Microsoft Word mulki huquq doc

nasibətlərinə) görə, mülkiyyətçi qonşunun sahibliyində olan sahədən zəruri yol və keçid ayrılmasını tələb edə 

bilər (MM-in 175-ci maddəsi). Belə ki, bəzi hallarda mülkiyyətçinin öz sahəsindən ümumi (ictimai) istifadədə 

olan yola, elektrik, neft, qaz və su təjhizatı xətlərinə keçidi olmur. Bu vəziyyətdə mülkiyyətçinin tələbi ilə qon-

ş

ular ona zəruri keçid ayırırlar. Buna görə mülkiyyətçi müvafiq kompensasiya ödəyir. 

Qonşuluq hüququna (torpaq sahələrinin sərhədləri ilə bağlı qonşuluq münasibətlərinə) görə, iki torpaq 

sahəsi arasında mərz çəkilməlidir (MM-in 176-cı maddəsinin 1-ci bəndi). Bu, torpaq mülkiyyətçiləri arasında 

yarana biləjək ixtilaf və mübahisələrin qarşısının alınmasına kömək edir. Mərz barı və ya sərhəd kimi istifadə 

edilən  başqa  qurğu  ilə  çəkilir.  Mülki  qanunvericilik  həmin  qurğudan  istifadə  etmək  və  onunla  bağlı  xərjləri 

(saxlama xərjlərini) ödəmək barədə prezumpsiya müəyyən edir. Bu prezumpsiyaya görə, əksi sübut olunana ki-

mi torpaq sahələrinin mülkiyyətçiləri qurğudan istifadə etməkdə bərabər hüquqlara malikdirlər və onunla bağlı 

xərjləri (mərz çəkilməsi xərjləri yox) öz mənafelərinə mütənasib surətdə ödəyirlər. Qurğudan kimin mənafeyi 

üçün daha çox istifadə olunarsa, onunla bağlı xərjlərin də çox hissəsini o şəxs ödəyəjəkdir. Amma mərzin çəkil-

məsi xərjləri mülkiyyətçilər arasında bərabər bölünür (MM-in 176-cı maddəsinin 2-ci bəndi). Tərəflərin razılaş-

masında ayrı qayda da nəzərdə tutula bilər. 

Bəzi hallarda mülkiyyətçi özünəməxsus torpaq sahəsini hasarlamaq qərarına gəlir. Bu halda hasarlama xərj-

lərini o, özü çəkir.  

Elə hallar  yaranır ki, torpaq sahələrinin dəqiq sərhədlərini müəyyənləşdirmək və təyin etmək mümkün ol-

mur. Şübhəsiz ki, belə məqamlarda mərz çəkilməsi zamanı mülkiyyətçilər arasında mübahisə yarana bilər. Mü-

bahisə həll edilərkən qonşuların faktik sahibliyi həlledici əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, mübahisəli torpaq sahə-

sinə faktik (real) sahiblik edən şəxs həmin sahənin mülkiyyətçisi hesab olunur. 

Bəs  faktik  sahibliyi  müəyyənləşdirmək  mümkün  olmadığı  hallarda  mübahisəli  sahənin  hüquqi  taleyi  nejə 

həll  edilir?  Mülki  qanunvericilik  bu  suala  cavab  verərək  göstərir  ki,  əgər  faktik  sahibliyi  müəyyənləşdirmək 

mümkün olmazsa, mübahisəli sahə qonşular arasında yarıbayarı (bərabər) bölünür (MM-in 176-cı maddəsinin 

3-cü bəndi). Əgər bu cür bölgüdən onlar narazı qalarsa, onda məsələ məhkəmə qaydasında həll edilir. Məhkəmə 

qərarı mübahisəli torpaq (ərazi) sahəsinin hüquqi taleyinin həlli üçün əsasdır.  

Qonşuluq hüququna (çıxıntılı tikililərlə bağlı olan qonşuluq münasibətləri)  görə, mülkiyyətçi qonşunun 

daşınmaz əmlakına keçən çıxıntılara (məsələn, qismən özgəsinin torpaq sahəsinə girən tikili və s.) mülkiyyət 

hüququnu itirmir. Ona görə ki, həmin çıxıntılar mülkiyyətçiyə məxsus olan daşınmaz əmlakın tərkib hissəsi ki-

mi qalır. Məsələn, qonşunun torpaq sahəsinin hüdudlarında mülkiyyətçi ev tikdirir. Bu zaman evin divarı qon-

ş

unun sahəsinə doğru qabağa çıxır. Lakin buna baxmayaraq, divar tikilən evin tərkib hissəsi kimi qalır. Belə 

hallarda qonşu onun torpaq sahəsinə qismən daxil olan tikiliyə mülkiyyət hüququ əldə etmir. Yeri gəlmişkən, 

qeyd edək ki, xarici ölkələrin qanunvericiliyi bu məsələnin, yəni özgəsinin torpaq sahəsinə daxil olan tikilinin 

tənzimlənməsinə xüsusi diqqət yetirir. Həmin məsələnin tənzimlənməsi üçün müxtəlif üsullar göstərilir.  taliya, 

Almaniya, ABŞ və  ngiltərənin qanunvericiliyinə görə, özgəsinin torpaq sahəsinə girən tikilini mülkiyyətçi sax-

lamaq hüququna malikdir, bir şərtlə ki, o, vijdanlı olub, qonşunun sahibliyini mühüm dərəcədə pozmasın. Fran-

sa MM-inə görə isə tikili üzərində mülkiyyət hüququnu qonşu əldə edir. 

Bəzi hallarda mülkiyyətçi öz evinin üzərində üst tikili (sonradan əlavə edilmiş mərtəbə) ujaldır. Belə tikili, 

söz yox ki, qonşunun mənafeyinə toxunur; üst tikilidən qonşunun həyəti görünür və orada baş verənləri müşahi-

də etmək mümkün olur. O, həmin tikiliyə dözməyə borclu deyildir. Belə halda qonşu üst tikilinin ujaldılmasına 

etiraz edə bilər. Əgər qonşu etiraz etməsə, ona ağlabatan məbləğdə kompensasiya ödənilir. 

Qonşuluq hüququna (çıxıntılı budaqlar və uzanan köklərlə bağlı qonşuluq münasibətlərinə) görə, əgər 

çıxıntılı budaqlar və uzanan köklər qonşunun mülkiyyətinə ziyan vurarsa (məsələn, evə və ya torpaq sahəsinə 

düşən işığın qarşısını alarsa və ya lazımsız kölgə salarsa), belə halda qonşu mülkiyyətçidən budaq və köklərin 

kəsilməsini tələb edir. Mülkiyyətçi bu tələbi ağlabatan müddətdə yerinə yetirməlidir. Əgər yerinə yetirməsə, on-

da qonşu özünəyardım vasitəsindən istifadə edir, yəni o, özü budaq və kökləri kəsir. Ona görə ki, belə halda bu-

daqlar və köklər özgəsinin torpaq sahəsinə girir, həmin sahənin sərhədlərini pozur, normal təsərrüfat işlərinin 

aparılmasına mane olur. Çıxıntılı budaqların və uzanan köklərin kəsilməsi kimi hərəkət Almaniya hüquq doktri-

nasında və qanunvericiliyində xüsusi xarakterli özünəyardım tədbiri hesab edilir. Belə tədbir Almaniya Mül-

ki Qanunnaməsinin 910-cu maddəsində nəzərdə tutulur. Həmin tədbir Yaponiya qanunvericiliyinə də məlumdur 

(MM-in 233-cü maddəsi). 

Qonşuluq hüququna (bəhərlərlə bağlı qonşuluq münasibətlərinə) görə, torpaq sahəsinin mülkiyyətçisi hə-

min sahəyə keçən çıxıntılı budaqlarda yetişən bəhərə (meyvələrə) mülkiyyət hüququ əldə edə bilər. Buna onun 

hüququ çatır. Belə ki, həmin budaqlar qonşunun mülkiyyətinə ziyan vurarsa, qonşu onları kəsir. Əgər qonşu çı-

xıntılı budaqları kəsməzsə, onda o, həmin budaqlarda  yetişən bəhəri (meyvələri) əldə etmək hüququna malik 

---

 

265

olur. Meyvələr qonşunun torpaq sahəsinə düşə bilər. Belə halda onlar həmin torpaq sahəsinin meyvəsi sayılır.  

Qonşuluq hüququna (su ilə bağlı olan qonşuluq münasibətlərinə) görə, suyun təbii axımının qonşunun zi-

yanına dəyişdirilməsi yolverilməzdir (MM-in 170-ci maddəsinin 3-cü bəndi). Bununla belə, suyun təbii axımı 

süni surətdə dəyişdirilə bilər. Belə halda aşağı torpaq sahəsi üçün zəruri olan su yuxarı torpaq sahəsi üçün zəruri 

olan həjmdə axıdılmalıdır. 

Qonşuluq hüququ institutu qonşuların mənafe və maraqlarını, onların sakit, dinj və asudə həyat sürmələrini, 

torpaqdan və su obyektlərindən normal istifadə etmələrini təmin edir. Əgər mülkiyyətçi qonşuluq hüququnu po-

zaraq öz mülkiyyət hüququnu qonşulara ziyan vurmaqla həyata keçirərsə, mülki-hüquqi məsuliyyət daşıyır. 

 Mülkiyyət  hüququ  subyektləri  geniş  səlahiyyətlərlə  təmin  etməklə  bərabər,  eyni  zamanda  onların  üzərinə 

müəyyən vəzifələr də qoyur. Əmlakı normal vəziyyətdə saxlamaq üçün müəyyən tədbirlər görmək mülkiy-

yətçinin  vəzifələrindən  biridir.  Başqa  sözlə  desək,  əmlakın  saxlanılması  yükünü  mülkiyyətçi  daşıyır  (MM-in 

152-ci maddəsinin 10-cu bəndi). 

Mülkiyyət hüququ haqqında ümumi müddəaya görə, vətəndaş cəmiyyətində mülkiyyət maddi nemət olmaqla 

bərabər, həm də yükdür. Mülkiyyətçi əmlakın saxlanılması yükünü daşımağa borcludur. Bu, onu ifadə edir ki, 

o, özünə məxsus əmlakın lazımi qaydada saxlanılması üzrə, əsaslı və jari təmir edilməsi, sığortası, qeydiyyatı, 

mühafizəsi və digər məsələlər üzrə bütün maliyyə xərjlərini çəkməlidir. 

Qanunun  mülkiyyətçinin  üzərinə  qoyduğu  əsas  vəzifələrdən  biri  onun  vergiləri  tam  həjmdə  və  vaxtında