Microsoft Word Sosial Psixologiya docx

Şəxsiyyət haqqında əsas
nəzəriyyələr
Klassik
nəzəriyyə
Klinik
nəzəriyyə
Humani-
stik nə-
zəriyyə
Bihevio-
rist nə-
zəriyyə
Koqnitiv
nəzəriyyə
Eksperi-
mental
nəzəriyyə
Z.
Fr
ey
di
n p
six
oa
na
lit
ik
n
əz
əri
yy
əs,
K
.Y
un
qu
n a
na
lit
ik
nə
zə
ri
yy
əsi
, A
.A
dle
rin
fə
rd
i
ps
ix
olo
giy
a n
əz
əri
yy
əsi
K.
Xo
rn
in
in
n
ev
ro
z n
əz
əri
yy
əsi
E.
Fr
om
m
un
k
on
se
ps
iy
as
ıS.
Sa
lliv
en
in
in
te
rp
er
so
na
l n
əz
əri
yy
əsi
.
E.
Er
ik
so
nu
n
eq
op
six
olo
giy
as
ı
Q.
Ol
po
rt
və
Q.
M
er
re
yin
p
ers
io
no
lo
ji
nə
zə
ri
yy
əsi
, R
..K
ott
eli
n f
ak
to
r-
an
al
iti
k
n
əz
əri
yy
əsi
, A
.K
ell
in
in
“
şə
xs
iy
yə
ti
n
ko
ns
tru
kt
la
r”
n
əz
əri
yy
əsi
L.
Fe
sti
nq
er
in
k
oq
nit
iv
d
iss
on
an
s
nə
zə
ri
yy
əsi
B.
Sk
inn
er
in
nə
zə
ri
yy
əsi
, A
.B
an
du
r v
ə
D.
Do
lla
rd
ın
so
sia
l tə
lim
n
əz
əri
yy
əsi
K.
R
oc
er
sin
öz
ün
üa
ktu
all
aş
dır
m
a
n
əz
əri
yy
əsi
, A
.M
as
la
un
un
öz
ün
üa
kt
ua
lla
şd
ırm
a n
əz
əri
yy
əsi
,
R.
.M
ey
yin
e
kz
ist
en
sio
na
l
ps
ix
olo
giy
as
ı

---

Dr.Musa’s Library
Facebook/Psixologiya Kitabları
47
Şəkil 7. Şəxsiyyət haqqında əsas nəzəriyyələr
7.1. Şəxsiyyət haqqında klassik nəzəriyyələr
Şəxsiyyət  haqqında  klassik  nəzəriyyə  qrupuna  Z.Freydin  psixoanalitik
nəzəriyyəsini, K.Yunqun analitik nəzəriyyəsini, A.Adlerin fərdi psixologiya nəzəriyyəsini
aid etmək olar.
1. Z.Freydin psixoanalitik nəzəriyyəsi
Avstriya  psixoloqu  və  psixiatrı  Ziqmund  Freydin  (1856-1939)  yaratdığı
psixoanalitik  nəzəriyyə  freydizm  adı  ilə  məşhurdur.  Z.Freyd  şəxsiyyətin  fəallığının
mənbəyini  onda  heyvan  əcdadlarından  irsən  alınmış  instinktiv  təhriklərdə  görürdü.
Bununla da Freyd psixi hadisələrə yeni anlayış – şüursuzluq anlayışı gətirmişdir.
Onun fikrincə şəxsiyyətin strukturunda üç komponent mövcuddur:
1. O (id) - şüursuzluq
2. Mən (eqo) - şüur
3. Yüksək-mən (super-eqo) - yüksək şüurluluq
İd (o) - Z.Freydə görə id (o) məhz elə sahədir ki, orada yalnız sıxışdırılmış şüursuz
instinktlər hökmranlıq edir və onlar həzz prinsipinə tabe olurlar. Buna görə də prinsipcə
onlar dərk edilə bilməzlər.
Mən  (eqo)  -  bir  tərəfdən  şüursuz  instinktlərin  ardınca  gedir,  digər  tərəfdən
gerçəkliyin norma və tələblərinə tabe olur.
Yüksək-mən  (super-eqo)  -  cəmiyyətin  əxlaqi  tələbatlarının  bir  növ  məcmuidir.
Başqa  sözlə,  o,  insanın  hələ  uşaqlıq  dövründən  mənimsədiyi,  avtomatlaşmış  sosial
norma,  inam,  qaydalardan  ibarətdir.  O,  bir  növ  nəzarətçi  rolunu oynayır.  Ona  görə  də
“eqo” həmişə münaqişədə olur. İd’in və yüksək-mən’in tələbləri bir-birinə uyğun gəlmir.
Eqo (mən) - daima müdafiə mexanizminə qaçır (ona meylli olur).
2. K.Yunq - Analitik nəzəriyyə
İsveçrə psixoloqu Karl Yunqun (1875-1961) analitik nəzəriyyəsinə görə şəxsiyyət
dörd əsas elementi özünə daxil edir:
1.  şüur
2.  şəxsi şüursuzluq
3.  şüursuzluq
4.  kollektiv şüursuzluq

---

Dr.Musa’s Library
Facebook/Psixologiya Kitabları
48
Bir şüurluluğa qarşı üç şüursuzluq dayanndığı halda K.Yunq buna xüsusi əhəmiyyət
verir. O belə hesab edir ki, insan təkcə özünün gizli tendensiyaları ilə deyil, eyni zamanda
istəkləri, məqsədləri, arzuları və qiymətləri də müəyyən edilir.
K.Yunqun fikrincə çox vaxt bu “maska” əhval və istəyimizə uyğun gəlmir. Lakin biz
mövcud  sosial  mühitdə  qəbul  olunmuş  əxlaq  və  davranış  normalarını  əsas  götürərək
həmin maskanı geyirik.