oqibati o‘ylanmagan
faoliyati ta’siri («antropos» – inson).
Inson jonli va jonsiz tabiatni o‘zgartirib, o‘z
zimmasiga ma’lum
ma’noda geokimyoviy vazifani oladi (masalan, million yillarga ko‘mir va
neft sifatida yer ostiga qamalgan uglerodni ozod qilib, havoga is gazi sifatida
chiqaradi). Shu sababli antropogen omillar o‘zining ta’sir
ko‘lami va
globalligi jihatidan geologik kuchlarga yaqin turadi.
Ko‘pincha muayyan guruh omillarini ajratib ko‘rsatish lozim bo‘lganida,
ekologik omillar yanada
batafsilroq tasnif qilinadi. Masalan, muhitning
iqlimiy (iqlimga oid), edafik (tuproqqa oid) omillari singari turlari bor.
Ekologik omillarning bevosita ta’siriga oddiy
misol tariqasida qushlarning ulkan to‘dasi –
qush bozorini keltiradilar.
Qushlarning yuqori darajadagi zichligi o‘zaro aloqador sabab-oqibatlar
zanjirini hosil qiladi. Qushning tezagi suvga tushadi, organik moddalar suvda
bakteriyalar tomonidan minerallarga aylantiriladi, mineral moddalarning
katta miqdorda to‘planishi suv o‘simliklari sonining, uning ortidan esa
zooplanktonlar sonining ko‘payishiga olib keladi. Baliqlar zooplanktonlarga
kiruvchi tuban qisqichbaqasimonlarni yeydi, «qush bozori»dagi qushlar
baliqlarni yeb
kun ko‘radi. Shu tarzda o‘zaro bog‘liq hodisalar zanjiri
yuzaga keladi . Qush axlati bevosita qushlar koloniyasi sonini oshiruvchi
ekologik omil xizmatini
o‘taydi .
Omillar sonining
behisobligiga qaramasdan, ekologik omilning
muhitning organizmga ta’sir ko‘rsatuvchi omili sifatidagi ta’rifidan
umumlashma ma’no kelib chiqadi. Bu shuni
anglatadiki , ekologik
omillarning ta’siri doimo organizmlar faoliyatining o‘zgarishida
namoyon
