Microsoft Word mulki huquq doc

Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları ilə bərabər bütün hüquqlardan istifadə edə bilərlər. Bu prinsip 

«Əcnəbilərin və vətəndaşlıüı olmayan şəxslərin hüquqi vəziyyəti» haqqında qanunda inkişaf etdirilərək daha da 

konkretləşdirilmişdir.  Əqli  mülkiyyət  hüquqları  sahəsində  milli  reæim  prinsipi  «Müəlliflik  hüququ  və  əlaqəli 

---

 

103

hüquqlar haqqında», «Patent haqqında», «Əmtəə nişanları və coürafi göstəricilər haqqında» və digər qanunlarda 

ifadə olunmuşdur. 

Milli reæim prinsipinə görə, əcnəbilər və vətəndaşlıüı olmayan şəxslər Azərbaycan Respublikasının vətən-

daşları  kimi  xüsusi  mülkiyyətdə  əmlaka,  yaşayış  evindən,  mənzillərdən,  torpaqdan,  su  obyektlərindən,  meşə 

fondu sahələrindən və digər əmlak növlərindən istifadə etmək hüququna, əmlakı miras almaq və əmlakı vəsiy-

yət etmək, sənət və yaşayış yeri seçmək hüququna, əqli mülkiyyət obyektlərinin (elm, ədəbiyyat və incəsənət 

ə

sərlərinin, ixtiraların, faydalı modellərin, sənaye nümunələrinin) müəllifi olmaq hüququna, habelə başqa əmlak 

və şəxsi qeyri-əmlak hüquqlarına malik ola bilərlər. Onlar investisiya və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşüul ola və 

bu  zaman  Azərbaycan  Respublikasının  vətəndaşları  üçün  müəyyən  edilmiş  hüquqlardan  istifadə  edə  bilərlər. 

Ə

cnəbilər  və  vətəndaşlıüı  olmayan  şəxslər  nikah-ailə  münasibətlərində  Azərbaycan  Respublikası  vətəndaşları 

ilə eyni hüquqlara malikdirlər.  

Bununla belə, əcnəbilərin və vətəndaşlıüı olmayan şəxslərin mülki hüquq qabiliyyətinin həcmi Azərbaycan 

Respublikası vətəndaşlarının mülki hüquq qabiliyyətinin həcminə nisbətən məhdud olub, bir o qədər geniş de-

yil. Bu, o deməkdir ki, qanun onların bəzi mülki hüquqlara malik ola bilmə şansını qadaüan edir. Bu halda qa-

nunun göstərişinə əsasən əcnəbilər və vətəndaşlıüı olmayan şəxslər həmin hüquqlara malik olma imkanını ta-

mamilə itirirlər. Məsələn, onlar su obyektləri özərində xüsusi mülkiyyət hüququna malik ola bilməzlər. Azər-

baycan Respublikasında torpaüın əcnəbilərin və vətəndaşlıüı olmayan şəxslərin xüsusi mülkiyyətinə verilməsini 

qanun  yasaqlayır.  Bəzi  hallarda  vərəsəlik,  bağışlama  və  ipoteka  əqdləri  nəticəsində  torpaq  sahələri  özərində 

mülkiyyət hüququ xarici fiziki şəxslərə kezə bilər. Bu cür məqamlarda torpaq sahələri özərində mülkiyyət hü-

ququ  özgəninkiləşdirilir.  Əgər  özgəninkiləşdirilməzsə,  onda  müvafiq  ijra  hakimiyyəti  orqanı  və  ya  bələdiyyə 

torpaq sahəsini məjburi surətdə satın alır. 

Ə

cnəbilərin mülki hüquq qabiliyyəti retorsiya qaydasında (latınja retorsio — javab hərəkəti) məhdudlaşdı-

rıla bilər. Retorsiya dedikdə, xüsusi xarakterli cavab məhdudiyyətləri başa düşülür. Bəzən hər hansı dövlət baş-

qa bir xarici dövlətin vətəndaşlarının mənafeyinə əsassız olaraq ziyan vuran diskriminasiya qaydasında tədbirlər 

qəbul edir. Onda xarici dövlət də öz növbəsində buna cavab olaraq həmin dövlətin vətəndaşları barəsində məh-

dudiyyət tədbirləri görə bilər. 

 Bax,  bu  cür  xüsusi  xarakterli  cavab  məhdudiyyət  tədbirləri  retorsiya  adlanır.  Onun  əsas  məqsədi,  adətən, 

diskriminasiya qaydasında görülən tədbirləri ləğv etməkdən ibarətdir.  

Azərbayjan Respublikasının qanunvericiliyinə görə, retorsiya qaydasında əcnəbilərin mülki hüquq qabiliyyə-

tinin məhdudlaşdırılması mümkündür. Retorsiyanın tətbiq olunması üçün vacibdir ki, xarici dövlət Azərbaycan 

Respublikası vətəndaşları barəsində əsassız olaraq diskriminasiya qaydasında tədbirlər görsün. Buna cavab təd-

biri kimi analoæi məhdudiyyətlərin müəyyən edilməsi barədə təkliflə Nazirlər Kabineti və Xarici Işlər Nazirliyi 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinə müraciət edir. Prezident həmin təklifə baxaraq Azərbaycan Respublikası 

vətəndaşlarına  münasibətdə  məhdudiyyətlər  tətbiq  edən  dövlətlərin  vətəndaşlarına  cavab  tədbiri  kimi  analoæi 

məhdudiyyətlər müəyyən edə bilər. Məsələn, prezident xarici vətəndaşların Azərbaycan Respublikası ərazisində 

investisiya və sahibkarlıq hüququnu, müəyyən növ əmlak özərində mülkiyyətə malik olma hüququnu və s. məh-

dudlaşdırmaq barədə qərar qəbul edə bilər.  

Ə

cnəbilərə  tətbiq  edilən  retorsiyalar  xarici  dövlətin  diskriminasiya  xarakterli  aksiyasına  (hərəkətinə)