Microsoft Word texnik tizimlarni boshqarish fanidan

3. Avtomabilь transportida boshqarish jarayonini tashkil etish. 
Yuqorida aytib o’tilganidek O’zbekiston Respublikasida har yili avtomobilь 
transportida kariyb 1 milliard tonna xalq xo’jalik yuklarini, 3 milliardga yakin 
yo’lovchilarni tashib manzilga yetkazilmokda. Bulardan tashkari, 1 milliardga yakin 
aholi avtomobillardan ma’lum darajada foydalanadi. Bu rakamlar ortida bir qator 
murakkab iqtisodiy, ijtimoiy, texnik, texnologik va boshqaruv muammolari yotibdi. 
Boshqaruv nuktai nazardan karaganda, bu avtomobillarni 0,5 millionga yakini davlat 
tasarrufida, shundan kishlok xo’jaligida 120 mingta, suv xo’jaligida 70 mingta, 
«O’zavtotrans» korporatsiyasida 60 mingta, matlubot jamiyatida 20 mingta kurilishda 
12 mingtadan ziyod har xil turdagi yuk avtomobillarini tashkil qiladi. O’zbekistonda 
avtomobilь transportini ishlab chiqarish yildan yilga o’sib borishini hisobga olinsa, 
respublika transportlari oldidagi muammolarni anglash kiyin emas: atrof muhitni 
muxofaza qilish, energiya iste’molini tejash, avtomobilь saroylari, yonilgi saqlash 
joyi, hodimlar, avtomobilь yo’llarining transportni o’tkaza olish, harakat xavfsizligi 
va shu kabilar bilan ta’minlash. Yuk tashish (davlatlararo va shaharlararo yuk 
tashishni amalga oshiruvchi korxona va avtojamlanma bundan istisno) avtomobilь 
transporti korxonalarini davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish tarmok 
rejasiga kiritilgan.
Yo’lovchi tashish atotransport korxonalari davlat tasarrufidan chiqarilishi va 
xususiylashtirilishi lozim bo’lgan inshoat va korxonalar toifasiga kiradi. Xozirgi 
kunda yo’lovchi tashish avtokorxonalari zarar bilan ishlayotgani uchun moliya 
vazirligi byudjet tankisligi sababli fakat zararni koplash uchun mablag ajratadi 

---

41
(Toshkentshaharyo’lovchitransga), lekin iqtisodiy ragbatlantirish jamgarmalarini 
shakllantirish uchun mablag ajratilmaydi.
O’zbekiston avtomobillari uchun mukobil variantlar: 
Yuk avtomobillari. 
-ishlab turgan korxonalarning, 
ustaxonalari, tibbiy xizmat bo’limi va boshqa 
xizmat ko’rsatuvchilarni shartnoma asosida tijoratlashtirish;
-korxonalarni xususiylashtirish, xususiy menejment bilan shartnomalashtirish; 
xissadorlik jamiyatiga yoki cheklangan javobgarlik bilan jamiyatga o’tkazish; 
-ustaxonalarni xususiylashtirish; 
-yonilgi quyish shaxobchalarini xususiylashtirish va ijaraga berish; 
-aholi avtomobillariga TXK korxonalarini xususiylashtirish. 
Yo’lovchi tashiydigan avtobuslar. 
a). 
SHahar 
ichida: 
- 
metro, 
tramvay, 
trolleybus 
korxonalarini
tijoratlashtirish
- taksi, yo’nalishdagi taksilarni xususiylashtirish; keyinchalik avtobuslarni ham 
yo’nalishga litsenziya berish yo’li bilan xususiylashtirish
-mikroavtobuslarga xususiy raqobatga ruxsat berish. 
b).SHahar tashkarisida: 
-shaharlararo tashishdagi taksi va avtobus bo’linmalirini xususiylashtirish 
Avtomobilь transportining o’ziga xos xususiyati shundaki, avtomobilь saroyi kisman 
vazirlik ixtiyorida bo’lsa, kisman-texnologik idoralar ixtiyorida; kisman ma’lum aholi 
kismiga tegishli va bu transport vositalari shaxsiydir. Ularni boshqarishning tashkiliy 
tuzilishi ham har xil xududda har xil. Barcha xollarda boshqarishning tuzilishi uchta 
pogonadan iborat: 
1).Respublika Vazirlar Maxkamasi koshidagi vazirliklar. 
2).O’rta-viloyatlar, avtonom respublika va ba’zan yirik shaharlar xududidagi 
kontsern (boshqarma)lar. 
3).Quyi-korxonalar va chizikli bo’linmalar. 
Ishlab chiqarish savollarini yechishdagi birlikni ta’minlash uchun har qanday 
vazirlikda transport boshqarmalari mavjud.