Microsoft Word yeni vəSAİT. docx

Mövzu 21 
1.
 
Akademik məqsədlər üçün dil.
2.
 
Akademik və peşəkar yazı qaydaları.
3.
 
Akademik kommunikasiyanın elementləri, xüsusiyyətləri və növləri.
4.
 
Akademik yazı - elmi iş (referat, tezis, məqalə, kurs işi, kurs layihəsi, 
dissertasiya və s.) yazmaq və hazırlanması qaydalarına aid 
nümunələr üzrində praktik işlər. 
 
Yazı həyatınız boyu müxtəlif situasiyalarda sizdən tələb olunan bacarıqdır. 
Şəxsi məzmunlu yazışmada – dost-tanışlara ünvanlanan yazının bir xüsusiyyəti 
ondan ibarətdir ki, bu cür yazı, adətən, qeyri-formal olur. Bu isə o deməkdir ki, 
burada orfoqrafiya qaydalarını, punktuasiyanı (durğu işarələrinin yerli-yerində 
işlənməsi) və yaxud qrammatik qaydaları gözləməyə o qədər də ehtiyac yoxdur 
(hərçənd bunlara əməl etsəniz, oxucunuz sizə minnətdar ola bilər). Qeyri-formal yazı 
üslubu şəxsi tanışlıqlar üzərində qurulan münasibətlər fonunda olduğundan və siz də 
yazınızı ünvanladığınız şəxsi tanıdığınızdan, sözləri qısa yaza, hətta dialekt 
sözlərdən belə istifadə edə bilərsiniz. Şəxsi məzmunlu yazışmadan fərqli olaraq, 
akademik yazıda proses xeyli fərqli olur. Birincisi, burada konkret yazı strukturu 
tələb olunur. Məsələn, giriş, əsas hissə və nəticə. Bu sadə strukturu bütün akademik 
yazı formatlarında görmək olar. Akademik yazıda giriş paraqrafı oxucunu 
mövzunun ümumi xarakteri ilə tanış edir, daha sonra isə müzakirə edilən mövzu 
yazının əsas hissəsində müzakirə edilir və qiymətləndirilir. Girişdə siz çox qısa və 
aydın şəkildə, mövzu ilə bağlı mövqeyinizi, məsələyə münasibətinizi bir - iki 
cümlədə bildirir, daha sonra tutduğunuz mövqeyi yazınızın əsas hissəsində bir neçə 
paraqrafda işıqlandırır və ya ətraflı şəkildə izah edirsiniz. Nəhayət, son paraqrafda - 
nəticədə siz qeyd etdiyiniz əsas məqamları, fikirləri yekunlaşdırmalısınız. Əlbəttə 
ki, bütün məqamları əhatə etməyə də bilərsiniz. Nəticə ilə əlaqəli tövsiyə xarakterli 
paraqraf isə yazınızı müraciət edilən mövzu ilə bağlı gələcək fikirlərə yönəltmək, 
akademik yazı işinizin gələcəkdə daha fərqli aspektlərdə işlənməsi üçün önəmli rol 
oynayır. Ümumiyyətlə, bir qayda olaraq, ali təhsil müəssisələrində yazılan akademik 
işlərdəki formatlara qısaca nəzər salsaq, aydın olur ki, onlar formal struktura riayət 
edirlər. Akademik yazı ilə digər yazı janrları arasında ikinci fərq isə nəşr edilmiş 
yazılardan gətirilən sitatlarla bağlıdır. Əgər siz akademik yazıda hər hansı bir 

---

AzTU 
“Humanitar fənlər” kafedrası 
 
 
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya 
 
170 
arqument irəli sürürsünüzsə, fikrinizi mövzu üzrə yazı nəşr etdirmiş bir və ya bir 
neçə müəllifin mövqeyi ilə əlaqələndirərək əsaslandırmanız gözlənilir. Əslində, 
digər müəlliflərin işlərindən sitat gətirmək akademik yazının əsas şərtlərindən 
biridir, çünki bu, sizin mövzu ilə əlaqədar ədəbiyyatı oxuduğunuzu, ideyaları 
anladığınızı, bu ideyalar və digər müxtəlif perspektivlərdən öz yazı işinizdə istifadə 
etdiyinizi göstərir. Üçüncüsü, akdemik yazıda siz hər zaman orfoqrafiya 
qaydalarına, punktuasiyaya və qrammatik standartlara əməl etməlisiniz. Çünki 
dostunuzdan fərqli olaraq, oxucunuz böyük ehtimal ki, sizdən fərqli bir şəxsdir və 
sizin nəyə işarə etdiyinizi heç də hər zaman bilməyə bilər. Bu səbəbdən də, 
fikirlərinizi yazıda aydın ifadə etməniz çox önəmlidir. Düşüncənin ifadə 
olunmasında fikir aydınlığını qoruyub saxlamaq və ikimənalılıqdan uzaq olmaq 
üçün punktuasiya, eyni zamanda qrammatik qaydalar akademik yazıda böyük önəm 
daşıyır. Ənənəvi olaraq, akademik mövzular konkret və fiziki forması olmayan ideya 
və anlayışlar kimi mücərrəd məfhumlara əsaslanmışdır. Bir sıra akademik 
mövzuların mücərrəd strukturuna baxmayaraq, siz yenə də konkret sözlərdən 
istifadə etməklə, mücərrəd ideyaları və onlar arasındakı münasibətləri izah edə 
bilərsiniz. Adətən, akademik yazı sizdən mücərrəd ifadələri və onların 
komponentlərini, onların digər mücərrəd ifadələrlə əlaqəsini aydın təsvir etməyi 
tələb edir. Bəhs etdiyimiz bu giriş bölməsini yekunlaşdıraraq qeyd edirik ki, 
akademik yazı öz qayda və təcrübələrini diqtə edən xüsusi bir yazı janrıdır. Yazı 
işləri sizi daha fəal öyrənməyə təşviq edir. Onlar sizin bilik və anlayışınızı, o 
cümlədən mühakimə etmək və akademik şəkildə yazmaq bacarığınızı oxucunuza 
nümayiş etdirmək üçün bir vasitədir. Lakin Akademik yazı işləri son dəqiqədə icra 
edilməli tapşırıqlar deyil. Onlar düşünmə və planlaşdırma tələb edir. Onlar sizə 
əsasən, ədəbiyyata əsaslanaraq və ondan istiqamət götürərək, öz rəylərinizi 
formalaşdırmağa imkan verir. Onlar həmçinin, sizdən öz fikirlərinizi aydın şəkildə 
təqdim edə biləcəyiniz arqumentlərə çevirməyi tələb edir. Eyni zamanda, onlar 
sizdən cümlələrinizin mümkün qədər aydın yazıldığına əmin olmağınızı tələb edir, 
çünki yazı dili asanlıqla yanlış anlaşılmaya səbəb ola bilir. Nəhayət, yazı işləri sizə 
düşünmə, yazma və qiymətləndirmə bacarıqlarınızı gücləndirmək imkanı yaradır.