Microsoft Word Норматова Шоира darslik 11. 02 2015. doc

G R A M M A T I K A 
O‘ZBEK TILIDA NARSA-BUYUMGA, SHAXSGA, BELGIGA VA 
MIQDORGA ISHORANI BILDIRUVCHI SO‘ZLAR 
(Olmosh) 
Olmoshlar ot, sifat, son o‘rnida qo‘llanadigan, aniq lug‘aviy ma’noga 
ega bo‘lmagan so‘zlardir. O‘zbek tilida olmoshlarning quyidagi turlari bor: 
1.
 
Kishilik olmoshlari:
Shaxs Birlik Ko‘plik 
1-shaxs Men 
Biz 
2-shaxs Sen 
Siz 
3-shaxs U 
Ular 

---

99
Bu olmoshlar kelishik qo‘shimchalarini oladi.
Masalan: 
mening uyim, seni hurmat qilaman, unga salom ayt, bizdan 
ruxsat so‘ra, sizga beraman, ulardan sotib oldim. 
Kelishik qo‘shimchalari qo‘shilganda bo‘ladigan o‘zgarishlar: 
Men, sen + -ni va -ning =
tovushi tushib qoladi: mening, meni. 
(Me
nning,
me
nni
emas). 
U +
+ -ga, -da, -dan = tovushi qo‘shiladi: unga, unda, undan (uga, 
uda, uga 
emas).
Kishilik olmoshlariga egalik qo‘shimchasi qo‘shilmaydi. 
Siz va ular
olmoshi hurmat ma’nosida ham ishlatiladi. 
Masalan: 
O‘qituvchi, sizga rahmat! Ular mening buvimlar. 
 
2.
 
O‘zlik olmoshi: 
o‘z
 
Ma’nolari: a) shaxsga tegishlilik: 
o‘z uyi, o‘zining xonasi.
Qaratqich 
kelishigi -
ning
bilan yoki –
ning qo‘shimchasiz
ishlatiladi. Agar 
o‘z
so‘zidan 
keyin egalik qo‘shimchasi bo‘lsa, -ning ishlatilishi kerak: 
o‘zimizning 
universitet (o‘zimiz universitetimiz – noto‘g‘ri)
Har uch shaxsni bildiradi: o‘zimning uyim, o`zingizning uyingiz; 
b) shaxsning yagonaligi: 
men o‘zim, biz o‘zimiz, siz o‘zingiz