www.ziyouz.com kutubxonasi
9
— Yo‘q, — deb javob qildi hamsuhbat, — rus qizi, komsomol qiz.
— Hm... — deb qo‘ydi Berlioz notanish ajnabiyning qaltis hazilidan g‘ijinib, — afv etasiz-u, ammo
bu dargumon.
— Meni ham afv etishingizni so‘rayman, — javob qildi ajnabiy kishi, — lekin bu aniq. Darvoqe,
sizdan bir narsani so‘ramoqchiydim, bugun kechqurun nima ish qilasiz, agar sir bo‘lmasa?
— Sir emas. Hozir Sadovaya ko‘chasiga, uyimga boraman, keyin kech soat o‘nda MASSOLITda
majlis bor, men unda raislik qilaman.
— Yo‘q, aslo bunday bo‘lishi mumkin emas, — qat’iy e’tiroz bildirdi xorijlik kishi.
— Nima uchun endi?
— Shuning uchunki, — deb javob qaytara boshladi ajnabiy mehmon va suzuk ko‘zlarini osmonga
qaratdi, — hademay oqshomgi salqin tushishini his qilgan qora qaldirg‘ochlar fazoda tovushsiz «viz-
viz» uchadilar, Annushka pista moyi sotib oldi, sotib oldigina emas, uni to‘kib ham bo‘ldi. Demak,
majlis bo‘lmaydi.
Turgan gapki, bu mujmal gapdan so‘ng jo‘kalar ostiga sukunat cho‘qdi.
— Afv etasiz, — deb bir oz sukutdan keyin gap boshladi Berlioz, bema’ni safsata sotayotgan
xorijlik kishiga qarab qo‘yib, — pista moyining bunga nima daxli bor... keyin, kim u Annushka?
— Pista moyining daxldorligiga sabab buyoqda, — deb birdan gapga aralashdi Bezdomniy,
chamasi u chaqirilmagan hamsuhbatga qarshi urush e’lon qilmoqchi bo‘lgandi, — siz, grajdanin, ruhiy
kasallar shifoxonasida hech bo‘lganmisiz?
— Ivan!.. — ohista tanbeh berdi Mixail Alek-sandrovich.
Lekin ajnabiy mehmon aslo ranjimadi, balki xushchaqchaq kulib yubordi.
— Bo‘lganman, bir emas, bir necha marta bo‘lganman! — deb chinqirdi u kulgancha, lekin jiddiy
ko‘zlarini shoirdan uzmay. — Ne-ne joylarda bo‘lganman! Faqat, afsus, professordan shizofreniya
2
nima deb so‘rashni unutibman. Endi o‘zingiz undan so‘rab bilib olasiz-da, Ivan Nikolaevich!
— Ismi-sharifimni qayoqdan bilasiz?
— Qiziqmisiz, Ivan Nikolaevich, sizni kim tanimas ekan? — ajnabiy mehmon shunday deb
cho‘ntagidan «Literaturnaya gazeta»ning kechagi sonini chiqardi, shunda Ivan Nikolaevich gazetaning
birinchi sahifasida o‘z suratini, surat ostida o‘zi yozgan she’rni ko‘rdi. Biroq kechagina uni xushnud
etgan shuhrat va dovruq sababchisi bo‘lmish bu she’r endi shoirni aslo sevintirmadi.
— Meni kechirasiz, — dedi u rangi quv o‘chib ketib, — bir daqiqa sabr qila olmaysizmi?
O‘rtog‘imga aytadigan ikki og‘iz omonat gapim bor edi.
— O, bemalol! — dedi notanish kishi. — Bu yer — jo‘ka osti juda halovatli yer ekan, undan keyin,
men hech yerga shoshayotganim yo‘q.
— Menga qara, Misha, — pichirladi shoir Berliozni chetroqqa boshlab o‘tib, — u hech qanaqa
ajnabiy emas, balki josus. U mamlakatimizga o‘tib olgan rus muhojiri. Tezroq uning hujjatini so‘ra,
bo‘lmasa ketib qoladi...
— Shunaqamikin-a? — hayajonli pichirladi Berlioz, o‘zi esa: «Gapi to‘g‘riga o‘xshaydi!» — deb
ko‘nglidan o‘tkazdi.
— Gapimga ishonaver, — deb Berliozning qulog‘iga xirilladi, — u o‘zini go‘llikka solib, ba’zi
narsalarni bilib olmoqchi. Ugshng ruscha qanaqa gapirishini o‘zing eshitding, — shoir pichirlab
gapirarkan, notanish odam qochib ketmasin, deb u tomonga ko‘z qirini tashlab turardi, — yur, uni
qo‘lga olamiz, qochib qolmasidan...
Keyin shoir Berliozni qo‘lidan ushlab, uni skameyka tomon boshladi.
Begona kishi endi skameykadan turgan, qo‘lida to‘q kulrang muqovali qandaydir guvohnoma,
sifatli qalin qog‘ozdan ishlangan konvert va tashrifnoma ushlab turardi.
— Meni kechiringlar, mubohasaga berilib ketib, o‘zimni tanitishni unutibman. Mana mening
2
Shizofreniya — sababi aniqlanmagan ruhiy kasallik, vosvos. Bu noto‘g‘ri muolaja oqibatida sog‘lom kishini telba qilib qo‘yish
demakdir.