amillərin təsiri altında subyektlər müxtəlif münasibətlərə, o cümlədən hüquq münasibətlərinə daxil olurlar. Bu
yerdə dahi Marksdan sitat (tutalqa) gətirmək yerinə düşərdi. O, yazırdı ki, mənafe vətəndaş cəmiyyəti özvlərini
bir-birilə bağlayır. Şəxs özünün hər hansı bir ehtiyacını nəzərə almadan heç nə edə bilməz. Daha sonra Marks
göstərirdi ki, tarixi inkişaf necə olursa-olsun, onun bütün mərhələlərində hər bir insan şəxsi məqsəd güdür. Bu
məqsədə nail olmaq üçün insanlar müəyyən hərəkət edərək müxtəlif münasibətlərə girirlər. Bunun nəticəsində on-
80
ların mənafeyi təmin olunur.
Insanları müxtəlif münasibətlərə girməyə məcbur edən ehtiyaclar məzmunca müxtəlifdir. Onlar əsasən iki
cür olur: maddi ehtiyaclar; qeyri-maddi (mənəvi) ehtiyaclar. Maddi ehtiyaclar iqtisadi məzmuna malik olan
ehtiyaclardır. Məsələn, alıcını alqı-satqı, sifarişçini podrat, yük göndərəni daşıma, kirayəçini kirayə və s. hüquq
münasibətlərinə girməyə vadar edən maddi ehtiyaclardır. Qeyri-maddi (mənəvi) ehtiyaclar isə iqtisadi məz-
mundan məhrumdur. Məsələn, əsərin yaradılması ilə müəlliflik hüquq münasibəti əmələ gəlir. Bu münasibətin
yaranması isə maddi ehtiyacla yox, mənəvi (qeyri-maddi) ehtiyacla şərtlənir. Bax, göstərilən ehtiyacları təmin
etmək niyyəti insanları müvafiq hüquq münasibətlərinə daxil olmalarına vadar edir. Özü də insanlar, insan bir-
likləri (qrupları) və kollektivləri arasında yaranan münasibətlər cəmiyyətdə meydana gəlir və fəaliyyət göstərir.
Buna görə də həmin münasibətlər, təbiətdəki münasibətlərdən (əlaqələrdən) fərqli olaraq, ictimai və ya sosial
Dostları ilə paylaş: 
