Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx

102 
mur. Daha doğrusu, ağıl və emossionallıq, lirika və intellek-
tuallıq arasındakı  təzad, fərq aradan çıxmaqdadır.  İllərdir ki, 
milli  şeirimizin canına hopmuş pafos, patetika daha sürətlə 
düşünər, intellektual məcraya yönəlir. Xüsusilə, poeziyaya ye-
nicə qədəm qoyan gənclər fikir buxovunu daha çox sərbəstdə, 
düşündürücü kontekstdə  mənalandırmağa çalışırlar. Gənc 
şairlərin şeirlərinə zamanla barışmaz mövqedə dayanan şair ob-
razı gəlir. Hətta vətən, şəhər, torpaq anlayışları belə bu şairlər 
üçün zamanı  dərkin dərinlik ölçüsü kimi mənalana bilir. Bir 
qism şairlərdə bu qəlb iztirabları şəklində, bir qismində isə za-
manın acı gerçəklərini qəlbindən daha artıq zehnindən keçirə-
rək ifadə eləməsiylə  sərgilənir. Niyə belədir? Bəlkə ona görə 
ki, gənclərin yaradıcılığında ömrün uşaqlıq fəsli artıq yoxdur. 
Rojdestvenskinin məqalələrinin birində belə bir fikirlə rastlaşı-
rıq: “Uşaqlıqdan savayı deyiləsi nə var ki...”. Birdən birə böyü-
mə, vaxtından tez müdrik olmağa çalışma sanki poeziyamıza 
bir ağırlıq gətirib. Abstrakt mühakimələr, fəlsəfi dramatizm və 
sərt psixologizmlə süslənmiş  şairlərimizdə  bəlkə çatışmayan 
nəsnə  də elə bu məqamla bağlıdır: uşaqlığın nağıl kimi şirin 
aldanışı əvəzinə “daha nağıllara inanmayacaq qədər” böyümə-
yin anlamaq dərdi. Hətta ən son gəncliyi təmsil edən yeni im-
zaların  şeirləri belə dünyanın meditativ çözümünə, seyrçi-
fəlsəfi inikasına köklənib. Məsələn, onlardan birinin, Aqşin 
Evrənin “Həqiqətin iç üzü”, “Öyrəndikcə qocalıram” şeirlərinin 
adlarından artıq müəllifin ehtiva elədiyi fəlsəfi mündəricə 
məlum olur.  
 
Həyatdan iki əlli yapışmışıq, 
əziz dost, 
Salam verməyə də boş əlimiz qalmayıb… 
Nə gülər gözlərimiz var, 
nə çatılmış qaşlarımız 
Həqiqəti hayqırmağa da dilimiz qalmayıb… 
Zamanın dəyirman daşları 
üyüdür cizgiləri… 
 

---

103 
Gənclərin modernizə axtarışları, eksperimentləri davam 
edir. Onlar daha çox qərb cərəyanlarının təsirinə düşərək həyat, 
zaman, fərdi əhval-ruhiyyələri ilə bağlı məqamlara varırlar. Bu 
şeirlərdə kanonik şeir təsəvvürlərini qırıb da fərqli duyğular 
vasitəsilə yeni zamanın düşüncələrinə, durumuna varmaq meyli 
qabarıqdır. Bəzi məqamlarda bu şeirlərlə poetik fikrimizdəki 
sözün sərt həqiqətləri, fakt və detalın bədii emosiyası bir qədər 
də güclənir, estetik fəallığını artırır, bəzən də bu cəhd “beyin-
dən də, ürəkdən də  əli üzülmüş absurd mətnlər” (A.Məm-
mədov) şəklində meydana çıxır. Detallara varaq. 
Əli Əlioğlu həyatın sərt işləkləri altında təzyiqə düçar olan 
insanları zamanın sosial-tarixi konfliktləri qarşısına gətirir və 
onu öz keçmişinə layiq şəkildə davranmağı  təlqin edir: “Ata-
nızı şah, övladınızı kölə olmağa qoymayın”. Bu şeirdə Əli in-
sanı bütün psixoloji gücü ilə öz keçmişinə baxmağa sövq etdirə 
bilir. Burada mənalandırılan hadisə, predmet yalnız tarix olaraq 
qalmayıb, keçmiş səhvlərimizi təkrar etməmək, xalqın gələcəyi 
üçün narahat olmaq kimi ciddi müasir məzmun qazanır. 
A.Əlioğlunun şeirlərində ilk baxışda, sevgi də var (məs., “İza-
bellaya yazdığım şeir”) lirik həyat lövhələri də, cəmiyyət hadi-
sələrinin seyrçi-fəlsəfi inikası da, bəşəri, planetar düşüncə 
hüdudlarının var-gəl etdiyi müstəvilər də (“Uşaq səsi”, “Yetim-
lər”). Amma hər şeydən öncə bu şeirlərdə şairin özünü təkliyi, 
tənhalığı və ruhi sərgərdanlığı dayanır: 
 
Tarix kitabını eşələdim, 
Mən yox idim... 
Xəritəyə baxdım,  
tapammadım... 
ağacların dalına girdim 
budaqların arasında  
gizlənib dayandım: 
hardansa uşaq səsi gəldi, 
çıx, tapdım... 
 
O  şeirlərdə ki, gənc  şairin fəlsəfi düşüncələri hadisənin, 
predmetin mənalandırılmasından nəşət edir, o zaman onlardakı 

---

 
104 
poetik yaşam da real, canlı təsir bağışlayır. Əks halda, müəllifin 
lirik qənaətləri mövzuya aşılanan məzmun çaları ilə bağlı olmur, 
belə məqamda müəllifin düşüncələri daha çox bəsit fəlsəfəbazlıq, 
mühakimələr və sillogizmlər şəklində meydana çıxır.  
 
Sökük divarlardı vətən, 
Qazılmış yerdi torpaq... 
Soyuqqanlı qadındır ana, 
Küçələrə tökülmüş  
ölü göyərçinlərdi yollar... 
...Məzar torpaqdan başqa bir şey deyil, 
Şəhid də məzardan başqa... 
 
Ümumilikdə, bu hər şairdə nə qədər alınır, milli ölçilərin izi, 
təcrübəsi burda nə  qədərdir, düşündürür. Məsələn, deyək ki, 
yuxarıda nümunə  gətirdiyimiz Alik Əlioğlunun impressionist 
şeirləri bu güc qarşısında durum (davam) gətirə bilirsə, digər 
gənc eksperimentçi yazarı- Mətləb Muxtarovun sürrealistik 
baxışları fiaskoya uğrayır: 
 
Bizi həbs etdilər yağışlı oktyabr gecəsi 
məni, Pablonu və azadlıq heykəlini 
ayaqqabısı cırılmışdı gecənin, 
su keçirirdi başımıza, islanmışdıq. 
Azadlığın əlində yanırdı molotov kokteyli 
yağış onu söndürməmişdi, 
yağış onu söndürə bilməzdi, 
çünki yağış bizim dostumuz idi. 
 
Yəni, burda şairin nə demək istədiyi tam aydın olmur. Mü-
əyyən nəzərəçarpan detallara rast gəlsək də ümumən, poetik 
mexanizm bütün gücüylə işləmir. Şeirin yaranmasına təkan ve-
rən impuls, enerji yetərincə deyil, çünki ilk əvvəl şairin ruhu-
nun dayaqlandığı milli mündəricə  zəifdir və bu təəssüf ki, 
çağdaş poetik təsərrüfatı  təklik edən yüzlərlə  şeir nümunə-
lərinin səciyyəvi xüsusiyyətidir.  

---

105 
Ötən ilin poeziyasında modernizə  cəhdlərini uğurla realizə 
edən gənclərdən Qismətin adını  çəkmək olar. “Onun şeirləri 
modernist forma axtarışları ilə diqqəti çəkir- istər qrafik, istər 
struktur, istərsə  də obrazlar sistemi baxımından. Bu şeirlərlə 
poeziyaya yeni nəfəs daxil olur, intellektual şair obrazı yaranır, 
həm də ...təhqirsiz, hər çür vulqarizmlər, yardımçı vasitələrə üz 
tutmadan. Bunu görmək üçün təkcə elə onun bəzi  şeirlərinin 
adına baxmaq yetərlidir- “Eşqin gözləri Vanqa”, “Panelopa və 
ümid”...(Ə.Cahangir) 
 
Bəzən dünyadakı 
təkrar səhərlərdən, 
yorğun axşamlardan bezib, 
bütün, bütün adamlardan bezib 
dəli bir axtarılmaq həsrətiylə 
itmək istəyir adam. 
 
“Getməyin qeyri-mümkünlüyü” şeirindəki bu sərgərdanlıq, 
bir qədər əvvəl bəhs etdiyim için çöküşü, dekadans ovqatı Qis-
mətin də  bəzi  şeirlərində  sərgilənir və bu təbiidir. Digər ya-
şıdları kimi bu gənc də üzərinə çox böyük yüklər götürür, 
“dünyanı düşünmək yükü”nün yorğunluğu isə  hərdən ona da 
özündən, içindən qaçış diqtə eləyir. Amma gənc yazar bununla 
belə “getməyin qeyri-mümkünlüyü”nü hiss edib (bizə tanış 
olan “bu Ramizi kim aparar, bu Ramiz olmayan yerə” misrala-
rının sərgilədiyi həmən rakursdur) ruhun nəhayətsizlik sevda-
sına tapınaraq dünyaya, yaşamağa ehtiraslı bir ümid işığı axı-
dır. “Bağışlanma” şeiri bu məzmundadır: 
 
Özünə məhkum olduqca 
özün cavab verdikcə öz suallarına 
çəpərlərin böyüyər, hasarların ucalar 
adamlar o tayda qalar, 
sən eynəklərin arxasında... 
 
 

---

 
106 
* * * 
Ötən il poeziyada hansı mövzular qabarıb, yaxud belə de-
yək, hansı mövzularda yeni çalarlara varılaraq poetik yaddaşı-
mız təzələnib.Vaxtilə poetik fikri zəbt edən kənd, el-oba, doğ-
ma ocaq məfhumları indi öz yerini daha çox şəhər, vətən anla-
yışlarının təsvirinə verib. Bu ifadələr əlbəttə, daim poetik sözün 
təcəssümünə çevrilmiş, bu və ya digər  şəkildə  şeirimizin  əsas 
qanadını  təmsil etmişlər. Ötən ilin poeziyasına nəzər saldıqda 
onun şəhər həyatına həssaslığını, bu mövzunun şeirimizin apa-
rıcı qollarından biri olduğunu görürük. İstər köhnə Bakının 
əzəli mahiyyətinə, əxlaq prinsirlərinə sadiq qalan yaşlı nəsil, is-
tərsə də paytaxtın gördüklərindən daha çox eşitdiklərinə, oxu-
duqlarına rəğmən nostaljisinə dalan gənc nəsil eyni çaba ilə 
onun dünənindən ayrılmaq tendensiyasını  tənqid edirlər.