Microsoft Word mulki huquq doc

9. Dəfinə 

Mülkiyyət hüququnun əldə edilməsinin ilkin üsulu kimi dəfinəni Roma hüququ da tanıyırdı. Roma hüququ 

dəfinəni «thesaurus» anlayışı ilə əhatə edirdi. Dəfinə dedikdə, çoxdan bəri, xeyli müddət hər hansı yerdə gizlə-

dilmiş  istənilən  qiymətli  əşya  başa  düşülürdü.  Dəfinə  tapıldıqda,  onun  mülkiyyətçisini  müəyyənləşdirmək 

mümkün olmurdu. 

Dəfinə mülkiyyət hüququnun əldə edilməsi üsulu kimi bir sıra müasir xarici ölkə qanunvericiliyinə məlum-

dur.  sveçrə Mülki Məcəlləsi dəfinəni mülkiyyət hüququnun əmələ gəlməsinin əsas üsullarından biri kimi xa-

rakterizə edir.  taliya Mülki Məcəlləsinə görə, dəfinə dedikdə, gizlədilmiş və ya torpağa basdırılmış elə qiymətli 

əş

ya başa düşülür ki, heç kəs bu əşyaya olan hüquqlarını sübut edə bilmir. Dəfinə onun tapıldığı daşınmaz əm-

lakın (tikili və ya sahənin) mülkiyyətçisinə məxsusdur. Əgər dəfinə şəxsin sahəsində təsadüfən aşkar edilərsə, 

onda dəfinə onu tapanla dəfinənin müəyyən edildiyi sahəsinin mülkiyyətçisi arasında bərabər qaydada bölünür. 

Yaponiya qanunvericiliyinə görə, dəfinəyə mülkiyyət hüququ tapıntıya mülkiyyət hüququnun əmələ gəldiyi ey-

ni (analoci) qaydada əldə edilir (Yaponiya MM-inin 241-ci maddəsi). 

Dəfinənin hüquqi recimi MM-in 187-ci maddəsində nəzərdə tutulmuşdur. Dəfinə haqqında qayda müəyyən 

edən bu maddə dəfinəyə anlayış verir. Həmin maddəyə görə, dəfinə dedikdə, torpağa basdırılmış və ya başqa 

üsullarla gizlədilmiş mülkiyyətçisini müəyyənləşdirmək mümkün olmayan pul və ya digər qiymətli əşyalar başa 

düşülür. Belə təsəvvür yaranır ki, bilə-bilə qəsdən gizlədilən hər hansı əmlak dəfinə sayıla bilməz. Yalnız pul, 

yəni  qızıl  və  gümüş  sikkələr,  Azərbaycan  Respublikasının  milli  valyutası  və  xarici  valyuta,  habelə  qiymətli 

predmetlər, yəni külçə, məmulat və parça halında olan qiymətli daşlar, təbii daş-qaşlar (almaz, yaqut, zümrüd, 

sapfir, aleksandrit), mirvari, metallar (qızıl, gümüş, platin və platin qrupundan olan metallar) dəfinə hesab edilə 

bilər. Bununla dəfinə tapıntıdan fərqlənir. Belə ki, hər hansı bir predmet tapıntı sayıla bilər. Digər tərəfdən dəfi-

nənin tapıntıdan fərqli olaraq mülkiyyətçisi olmur. Bundan əlavə, tapıntı mülkiyyətçinin iradəsindən asılı olma-

dan onun sahibliyindən çıxır. Dəfinə isə pulun və qiymətli predmetin bilərəkdən, qəsdən gizlədilməsi deməkdir. 

Məsələn, torpağa basdırmaq, evin divarı arasına qoyub hörmək, iri gövdəli ağacın koğuşunda (oyuğunda) giz-

---

 

278

lətmək və s. 

Dəfinəni xarakterizə edən bir neçə əlamət vardır: 

●

 birincisi, dəfinə iri və böyük qiyməti olan sərvətdir; 

●

 ikincisi, dəfinə qəsdən, bilə-bilə gizlədilmiş sərvətdir; 

●

 üçüncüsü, dəfinə mülkiyyətçisi olmayan sərvətdir;  

●

 dördüncüsü, dəfinəyə heç kim özünün mülkiyyət hüququ olmasını sübut edə və təsdiqləyə bilmir. 

1964-cü il MM-dən (140-cı maddə) fərqli olaraq, yeni MM dəfinənin hüquqi taleyi barədə yeni qayda müəy-

yən edir. Əgər keçmiş qanunvericiliyə görə, dəfinə dövlət mülkiyyətinə daxil olurdusa, yeni mülki qanunverici-

lik  dəfinənin  iki  kateqoriya  şəxsin  bərabər  payda  mülkiyyətinə  keçməsi  qaydasını  nəzərdə  tutur.  Başqa 

sözlə desək, MM-in 187-ci maddəsinin 1-ci bəndinə görə, dəfinə, dəfinənin gizlədildiyi əmlakın (torpaq sahəsi-

nin, tikilinin və s.) məxsus olduğu şəxslə dəfinəni tapan şəxs arasında bərabər qaydada bölünür. Bu qayda bəzi 

xarici  ölkələrin  müəyyən  etdiyi  qaydaya  uyğun  gəlir.  Məsələn,  Yaponiya  qanunvericiliyinə  görə,  əgər  dəfinə 

başqa şəxsin mülkiyyətində olan əmlakda (torpaq sahəsində, evin divarlarında və s.) aşkar edilərsə, onda dəfi-

nəyə mülkiyyət hüququnu mülkiyyətçi və dəfinəni tapan şəxs bərabər paylarda əldə edirlər (MM-in 241-ci mad-

dəsi).  Bununla  iki  şəxsin  dəfinəyə  ümumi  paylı  mülkiyyət  hüququ  yaranır.  Bu  norma  dispozitiv  xarakterə 

malik olduğuna görə dəfinənin bölgüsü barədə onlar arasındakı razılaşmaya görə digər qayda da müəyyən edilə 

bilər. Məsələn, tərəflər razılığa gələ bilərlər ki, dəfinənin 70%-i mülkiyyətçiyə, 30%-i onu tapan şəxsə verilsin 

və s.  

Aşkar edilən dəfinə tarix və ya mədəniyyət abidələrinə aid olduqda, elmi dəyərlərə malik əmlak sayıldıqda, 

yuxarıda göstərilən qaydadan istisnaya yol verilir və bu barədə xüsusi qayda müəyyən edilir. Bu cür dəfinə döv-

lət mülkiyyətinə keçir (MM-in 187-ci maddəsinin 3-cü bəndi).  «Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması 

haqqında» 10 aprel 1998-ci il tarixli qanunun 15-ci maddəsinə görə, dəfinələrdə aşkar edilmiş və ya tapılmış 

abidələr dövlətə təhvil verilir, habelə dəfinəni aşkar etmiş və əşyanı tapmış şəxs mükafat alır. Mükafatın məblə-

ğ

i dəfinənin dəyərinin əlli faizi miqdarında müəyyən edilir. Mükafat dəfinənin gizlədildiyi torpaq sahəsinin və 

ya digər əmlakın mülkiyyətçisi ilə dəfinəni aşkar etmiş şəxs arasında bərabər qaydada bölünür (MM-in 187-ci 

maddəsinin 3-cü bəndi). Bununla onlar  mükafata ümumi paylı mülkiyyət hüququ əldə edirlər. Göstərilən 

şə

xslər arasındakı razılaşmaya görə mükafatın bölgüsü barədə başqa qayda da müəyyən edilə bilər. Mükafat