Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc

2.
Tənzimləmə predmetinə görə - ümumi və xüsusi aktlar. Ümumi aktlar onunla 
səciyyələnir ki, onların tənzimləmə 
predmeti genişdir və həm ekoloji, həm də digər ictimai münasibətləri əhatə edir. 

---

Belə aktlara nümunə kimi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını göstərmək 
olar. 
Xüsusi aktlar yalnız ətraf mühitə və ya onun element-lərinə aid olan məsələlərə 
həsr olunmuş aktlardır. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının Su, Meşə, Torpaq 
Məcəllələri, «Ətraf mühitin mühafızəsi haqqmda», «Heyvanlar aləmi haqqında» 
Qanunlar və s. 
3. Tənzimləmənin istiqamətinə görə - maddi və prosesual aktlar. 
Maddi mənbələr bu və ya digər təbii obyektin istifadəsi üzrə təşəkkül tapan, 
ekoloji ictimai münasibətlər kimi özünün tənzimləmə predmetinə malikdir. Məsələn, 
torpaq, su obyektlərinin birbaşa istismara verilməsi, meşə saholorinin kosilmək üçün 
ayrılması və s. üzrə münasibətlər bu qəbildəndir. 
Prosesual mənbələr, maddi mənbələrdən fərqli olaraq təbii ehtiyatlardan 
istfıadənin təminatı proseduruna yönəlmişdir, onun təmin olunması formasıdır. 
Məsələn, Azərbaycan Respublikasmm Mülki Prosesual Məcəlləsi, Cinayət Prosesual 
Məcəlləsi və digər normativ hüquqi aktlar. 
Qeyd etmək lazımdır ki, bir sıra hallarda təbiətdən istifadə və ətraf mühitin 
mühafizəsi sahəsində maddi və prosesual normalar eyni aktda yer alır. 
4. Xarakterinə görə normativ hüquqi aktlann mənbələ-rini şərti olaraq 2 yerə 
bölmək olar: kodifikasiya olunmuş vəkodifikasiya olunmamış aktlar. 
Kodifıkasiya olunmuş aktlar sistemləşdirilmiş normativ hüquqi aktlardır. Bu 
normativ materialların sistemləşdirilməsi norma yaratma prosesində həyata keçirilir 
və 
həmin 
materialları 
ictimai 
münasibətlərin 
tənzimlənməsi 
sisteminə 
uyğunlaşdırmaq məqsədi daşıyır. Həmin aktlar daha yüksək keyfıyyəti ilə fərqlənir və 
bu və ya digər hüquq sahəsində əsas aktlar he-sab olunur. Onlara misal olaraq Su, 
Meşə, Torpaq Məcəllələri-ni göstərmək olar. 
Ekoloji-hüquqi aktlarm böyük əksəriyyəti kodiftkasiya olunmamışlarm sırasına 
aiddir. Belə ki, onlar təbiətdən istfiadə sahəsinin ayrı-ayrı tərəflərini tənzimləyir. 
Normativ aktlarm sis-temləşdirilməsi, adətən, praktikada, inkorporasiya formasında, 
yəni, normativ-hüquqi aktm öz formasını dəyişmədən predmet əlamətinə görə hansısa 
mənbədə birləşməsi ilə həyata keçirilir. 
5. Ekoloji münasibətlərin tənzimlənməsində əhəmiyyətlik dərəcəsinə görə 
ekologiya hüququnun mənbələrini əsas vəköməkçi normativ-hüquqi aktlara ayırmaq 
olar. 
Ə
sas normativ hüquqi-aktlar qüwədə olan qanunvericiliyin konstruksiyasını 
təşkil edir və ümumi xarakterli ekoloji əməlləri törədən qeyri-müəyyən şəxslərin 
hamısma tətbiq edilən ümumi xarakterli qaydalann həmin aktlarda təsbit olunma-sını 
göstərir. Məsələn, torpaq qanunvericiliyi ilə torpaqdan istifadəçiyə verilmiş, səmərəli 
istifadə etmək öhdəliyi nəzərdə tutulmuşdur. 
Köməkçi normativ-hüquqi aktlar, adətən, texniki-hüquqi xarakterə malikdir və 

---

tənzimlənən münasibətə bu və ya digər normativ hüquqi aktın düzgün tətbiq 
olunmasına imkan verir. Onların olmaması əsas normativ hüquqi aktların tətbiq 
olun-masını da çətinləşdirir və hüquqi tətbiqetmə praktikasında böyük çətinliklər 
doğurur. 
Köməkçi normativ hüquqi aktlara Azərbaycan Respublikası Konstitusiya 
Məhkəməsinin, Ali Məhkəmənin çıxartdığı qərarlan, Dövlət Metrologiya, 
Standartlaşdırma və Patent Agentliyinin qəbul etdiyi standartları aid etmək olar. 
Beləliklə, ekologiya hüququnun mənbələri dedikdə təbiətdən istifadə sahəsində, 
tərkibində qanunverici dövlət idarəsi olan, səlahiyyətli dövlət orqanlarmın müəyyən 
olunmuş formada və prosedura qaydasında qəbul etdiyi normativ hüquqi aktları başa 
düşmək lazımdır. 
Ekologiya hüququnun mənbələri sistemini aşağıdakı normativ-hüquqi aktlar 
formalaşdırır: 
-
Azərbaycan Respublikasmm Konstitusiyası; 
-
Azərbaycan Respublikasının qoşulduğu beynəlxalq müqavilələr, beynəlxalq 
hüququn hamılıqla qəbul olunmuş prinsipləri və normalan; 
- Azərbaycan Respublikasınm qanunlan; Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 
fərmanlar və sərəncamları; 
-
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin normativ qərarları və 
sərəncamları; 
-
mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlanmn normativ hüquqi aktları; 
-
bələdiyyə orqanlarının normativ hüquqi aktları; 
-
lokal normativ hüquqi aktlar.