Microsoft Word navoiy gazallariga sharhlar lotin ziyouz com doc
Yüklə 289,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
55 undan ham ko‘proq saboq bo‘lgulik ahamiyatga ega. O‘N SAKKIZ YOSH HAYRATLARI
Ne ashab, chun sarvinozim o‘n sakiz yoshindadur. Desa bo‘lgaykim, yana ham o‘n sakiz yil husni bor O‘n sakiz yoshinda muncha fitnakim boshindadur. O‘n sakiz yil dema, yuz sakson yil o‘lsa. uldurur Husn shohi, ul balolarkim, ko‘zu qoshindadur. Hayrat etmon husni maqomdaki, har hayratki, bor Barchasi ezid taolo sun’i iaqqoshindadur. Tan anga siymu ichinda tosh muzmar ko‘nglidin, Aqlga yuz hayrat, ul oyning ichu toshindadur. May ketur, ey mug‘ki, yuz hayrat aro qolmish Masih, Bul. ajablarkim, bu eski dayr xuffoshindadur. To Navoiy to‘kti ul oy furqatidin bahri ashk, Har qachon boqsang, quyosh aksi aning yoshindadur. («Badoe’ ul-vasat», 156-gayaal)
Mashhur va manzur bu g‘azal Alisher Navoiy qarilik lirikasi mahsuli bo‘lib, unda shoir ishqiy- falsafiy mavzuda bahs etadi. Ramali musammani mahzuf vaznida bitilgan. G‘azal usluban ta’rif-tavsif tipida yaratilgan. Asarning maqsad-mohiyati o‘n saqkiz yoshdagi manzur (nazarda tutilgan muayyan siymo) malohatini vasf etishga qaratilgan. Lekin bu vasf inson umrining navqiron pallasi hamda husnu jamol haqidagi falsafiy mupyuhadalar bilan yo‘g‘irilgan. Hatto, ba’zi baytlarda tavsif ikkinchi o‘ringa o‘tib qolib, ta’rif, falsafiy umumlashma ifodasi birinchi darajaga ko‘tariladi. Yoxud ta’rif-tavsif baravar me’yorda, uyg‘un aks ettirilgan bo‘lsa ham, falsafiy mohiyat e’tiborimizni ko‘proq tortadi. Chunonchi, matla’da o‘n sakkiz yoshli dilbarning sarvinozligidan ko‘ra, uning shu yoshdagi ma’naviy-ruhiy ahvoli tasviriga kuchli urg‘u berilgan. «O‘n sakkiz ming olam» — turg‘un so‘z birikmasi bo‘lib, u butun borliq o‘n sakkiz ming olamdan iborat, degan olamning cheksizligi haqidagi afsoiaviy qadimiy tasavvurlardan kelib chiqqan. Shoir «Sarvinozimning boshida o‘n sakkiz ming olam g‘avg‘osi bor, ammo bunga ajablanmaslik kerak, chunki u o‘n sakkiz yoshdadur», der ekan, birgina sarvinoz ahvoliga emas, umuman, insonning o‘n sakkiz yoshiga ta’rif beradi. Ta’rif umuminsoniy bo‘lganidek, nazarimizda, o‘n sakkiz yashar sarvinoz ham umumlashma obraz. Asarda o‘n sakkiz yoshli muayyan inson tasvirlangai bo‘lishi ehtimol, uning hayotiy siymosi bizga ma’lum emas. Balki, matla’dagi ta’rifu tavsifga o‘n sakkiz yashar go‘zal qiz emas, barkamol bir o‘spirin tal’ati asos bo‘lgandir. Muhtaram muxlis, Navoiy yigit kishini vasf etgani haqidagi taxminimizga darhol e’tiroz bildirish yoxud buni noto‘gri talqin etishdan saqlanishingizni so‘raymiz. Bu — hali ilmda o‘rganilmagan muammo. Navoiyning yigitlar vasfida bitilgan o‘nlab rubobiy (lirik) asarlari borki, ular turli andishalar bilan «Xazoyin ul-maoniy»ning 1959-— 60 yillarda chop etilgai Hamid Sulaymon nashriga |