olar. 

Tədris müəssisələrindən başlayaraq, psixiatrik klinikalara qədər auditoriyaya sahib olan art terapiyanı müxtəlif incəsənət 

növləri ilə keçirtmək mümkündür. 

Art terapiya emosiyalar üzərində bir eksperimentdir. Ona görə  də ilk olaraq gizlənmiş emosional problemlər art 

terapiyada asanlıqla üzə çıxır. Emosional yaşamlar kağız üzərində simvollar şəklində ifadə olunur. Art terapevtin əsas işi bu 

simvolları açmaqdır. Bu baxımdan şəxsiyyətin formalaşması  prossesinin nə  qədər  rəngarəng  və   geniş  olduğu  diqqət  

mərkəzindədir.  Çünki  bu prossesdə pedaqogika ilə yanaşı psixologiya elmi də əsasdır.  Müasir dövrdə psixologiya insan 

haqqında ən mühüm elmlərdən biri kimi diqqəti cəlb edir. Təsadüfü deyildir ki, hazırda insan həyatı və fəaliyyətinin elə bir 

sahəsi yoxdur ki, psixologiya elmi ora nüfuz etməsin. 

Psixologiyanın konkret fəaliyyətlə bağlı olan və yüksək praktik əhəmiyyət daşıyan mühüm xüsusi sahələrindən biri 

pedoqoji psixologiyadır. Pedaqoji psixologiya təlim, tərbiyə və pedaqoji fəaliyyətin psixoloji problemlərini araşdırır. 

Pedaqoji psixologiyanın həll etməli olduğu ən mühüm problemlər uşaqların həyatının hər bir senzitiv dövrünü aşkara 

çıxarmaq və  həmin dövrdə onların inkişafı üçün lazım olan bütün imkanları müəyyənləşdirməkdən, təlim və inkişafın 

qarşılıqlı  əlaqəsini aşkara çıxarmaqdan, təlim və  tərbiyənin ümumi və yaşla bağlı olan cəhətlərini,  əlaqəsini aşkara 

çıxarmaqdan, təlim və tərbiyənin səmərəliliyini təmin edən psixoloji qanunauyğunluqları araşdırmaqdan və s. ibarətdir. 

 Müasir dövrdə psixologiyanın diqqəti daha çox cəlb edən sahələrindən biri sosial psixologiyadır. Sosial psixologiya 

birgə fəaliyyət və ünsiyyət prosesində müəyyən sosial qrupda şəxsiyyətlərarası münasibətlər sistemini, həmin münasibətlər 

sisteminin bütünlüklə qrupun, eləcə də ayrı-ayrı fərdin psixologiyasındakı inikasını öyrənən elm sahəsidir. Bu cür biliklər 

tərbiyənin psixoloji cəhətdən düzgün təşkili üçün və  şəxsiyyətin formalaşması  üçün  zəruridir. 

Hazırda   tədris müəssisələrində  aparılan işlərin daha da təkmilləşdirilməsi  lazımdır. Belə ki, indi Amerika, İngiltərə, 

Rusiyada art terapiya assosiasiyaları fəaliyyət göstərir. Bir çox proyektiv metodlar, art terapiya növləri bu assosiasiyaların 

dəstəklədiyi məktəblər tərəfindən tətbiq edilib. İlk dəfə  İngiltərədə Art terapiya Assosiasiyası  tərəfindən təsviri sənət 

metodlarının orta məktəblərdə  tətbiqi layihəsi keçirilmişdir. Moskvada və Sankt-Peterburqda art terapiya məktəbləri 

açılmışdır. Rusiyada art terapiya psixiatriya və psixoterapiya çərçivəsində inkişaf etmişdir. 

---