Sabab:
Suvsizlik
tufayli
o‘simliklar quridi.
-
O‘xshatish, qiyoslash
: U ham siz
kab
i talaba.
Eslab qoling:
Ko‘makchilarni kelishik qo‘shimchalari o‘rnida qo‘llash mumkin:
Poyezd
da
keldim – Poyezd
bilan
keldim.– Bu uyni o‘g‘li
ga
qurgan.– Bu
uyni o‘g‘li
uchun
qurgan. Se
ni
o‘yladim – Sen
haqingda
o‘yladim.
Ko‘makchilar quyidagi kelishikdagi so‘zlardan keyin qo‘llanadi:
Bosh kelishikdagi so‘zdan so‘ng:
bilan
,
uchun, singari, kabi, sayin,
sari, yoqalab, sababli, tufayli, orqali.
Talabalar
uchun
suv havzasi qurildi.
154
Qaratqich kelishigidagi so‘zdan so‘ng –
old, orqa, yon, ket, ich, ust,
tepa, ost, tag, ora, bosh, o‘rin, qosh, yoqa, ro‘para.
Ko‘cha o‘rtasida
to‘xtadi.
Chiqish kelishigidagi so‘zdan so‘ng –
so‘ng, avval, keyin, burun,
ilgari, boshqa, tashqari, o‘zga, bo‘lak, boshlab, tortib.
Kecha
dan beri
seni
kutaman
.
Jo‘nalish kelishigidagi so‘zdan so‘ng –
ko‘ra, qadar, qarab, qarata,
asosan, yarasha, muvofiq.
Javobi
ga yarasha
baho oldi.
Buyrug‘ingiz
ga
binoan
keldim.
-
dek, -day
qo‘shimchasi o‘rnida ham ko‘makchi ishlatish munkin:
Siz
dek
sog‘lom – Siz
kabi
sog‘lom. Shun
day
joylar – Shu
singari
joylar.
Grammatik mavzu bo‘yicha mashqlar
1-mashq.
Nuqtalar o‘rniga kerakli ko‘makchilarni qo‘ying:
uchun, sari,
orqali, haqida, bilan, oldiga, kabi
1.Men siz …irodali va adolatli bo‘lishni istayman. 2. Inson o‘z…maqsad
qo‘yishi kerak va shu maqsad …intilishi kerak. 3. Universitet ichkarisiga shu
darvoza…kiriladimi? 4. Beruniyning yozishicha, zardushtiylarning muqaddas
kitobi “Avesto”ning oltin suvi… yozilgan nusxasi podsho Doro ibn Doro
kutubxonasida saqlangan. 5. O‘zingning taqdiring…o‘zing o‘ylashing kerak,
chunki, shoir aytganidek, odam o‘z taqdirini o‘zi yaratadi. 6. Bu gullarni
ataylab siz… oldim.
2-mashq.
Qo‘shimchalarni ko‘makchilar bilan almashtiring.
1.
Inson baxtli yashashga intiladi.
2.
Buni unga bur necha marotaba aytdim.
3.
Men do‘stim bilan “chat”da gaplashaman.
4.
Kitobdan hayot haqida ko‘p narsa o‘rganish mumkin.
5.
Hayvonlar hayotini kuzatib, ba’zan ular insonlardek mehr tuyg‘usiga
ega, deb o‘ylayman.
6.
Tabiatda inson o‘zini uning bir bo‘lagidek his qiladi.
3-mashq.
Gaplarni tarjima qiling.
1.
Я
ходил
в
общежитие
к
другу
. 2.
Вчера
он
ходил
в
поликлинику
к
глазному
врачу
. 3.
Вы
знакомы
с
ним
? 4.
Чем
вы
интересуетесь
:
музыкой
или
литературой
? 5.
Чем
мы
измеряем
давление
воздуха
? 6.
Я
переводил
этот
текст
с
большим
трудом
. 7.
Мы
смотрим
этот
фильм
с
удовольствием
. 8.
Он
зайдёт
за
книгой
завтра
? 9.
Наш
автобус
остановился
за
музеем
. 10.
Что
находится
рядом
со
станцией
метро
?
155
11.
Мы
живем
рядом
с
парком
. 12.
Он
гулял
по
саду
. 13.
Я
пойду
обедать
через
час
. 14.
Он
шел
через
лес
. 15.
Она
посмотрела
через
окно
.
16.
Я
сделал
задание
за
час
.
4-mashq.
Gaplarni tarjima qiling, ko‘makchilarning mosini qo‘ying.
1.
Он
сидит
под
(tagida, ostida)
деревом
. 2.
Я
смеялся
над
(ustidan,
tepasidan)
ним
. 3.
Я
поговорю
с
ним
об
( to‘g‘risida, xususida, doir)
этом
деле
завтра
. 4.
Пойдемте
вдоль
(bo‘ylab, bo‘yicha, uzra, ustida)
берега
. 5.
Работа
была
разделена
между
(o‘rtasida,ichida)
четырьмя
студентами
. 6.
Он
работает
над
(ustida,tepasida,bo‘yicha)
новым
изобретением
. 7.
Цены
товаров
указаны
ниже
(ostida, quyida, pastida). 8.
Я
прочел
несколько
статей
по
(haqida, to‘g‘risida, bo‘yicha, muvofiq)
этому
вопросу
,
кроме
(boshqa, tashqarida)
книг
,
которые
вы
мне
дали
. 9.
Никогда
не
судите
по
(bo‘yicha, qaraganda, ko‘ra)
внешнему
виду
. 10.
Он
говорил
о
(to‘g‘risida,
doir, bo‘yicha, xususida)
международном
положении
.
Tinglang.
Yovvoyi yo‘rg‘a.
I. Savollarga javob bering:
1.
Voqea, sizningcha, qayerda bo‘lyapti?
2.
Yovvoyi yo‘rg‘a haqida odamlarning fikri qanday?
3.
Hikoyachining fikri-chi?
4.
Yo‘rg‘aning ko‘rinishi haqida gapirib bering.
5.
Yo‘rg‘a boshqa otlardan nimasi bilan farq qiladi?
6.
Yo‘rg‘aning xatti-harakatlarida insonlarni eslatadigan qanday
xususiyatlar bor?
7.
“Shunday yo‘rg‘aning yaltiroq terisiga dog‘ tushirgim kelmadi”
jumlasini izohlang.……
8.
Jek o‘zini qanday tutdi?
II.Gaplargani tasdiqlang yoki inkor qiling.
Foster yo‘rg‘ani maqtadi.
Oora yo‘rg‘a qari va kuchsiz ot.
Hikoyachi bibrinchi martaa Jayron bulog‘ida yo‘rg‘ani ko‘rdi.
Ertasi kuni Alamazo daryosi bo‘yida Jek yo‘rg‘ani ko‘rsatdi.
Qora yo‘rg‘a odamlar unga qaraganini sezdi.
Hikoyachi otga o‘q uzdi.
Ot juda chiroyli edi, ovchi bu jonivorni o‘ldirishni xohlamadi.
Ovchi otni o‘ldirdi.
Jek hikoyachini urishdi.
156
Tarjima. Matnni lug‘at yordamida tarjima qiling.
ERNEST THOMPSON SETON
Ernest Thompson Seton
(August 14, 1860 – October 23, 1946) was a
British author, wildlife artist, founder of the Woodcraft Indians, and one of
the founding pioneers of the Boy Scouts of America (BSA). Seton also
influenced Lord Baden-Powell, the founder of Scouting. His notable books
related to Scouting include The Birch Bark Roll and The Boy Scout
Handbook. He is responsible for the appropriation and incorporation of what
he believed to be American Indian elements into the traditions of the BSA.
Born
Dostları ilə paylaş: |