Microsoft Word Qasimov-ias docx

2.6.  İnternetdə istifadə olunan əsas fayl formatları 
Məlumdur ki, internet saytlarda müxtəlif növ məlumat-
lara rast gəlmək mümkündür. Təbii ki, web-səhifələrdə bu 
məlumatlar ayrı-ayrı formatlara malik fayllar və ya veri-
lənlər  şəklində  təqdim olunurlar. Web-səhifələrin istifadə-
çinin kompüterində normal əks olunması və sonradan onla-
rın istifadəsi üçün internetdə  tətbiq olunan formatlar və bu 
formatları reallaşdıran proqram təminatları barədə ilkin bi-
liklərin olması zəruridir. Belə ki, informasiya-axtarış sistem-
ləri istifadəçinin sorğusuna uyğun məlumatları tapıb ona 
təqdim edir, lakin müvafiq format istifadəçiyə  bəlli olma-
dıqda və kompüterə aidiyyəti proqram yüklənmədikdə  hə-
min məlumatın istifadəsi mümkün olmur. Bununla əlaqədar 
olaraq, internetdə istifadə olunan əsas (ən çox rast gəlinən) 
fayl formatları barədə aşağıda məlumat verilir. 
Arxiv faylları: 
-  RAR – Rar vasitəsilə sıxılmış fayl və ya fayllar qrupu; 
-  ZIP – Zip vasitəsilə sıxılmış fayl və ya fayllar qrupu; 
-  ACE, ARJ, BZIP (.bz2), GZIP (.gz), LHA, TAR, 
ZOO – MS DOS, MS Windows və Unix əməliyyat 
sistemləri mühitində reallaşdırılan arxiv faylları. 

---

90 
Video fayllar: 
-  AVI (Audio Video Interleave) – Windows platfor-
masında dəstəklənən standart video format; 
-  MPEG/MPG  (Motion Picture Experts Group) – 
Filmlərin və videokliplərin axınla ötürülməsi üçün 
standart MPEG standartı vasitəsilə sıxılmış format; 
-  SWF (ShockWare Flash) – Macromedia Flash 
proqramı vasitəsilə yaradılan video fayllar. 
Qrafik faylların formatları: 
-  AI (Adobe Illustrator) – Adobe Illustrator proqra-
mının istifadə etdiyi vektor tipli qrafik format; 
-  BMP (Bitmap) – MS Windows və ya OS/2 mühi-
tində isitfadə olunan rastr tipli qrafik format; 
-  CDR (Corel Draw) – Corel Draw proqramının isti-
fadə etdiyi vektor tipli qrafik format; 
-  GIF (Graphics Interchange Format ) – internetdə 
daha geniş yayılmış qrafik verilənlərin mübadiləsi 
üçün rastr tipli qrafik format; 
-  JPEG/JPG/JPE (Joint Photographic Experts Group) – 
əsasən rastr tipli təsvir (foto, şəkil və s.) üçün istifadə 
olunan və internetdə geniş yayılmış format; 
-  MAX –  3D Studio Max proqramının qrafik formatı; 
-  PCX  – PaintBrush proqramı  tərəfindən istifadə 
olunan rastr tipli qrafik format; 
-  PNG (Portable Network Graphics) – GIF faylların 
əvəzinə istifadə üçün nəzərdə tutulmuş fayl formatı; 
-  PSD – Photoshop təsvirlərin formatı; 
-  TIFF/TIF (Tagged Image File Format) – yüksək key-
fiyyətli təsvir fayllarının teqləşdirilmiş rastr tipli qrafik 
formatı; 
-  WDP/HDP (Windovs Media Photo) - Windovs Me-
dia Photo proqramı  tərəfindən istifadə olunan rastr 
tipli qrafik format; 

---

91 
-  WMF (Windows Metafile) – Windows meta-fayl-
ları üçün nəzərdə tutulmuş format. 
Səs faylları: 
-  MIDI/MID (Musical Instrument Digital Interface) – 
daxili sintezatorun idarə olunması üçün istifadə olunan 
proqramın formatı; 
-  MP3 (MPEG Layer 3) – yüksək səviyyədə sıxılmış 
musiqi fayllarının saxlanması üçün istifadə olunan 
format; 
-  RAM (Real Audio Movie) – audio və video məlu-
matların axınla ötürülməsi üçün yaradılmış real 
audio-film formatı; 
-  WAV  (WAVe sound file) – Microsoft şirkətinin 
musiqi faylları formatı; 
-  WMA (Windows Media Audio) – audioinformasi-
yanın saxlanılması və translyasiyası üçün Microsoft 
şirkəti tərəfindən təklif olunmuş format. 
Sənəd və mətn faylları: 
-  DOC/DOCX/DOCM – Microsoft Word proqramın-
da yaradılmış sənəd formatları; 
-  RTF  (Rich Text Format) – nişanlar qoyulmuş mətn 
sənədlərinin saxlanılması üçün Microsoft şirkəti 
tərəfindən təklif olunmuş format; 
-  TXT – standart (ASCII) mətn sənədi formatı; 
-  XLS/XLSX/XLSM – Microsoft Excel proqramında 
yaradılmış elektron cədvəl formatı; 
-  PPT/PPTX  – Microsoft Poüer Point proqramı tərə-
findən yaradılan təqdimatların formatı. 
Sənədlərin təsviri formatları: 
-  EPS  (Encapsulated PostScript) – Kapsullaşdırılmış 
postskript formatı; 

---

 
 
92 
 
-  DVI/.tex (DeVice İndependent) – kompüter tipoqra-
fiyasında səhifələmə üçün TeX nəşriyyat sistemi 
tərəfindən istifadə olunan format; 
-  PS (PostScript) – postskript formatı. 
Elektron kitab formatları: 
-  DJVU  – kitabların skan surətini saxlanılması üçün 
istifadə olunan format; 
-  PDF (Portable Document Format) – Adobe Acrobat 
proqramında yaradılmış  sənəd, nəşr üçün kitabların 
səhifələnməsi üçün istifadə olunan format. 
Hipermətn faylları: 
-  HTML/HTM (HyperText Markup Language) – 
HTML dilində internet səhifələrin yaradılması üçün 
istifadə olunan hipermətn formatı; 
-  XML/XHTML (eXtensible Markup Language) – 
XML dilində yaradılmış sənədlərin formatı. 
-  MTML/MHT (MIME HyperText Markup Language) 
– HTML dilində arxivləşdirilmiş internet səhifələrin 
yaradılması üçün istifadə olunan hipermətn formatı; 
-  CGI  (Common Gateway Interface) – internetdə 
proqram əlavələri üçün istifadə olunan format. 
Proqram faylları: 
-  EXE  – MS DOS və Windows mühitində yerinə 
yetirilən proqram faylları; 
-  COM – MS DOS və Windows mühitində sistem 
proqramları; 
-  ASM – Assembler dilində proqramın ilkin kodu; 
-  C – “C” dilində proqramın ilkin kodu; 
-  CPP/CXX – “C++” dilində proqramın ilkin kodu; 
-  PAS – Pascal dilində proqramın ilkin kodu; 
-  BAS – Basic dilində proqramın ilkin kodu.

---