68
xususiyatlarining mazmuni tan olinadi va bu xususiyatni hisobga oluvchi matematik
usullar va andozalashlar ishlab chiqiladi. Masalan, faol tizim hisoblangan
tashkilotning xususiyatlari, maqsadga yunaltira oladigan harakatlarni tanlash
kobiliyatiga ega bo’lgan, ya’ni ularning Oqibatlarini
hisobga oladigan harakatni
tanlash kobilyatiga ega bo’lgan, ya’ni ularning Oqibatlarini hisobga oladigan
harakatni tanlashga ma’lum asos solingan. Yechim qabul qilishning qator jarayonlari
bunyod qilish va matematik andozalash usullari ishlab chiqilmokda va eksperimental
sinovlvrdan o’tmokda.
Ijtimoiy-iqtisodiy tadkikotlarning asosiy masalalaridan biri chora tadbirlar
(belgilar)ning muhimligini aniq hisoblab chiqishdir. Solishtiriladigan ob’ektlarning
konikishlaridan, menat unumdorligidan, Mehnat ne’matlarining harakatidan va
boshqa ijtimoiy-iqtisodiy ko’rsatkichlarga bog’lik bo’lgan muhim o’lchashlarni
hisoblab chiqish benixoya katta ahamiyatga ega. Amaliy
masalalarda axborotli
belgilarning salmogini aniqlash quyidagi tartibda bo’lishi mumkin. Aytaylik,
obektlarning yigindisi:
S
j
=(X
1j,
X
2j
,…X
nj
)j=1,2,…n.
Bunda S
j
-aniqlash ob’ekti
j-ob’ektlar tartibi
X
ij
-ob’ektning belgilari
i-belgilarning tartibi.
Bularning P(X
1
), P(X
2
), …..P(X
n
) axborotli belgilar miqdori (qiymat) olinadi.
R(X
n
) qiymatidan foydalanib, yangi tushuncha kiritiladi va axborotli ogirlikning
miqdorini yoki karalayotgan ob’ektlarning yigindisida alohida chora-tadbirlarning
muhimligi bo’yicha topiladi:
ij
n
i
j
j
S
1
Bunda Xi-Sj- qatoridagi Xi ning i belgisini qiymati J(Sj) j=1,2,….m dan
olingan qiymat asosida ob’ektlarning belgilarini
qiymatiga karab saflash mumkin,
Oqibatda ob’ektlarni guruhlarga ajratish imkoni paydo bo’ladi, ularni har xil
ob’ektlarga ajratib, natijada karalayotgan ob’ektlarni tavsiflashga erishiladi.
69
Misolimizda ob’ekt sifatida hodimlar korxonaning bo’linmalari va bo’linmalari reja
ko’rsatkichlari, chora-tadbirlari va shunga o’xshashlar qabul qilinadi. Xozirgi kunda
korxona jamoalarining ijtimoiy muammolarini tadkikot asoslari har tamonlama
majmui va tizimli bo’lishiga extiyoj oshib bormokda. Ma’lumki, ushbu
tadkikotlarning-ularning
chuqurligi, to’laqonliligi va miqiyosi-korxonalardagi
ijtimoiy rejalashtirishning nazariyasi va amaliyoti kelajakdagi taraqqiyot darajasiga
deyarli bog’liq bo’ladi.
Iqtisodiy rejalashtirish nazariyasi muayyan rejalash davrida iqtisodiy
rivojlanishning
ko’rsatkichlarini
o’z
fanining
ta’limoti
uslublari,
usullari
ishlanmasida ko’rsatilganidek hisoblab chiqiladi, ijtimoiy rejalashtirish nazariyasi esa
o’z predmetida avvalo barcha ta’limot, uslub va usullar ishlanmasida muayyan
ob’ektlarning taraqqiyot ko’rsatkichlarining ishlanmasiga ega.
Korxonaning
rivojlanish davrida ijtimoiy rejalashtirishning bosh maqsadi majmui ko’rinishida
ishtirok etadi.
Bu majmuidan maqsad har bir korxonada uning texnik kurollanganligiga va
muayyan iqtisodiy va ijtimoiy muammolarning mavjudligiga bog’lik.
Dostları ilə paylaş: