Microsoft Word Xalqaro månåjmånt doc

 
3.1.3 Iqtisodiyot tamoqlarida tashqi va ichki munosabatlarni rivojlantirishni yo’llari 
3.1.3.1 Xizmat infratuzilmalarini rivojlantirish yo’llari 
 
Yetakchi eksport kiluvchilar tomonidan mamlakatning hamma korxonalari uchun qiizik.ish 
uygotuvchi chet el infzatuzilmalaridan samarali fsydalanish tajribalari tuplangan. 
Chet elgik x,amkorlar bilan aloqalarini kuchaytirish maqsadida "O'zbekengilsanoat" DAK 
korxonalarin,uning markеting xizmat-lari va eksport bulimlari tashkil kilindi. Ushbu bulinmalar 
eksport iikoniyatlarini tahlil k,ilish, ishlab chikarilayotgan mahsulotlarning sifat ko’rsatkichlarini 
yaxshilash, eksport qilinayotgan max,sulot nomеnklaturasini ko’paytirii ishlarini olib bor-mokdalar. 
Ular tomonidan max,sulotlarni eksport qilish, xom-ashyo, matеrial va tayyor max.sulotlar ishlab 
O'zR tashqi savdo operatsiyalarida kichik tadbirkorlikning ulushi
0
2
4
6
8
10
12
2000 y
2001 y
2002 y
2003 y
2004 y
2005 y
Eksport, % 
Import, % 1:10 
Tashqi iqtisodiy
faoliyatda
qatnashuvchi
sub'ektlar soni,
ming

---

99
chik,arishni tashkil qilish buylcha shartnoma ishlari olib borilmokda, markеting tadkikotlari 
o’tkazilmokda. 
Chet elda invеstitsiyalarni joylashtirishьi muvofiklashtirish, tashki cavdo infratuzilmalari 
samaradorligini oshirish maqsadida. Tashk,i iqtisodiy alok.alar agеntligi xo’jalik sub`еktlariga chet 
elda invеstitsiyalash samaradorligining dastlabki ekspеrtizalarini taklif etadi. Bundan tashqari, 
agеntlik chet elda korxona tashkil etish loyix.asini ishlab chik,ish bosqichida invеstitsiya 
loyix^alarini amalga oshirish, markеting tadkikotlari utkazishda yordam ko’rsatadi. Bunday yordam 
tufayli, rеzidеntlar tashk,i sav-doda xorijiy infratuzilmalar tashkil etish masalalarini ishlab chiqishda 
uz xarajatlarini kamay-tirish imkoniga ega bo’ladi. 
Tashki iqtisodiy aloqalar agеntligi va uning tuzglmaviy bulinmalari rеspublikamiz xo’jalik 
sub`еktlari faoliyatini koordinatsiyalashni, chet elda savdo infratuzilmalari tashkil etish va saklash 
bo’yicha harakatlar birlashtirilishini ta`minlaydi. U chet ellarda mamlakat umumiy aktivlarining 
joylashishini muvofikyaashtiradi, chet ellik sub`еktlar ork.ali amalga oshirilgan eksport 
mahsulotlarini tartiblashtiradi va ko’paytiradi. 
Sunggi yillar davomida jahon savdo-sotigida davlatlararo tovarlar va sarmoyalarning 
samarali harakatini ta`minlovchi xalqaro korporativ korxonalar ulushi ortmokda. Korporatsiyalar 
tashk,i iqtisodiy faoliyatda markеting stratеgiyasi bo’yicha savdo-sotik. bozorida doimiy izlanishlar 
olib boradi, uz mahsulotlarini utkazish yo’lida x.atto, noan`anaviy siyosat olib boradi. SHu bilan 
birga, ular milliy savdotartibi bilan bog’liq. savdo xarajatlarini qisqartirishning samarali shakllari va 
uslublarini kullaydi. Hozirgi paytda jahon bozoridagi rakobat tobora kattiklashmokda^eksportni 
tashkil etishda yuqori malaka bilan yondashilmasa, tashki iqtisodiy faoliyatda muvaffak,iyatlarga 
erishishning hech x,am iloji yuk. TIAA mintakaviy va tarmoq, bulinma rеzidеntlarini milliy 
iqtisodiyot mustax,kamlanishiga uz ulushlarini k,ushishlarida ularni har jihatdan qo’llab-
quvvatlashga tayyor. 
Axborot-maslahat tizimining funktsional tuzilishi. Axborot-maslahat xizmati (AMX) uch 
buginli kompьyutеrlashgan tizim sifatida loyi^alashtiriladi. Yuqori buginda rеspublika axborot-
maslahat markazi (RAMM) mustatsil faoliyat ko’rsatadi va tеgishli masalalar bo’yicha viloyat 
(mintaka) markazlari ish faoliyatini mukobillashtiradi. RAMM viloyatlar bilan elеktron aloqani 
opеrativ yoki pakеtli ish tartibida umummilliy kommunikatsiya tarmogidan foydalanuvchi 
informatsiеy kommunikatsiya markazi orqali amalga oshiradi. 
RAMM ilmiy va boshqa nashrlar, hamda bozorga muljallangan axborot yaratuvchilaridan 
olingan ruknlashtirilgan manbalar asosida rеspublika qishloqxo’jaligi ishlab chiqarishi barcha 
tarmoqyaari bo’yicha ma’lumotlar bazasi (MB) va bilimlar bazasi (BB)ni tashkil etadi. 
AMX viloyat (mintaka) markazlari RAMM vazifalarini 
UZ 
viloyat (mintaka) ishlab 
chiqarishi bo’yicha joriy etadi va AMXning tuman punktlari ish faoliyatini boshqaradi. Bumarkazlar 
ham, uz MB va BBlarini mustakil yuritib, o’zaro RAMM tashabbusi va viloyat AMX surovlari 
yordamida tuldirib boriladi. AMX tuman markazlari ham, viloyat buginida tuldirilgan uz bazalarini 
yuritadi va ularni yukrrida aytilgan bеvosita aloqa orqali ishlab chiqarish ob`yektlarida amalga 
oshiradi. 
Korxona xo’jaligi tovar ishlab chikaruvchilari axborot istе`molchilari sifatida zaruriy 
tеxnologik ishlanma va ilmiy-tеxnik axborot uchun tuman axborot-maslahat markaziga murojaat 
kiladilar. Ular kеlgan surovga javobni mavjud MBdan kidirib topishadi va istеьmolchiga javob 
qaytaradi. Agarda javob topilmasa, u holda shtatli mutaxassis maslahatchilarga murojaat qilinadi. 
Ular ham javob bеra olmasa, u holda kеyingi buginga, viloyat (mintaka) axborot-maslahat xizmati 
bilan borlanadi. Javob kidiruv tеxnologiyasi shu zaylda amalga oshiriladi. 
Agarda javob uchala bo’rinda ham topilmasa, ishlanmalarga buyurtmalar rasmiylashtiriladi. 
Tovar ishlab chikaruvchilarning surovlarini ko’paytirish uchun ommaviy axborot vositalari va 
nashrlar orqali rеklamalardan doimiy ravishda foydalanish zarur. Yuqori buginning kadrlar tarkibi 
MB va BBni kullab-kuvvatlaydigan (baza ma’muri). kompьyutеr tеxnologiyalarini tushunadigan 

---

100
(sistеmali va amaliyotchi mutaxassislar), tashki tashkilotlar bilan opеrativ ravishda hamkor-likni 
tashkil etadigan (dispеtchеrlik guruhi), tеxnik vositalardan xabardor yuqori malakali 
mutaxassislardan tuziladi. Viloyatda kadrlarni tanlashda asosiy rolni mutaxassis-maslahatchilar 
(bosh maslahatchilar, maslahatchilar) uynaydi. Ularning tarkibida ham, baza ma’muri va tеxnik 
mutaxassislar bo’lishi zarur. Tumanda esa, shtatli maslahatchi-tashkilotchilar va qishloq xo’jaligi 
boshqaruv xodimlaridan tuzilgan tashki konsultantlar bo’ladi. Tuman boshqaruvining yangi tartib 
koidasi bo’yicha uning asosiy vazifalaridan biri ishlab chiqarish tuzilmalariga maslahatlar bеrishni 
tashkil etishdir. 
Bu ishni tashkil etuvchilar tuman AMXlari bo’lib, ular boshqaruv tarkibiga kiradi. Viloyat 
boshqaruv tarkisiga AMX markazlari, RAMM esa, O’zbekiston Rеspublikasi Qishloq va suv 
xo’jaligi vazirligi tarkibiga kirishi lozim. 
Hozircha ayrim rеjali-taksimot vazifalar saklanar ekan, amalda qishloq xo’jaligi tovar ishlab 
chikaruvchilari va ularning zaruriyatlariga yakinlashish maqsadida sеkin-astalik bilan konsalting va 
markеting xizmatlariga g’tib borilavеradi. Tuman qishloq xo’jaligi boshqaruvi uzining umumiy Uch 
poyo’nali axborot-maslshat xiematining ommaviy ko’rinishi, Javob kidirish tеxnologiyasi, 
Ishdanmalarga byurtmalarni rasmiylashtirish. 
Tеxnologik va axborot ta`minotining asosiy vazifalari quyidagilardir: 
•ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxini va sеrkuvvatligini kamayti. 
•zamonaviy tеxnologik jarayonlarni qo’llash hisobiga max,sulot sifatini yaxshilash; 
•ishlab chiqarishni mak,bul tashkil etish asosida xo’jalikda ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirish. 
Ishlab chiqarishni rеjalashtirish ishlab chiqarishni tеxnologik jarayonlar buginida boshk,arish 
bilan mustax,kam bog’liq. Bu еrda konkrеt tеxnologik jarayonlarda rеsurslarni tеjash, noishlab 
chik.arish xarajatlarini kamaytirish, rеsurslardan samarali foydalanish maqsadida qayta taksimlashni 
amalga oshirish kabi masalalar x.osil bo’ladi. Bu esa, AMX eng avvalo, qishloq, xo’jaligi tovar 
ishlab chikaruv-chilarining yuqoridagi masalalarini x,al k,ilishga karatilganligini ko’rsatadi. Ayni 
vaqtda AMXlarni tashkil etishdagi asosiy kamchiligi konkrеt masalalarning matеmatik ta`minoti 
yetarlicha ishlanmaganligidir.