Microsoft Word texnik tizimlarni boshqarish fanidan

2. Yuk yoki yo’lovchining geografik holatini transport o’zgartiradi. 
Uning turlari (avtomobillar, lokomativlar, vagonlar, samolyotlar, dengiz va 
daryo transporti) o’z sohasida o’ziga xos boshqarish tizimiga ega. Bu tizimda binolar, 
ko’priklar, tunellar, inshoatlar, har xil turdagi transport vositalari, yuklash-tushirish 
mashina va mexanizmlarni, materiallar, yonilgi va elektr energiya, transport vositalari 
va boshqa uskunalarni ishlab chiqarish va ta’mirlash bo’yicha sanoat korxonalari, 
transportlarni texnik tayyor holatini ta’minlovchilar kiradi. Ammo bu moddiy 
elementlar «ishlab chiqaruvchilar» emas. Ularni harakatga keltirish uchun va o’ziga 
xos transport maxsulotini olish uchun odamning jismoniy kuchi va bilimi zarur. 
Transport, uning yirik sohalari va alohida korxonalari, boshqa ishlab chiqarish 
tarmoklari kabi ikki tizimdan (aniqrogi kichiq tizimdan) tuzilishi mumkin: 
boshqaruvchi va boshqariluvchi (3-chizma). Birinchisi yiriklashtirilgan «boshqarish 
funktsiyasi»ni amalga oshiradi, ikkinchisi-«texnologik funktsiya»ni yoki transport
ishlab chiqarish jarayonini. Ikkinchisida aniq ko’rinib turibdiki: tashish bilan bog’lik 
bo’lgan texnika va texnologiya keltirilgan. Mamlakatimizda davlat tasarrufidagi 
transport sohasi respublika Vazirlar Maxkamasi va uning organlari tomonidan 
boshqarilmokda. Transportni boshqarishda zarur-me’yoriy-ma’lumot axborotlari yo’q 
sharoitda transport to’rini yoki tashish usulini tanlash va undagi iqtisodiy dalillashni 
bajarish mushkul ish. Bunday xollarda boshqarish masalalarini yechish, muayyan har 
bir transport to’rining texnik-iqtisodiy xususiyatlarini hisobga olish maqsadga 
muvofik. 
Вазирлар махкамаси, вазирлик, идора, корпорация, 
кумиталар 
Концерн, ассоциация 

---

39
--- Boshqaruvchi kichiq tizim 
--- Boshqariluvchi kichiq tizim 
--- Keng ma’noda tashki muhit muayyan ijtimoiy jamiyat bazis va
ustkurma (siyosat, mafkura, huquq va shu) 
--- tor ma’noda tashki muhit yuqori tashkilotlar buyurtmasi 
--- transport xududni tarmoklararo majmuiy tizim 
3-chizma. Transport sohasida boshqarish jarayonlarining sxemasi. 
Transport sohasida boshqarish jarayonini tashkil etish masalalari har bir 
transport va tashish tizimi kulamida alohida kurib chiqiladi, transportni boshqarish bir 
martali, ajratib olingan, biror ayrim harakat bo’lmay, balki murakkab birlashgan 
jarayondir. Transportda, boshqa moddiy ishlab chiqarish sohasidagi kabi, boshqarish 
jarayoni nisbatan bir qator mustakil, ammo bir-biriga bog’lik funktsiyalardir 
Корхоналар, ташкилотлар, фирмалар 
Техника
Технология
Одам

---

40
(tashishni rejalashtirish, tashish jarayonini tezkor bokarish va jarayonning borishini 
o’zgartirish, transport, jarayonini texnik va texnologik tayyorlash, harakat 
xavfsizligini ta’minlash, hodimlarni tanlash, o’rgatish, tarbiyalash va joy-joyiga 
quyish, ishlab chiqarishda moddiy-texnika ta’minotini tashkil etish, moliya faoliyatini 
tashkil etish, buxgalterli hisobni tashkil etish, auditni o’tkazish, iqtisodiy tahil qilish, 
transport ishlab chiqarishni boshqarishni takomillashtirish). Bu funktsiyalar barcha 
transport turlari uchun taalukli, ammo korxonalar, ularning bo’lim va 
bo’linmalarining xususiyatidan kelib chiqib, o’ziga mos bo’lishi mumkin.