Microsoft Word menejment va marketing asoslari

17.2. Narx shakllanishi uslublarini tanlash 
Korxona tovarga bo’lgan talabni, tovar ishlab chiqarish uchun sarf bo’lgan 
yalpi xarajatlarni hisoblab chiqib va raqobatchilar narxini o’rganib, o’zining tovariga 
narx shakllanish uslublarini belgilaydi. Odatda, tovarning narxi juda past va juda 
yuqori ham bo’lmasdan, balki shu ikki ko’rsatkich oralig’ida bo’lishi maqsadga 
muvofiqdir. Buning sababi shundaki, past narx foydani taьminlamaydi, yuqori narx 
esa talabni shakllantirmaydi. 
Quyidagi 34-chizmada korxona rahbarining uch mulohaza asosida o’z tovariga 
narx belgilashi keltirilgan. 
Juda past narx 
 
Mumkin bo’lgan narx 
Juda yuqori narx 
Bu narxda foyda olish mumkin 
emas 
Mahsulot Raqobatchi 
tannarxi lar narxi
Tovarning tengi yo’q 
Bu narxda talab shakllanmaydi 

---

166
xususiyatlari 
34-chizma. Narx belgilashdagi asosiy mulohazalar 
Keltirilgan 35-chizma ma'lumotlarida ko’rsatilganidek, tovarning mumkin 
bo’lgan minimal narxi mahsulot tannarxi asosida aniqlansa, mumkin bo’lgan 
maksimal narxi esa tovarning boshqa tovarlardan farq qiluvchi qandaydir tengi yo’q 
xususiyatlari asosida aniqlanadi. 
Korxona narx shakllanishi muammosini echar ekan, u yuqorida keltirilgan 
mulohazalardan birini tanlab ish ko’radi. Bunda korxona tanlangan uslub tovarning 
aniq narxini hisoblashda to’g’ri ekanligiga ishonib faoliyat yuritadi. Quyidagi 35-
chizmada narx belgilashning 3 xil usuli ko’rsatilgan. 
35-chizma. Narx belgilash uslublari 
 
Narx belgilashning xarajatlarni hisoblashga asoslangan usuli. Bu usul 
eng oddiy hisoblanib, mahsulot tannarxiga shu mahsulotni ishlab chiqaruvchidan 
iste'molchigacha etkazib berishgacha bo’lgan jarayonda vujudga keladigan 
xarajatlarni va korxonaning oladigan foydasini qo’shishga asoslanadi.
Har xil tovarlar uchun savdo ustamalari bir-biridan farq qiladi. Narxni 
aniqlashga bunday yondashuvda bozor talabi va raqobatchilar narxi hisobga 
olinmaydi. Bundan tashqari, sotiladigan mahsulotning hajmini aniqlash qiyin 
bo’lganligi sababli, ishlab chiqarish xarajatlarining hajmini aniqlashda ham 
qiyinchilik tug’iladi. Shunga qaramasdan, bahoni aniqlashning bu usuli tez-tez 
qo’llaniladi, chunki bu usul oddiy va tushunarlidir. Narx belgilashning xarajatlarni 
hisoblashga asoslangan uslublaridan yana biri zararsizlik va maqsadli foydani 
ta'minlashning tahlili asosida olib boriladigan usul hisoblanadi. 
Talabga 
asoslangan 
usul 
Xarajatlarni 
hisoblashga 
asoslangan usul 
Raqobatchilar 
narxiga 
asoslangan usul

---

167